PLAN TUTARLILIKLARININ TESTİ İÇİN BİR YÖNTEM ÖNERİSİ: MEKÂNSAL PLANLAR DEĞERLENDİRME KILAVUZU

Mekânsal planların tutarlılıklarının değerlendirilmesi, esas olarak; planın hazırlanması, uygulanması ve izlenmesi olmak üzere üç aşamadan oluşan planlama sürecinin bir parçası olmalıdır. Bu aşamaların her birini etkileyen değerlendirme türleri, sırasıyla “ön”, “süren” ve “sonrası” değerlendirme olarak bilinir. “Ön değerlendirme” aşamasındaki yetersizlikler, günümüz şehir ve bölge planlama çalışmalarında önemli konulardan biri haline gelmiştir. Buradan hareketle, makalede yazın ve ulusal mevzuat kapsamında yapılan incelemelerle bu aşamayı, içinde nicel verilerin de yer aldığı nitel ölçütlü tutarlılık testlerine dayandıran analitik bir yöntem önerilmiştir. Çalışmanın temel çıktısı, bu kapsamda hazırlanan “Mekânsal Planlar Değerlendirme Kılavuzu (MPDK)”dur. Önce, MPDK’nın “içsel” ve kendi içinde “yatay” ve “dikey” olarak detaylanan “dışsal” tutarlılık şeklindeki iki ana grupta toplanan testlerinin oluşumu anlatılmaktadır. Devamında MPDK’nın sistematik çerçevesinin uygulanması, Türkiye’de farklı alan ve ölçeklerde plan yapma-onama yetkisine sahip kurumlar ve yetkilerinin yasal dayanaklarına referansla açıklanmakta ve kılavuzun belirlenen tür ve ölçekteki planlara uygulanma çerçevesi örneklendirilmektedir. Bu kapsamdaki örnek çalışma, Trabzon kentini kapsayan üst ölçekli planlar ile bu kent içinden seçilen bazı yerleşimlere yönelik alt ölçekli planları içermektedir.

Anahtar Kelimeler:

Planlama süreci, Ön değerlendirme, Tutarlılık testleri, Mekânsal planlar, Mekânsal Planlar Değerlendirme Kılavuzu

PDF

___

Alexander, E. R. (2006). Evolution and status: Where is planning-evaluation today and how did it get here?, In E. R. Alexander (Ed.), Evaluation in Planning: Evolution and Prospects, 3-16. London: Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315581200.
Alexander, E. R. & Faludi, A. (1989). Planning and plan implementation: Notes on evaluation criteria. Environment and Planning B Planning and Design, 16(2), 127-140. doi: 10.1068/b160127.
Ayrancı, İ. (2013). Metropoliten alanlarda planlama - Kentsel gelişimin yönetimi ilişkisi ve bir izleme değerlendirme model önerisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Baer, W. C. (1997). General plan evaluation criteria: An approach to making better plans. Journal of the American Planning Association, 63(3), 329-344. doi: 10.1080/01944369708975926.
Baker, I., Peterson, A., Brown, G. & McAlpine, C. (2012). Local government response to the impacts of climate change: An evaluation of local climate adaptation plans. Landscape and Urban Planning, 107(2), 127-136. doi: 10.1016/j.landurbplan.2012.05.009
Bassett, E. & Shandas, V. (2010). Innovation and climate action planning: Perspectives from municipal plans. Journal of the American Planning Association, 76(4), 435-450. doi: 10.1080/01944363.2010.509703.
Berke, P. & Godschalk, D. (2009). Searching for the good plan: A meta-analysis of plan quality studies. Journal of Planning Literature, 23(3), 227-240. doi: 10.1177/0885412208327014.
Berke, P., Backhurst, M., Day, M., Ericksen, N., Laurian, L., Crawford, J. & Dixon, J. (2006). What makes plan implementation successful? An evaluation of local plans and implementation practices in New Zealand. Environment and Planning B: Planning and Design, 33(4), 581-600. doi: 10.1068/b31166.
Brody, S. D. & Highfield, W. E. (2005). Does planning work? Testing the implementation of local environmental planning in Florida. Journal of the American Planning Association, 71(2), 159-175. doi: 10.1080/01944360508976690.
Brody, S. D., Highfield, W. & Carrasco, V. (2004). Measuring the collective planning capabilities of local jurisdictions to manage ecological systems in Southern Florida. Landscape and Urban Planning, 69(1), 33-50. doi: 10.1016/j.landurbplan.2003.09.002.
Carmona, M. & Sieh, L. (2008). Performance measurement in planning - Towards a holistic view. Environment and Planning C: Government and Policy, 26(2), 428-454. doi: 10.1068/c62m.
CDCOSH-DNPAO, (2011). Centers for Disease Control and Prevention, National Center for Chronic Disease Prevention and Health Promotion, Office on Smoking and Health; Division of Nutrition, Physical Activity, and Obesity, Developing an Effective Evaluation Plan, Atlanta, Georgia.
Connell, D. J. & Daoust-Filiatrault, L.-A. (2018). Better than good: Three dimensions of plan quality. Journal of Planning Education and Research, 38(3), 265-272. doi: 10.1177/0739456X1770950.
Demirci, M. (2004). Kent planlamada uygulama anlayışına eleştirel bir yaklaşım: Dikmen Vadisi projesi örneği. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Faludi, A. (2000). The performance of spatial planning. Planning Practice & Research, 15(4), 299-318. doi: 10.1080/713691907.
Gölbaşı, İ. (2014). Kentsel planlama deneyimlerinin plan başarı ölçütleri çerçevesinde karşılaştırılması ve değerlendirilmesi - İstanbul örneği. Planlama Dergisi, 24(1), 18-25. doi: 10.5505/planlama.2014.65375.
Guyadeen, D. & Seasons, M. (2016). Plan evaluation: Challenges and directions for future research. Planning Practice and Research, 31(2), 215-228. doi: 10.1080/02697459.2015.1081335.
Ersoy, M. (2012). Planlamada kademeli birliktelik ilkesi ve Türkiye’de plan kademeleri. M. Ersoy (Der.), Kentsel Planlama Ansiklopedik Sözlük içinde (ss. 360-363). İstanbul: Ninova Yayıncılık.
Hoch, C. (2007). How plan mandates work: Affordable housing in Illinois. Journal of the American Planning Association, 73(1), 86-99. doi: 10.1080/01944360708976138.
Hockings, M., Stolton, S., Leverington, F., Dudley, N. & Courrau, J. (2006). Evaluating effectiveness: A framework for assessing management effectiveness of protected areas (2nd ed.). IUCN, Gland, Switzerland and Cambridge, UK. https://portals.iucn.org/library/efiles/documents/pag-014.pdf, (Erişim Tarihi: 15.11.2020).
Hopkins, L. D. (2001). Urban development: The logic of making plans. Washington, DC: Island Press. Jones, D. K., Evenson, K. R., Rodriguez, D. A. & Aytur, S. A. (2010). Addressing pedestrian safety: A content analysis of pedestrian master plans in North Carolina. Traffic Injury Prevention, 11(1), 57-65. doi: 10.1080/15389580903434199.
Kaiser, E. J. & Godschalk, D. R. (1995). Twentieth century land use planning: A stalwart family tree. Journal of the American Planning Association, 61(3), 365-385. doi: 10.1080/01944369508975648.
Laurian, L., Crawford, J., Day, M., Kouwenhoven, P., Mason, G., Ericksen, N. & Beattie, L. (2010). Evaluating the outcomes of plans: Theory, practice, and methodology. Environment and Planning B: Planning and Design, 37(4), 740-757. doi: 10.1068/b35051.
Laurian, L., Day, M., Backhurst, M., Berke, P., Ericksen, N. & Chapman, S. (2004). What drives plan implementation? Plans, planning agencies and developers. Journal of Environmental Planning and Management, 47(4), 555-577. doi: 10.1080/0964056042000243230.
Laurian, L., Day, M., Berke, P., Ericksen, N., Backhurst, M., Crawford, J. & Dixon, J. (2004). Evaluation plan implementation: A conformance-based methodology. Journal of the American Planning Association, 70(4), 471-480. doi: 10.1080/01944360408976395.
Lichfield, N. & Prat, A. (1998). Linking ex-ante and ex-post evaluation in British Town Planning. In N. Lichfield, A. Barbanente, D. Borri, A. Khakee, & A. Prat (Ed.), Evaluation in planning: Facing the challenge of complexity (pp. 283-298). Dordrecht: Kluwer.
Lyles, W. & Stevens, M. (2014). Plan quality evaluation 1994–2012: Growth and contributions, limitations, and new directions. Journal of Planning Education and Research, 34(4), 433-450. doi: 10.1177/0739456X14549752.
Massey, D. (1984). Spatial divisions of labour: Social Structures and the Geography of Production (Critical human geography). London: Macmillan.
Norton, R. K. (2008). Using content analysis to evaluate local master plans and zoning codes. Land Use Policy, 25(3), 432-454. doi: 10.1016/j.landusepol.2007.10.006.
Oliveira, V. & Pinho, P. (2008, May). Evaluation in urban planning: From theory to practice. In P. Pinho, & V. Oliveira, (Ed.), Proceedings of CITTA 1st annual conference on planning research: Evaluation in planning (ss. 31-49). Porto, Portugal: The Research Center for Territory, Transports and Environment, Faculdade de Engenharia da Universidade do Porto.
Oliveira, V. & Pinho, P. (2010a). Measuring success in planning: Developing and testing a methodology for planning evaluation. The Town Planning Review, 81(3), 307-332. doi: 10.3828/tpr.2010.7.
Oliveira, V. & Pinho, P. (2010b). Evaluation in urban planning: Advances and prospects. Journal of Planning Literature, 24(4), 343-361. doi: 10.1177/0885412210364589.
Öztürk, M. (2018). Mekânsal planların değerlendirilmesinde tutarlılık tespiti üzerine bir yöntem önerisi: Trabzon örneği. Yüksek Lisans Tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
Ratcliffe, J. (1981). An Introduction to Town and Country Planning (Living Environment) (2nd ed.). London: Hutchinson Educational.
Roeseler, W. G. (1982). Successful American urban plans. Lexington, MA: Lexington Books.
Sencer, M. (1981). Yöntembilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara Üniversitesi Basımevi.
Talen, E. (1996). Do plans get implemented? A review of evaluation in planning. Journal of Planning Literature, 10(3), 248-259. doi:10.1177/088541229601000302.
Tian, L. & Shen, T. (2007, September). Evaluation of plan implementation in the transitional China: A case of Guangzhou city master plan. 43rd ISOCARP Congress on Urban Trialogues: Co-productive ways to relate visioning and strategic urban projects konulu kongrede sunulan bildiri. Antwerp, Belgium. http://www.isocarp.net/Data/case_studies/928.pdf, (Erişim Tarihi: 15.01.2020).
Tong, Z. & Zhang, Q. (2016). Urban planning implementation evaluation: A multilevel fuzzy comprehensive evaluation approach. The Open Civil Engineering Journal, 10, 200-211. doi: 10.2174/1874149501610010200.
Yiftachel, O. (1989). Towards a new typology of urban planning theories. Environment and Planning B: Planning and Design, 16(1), 23-39. doi: 10.1068/b160023.