Yıldız AKPOLAT, Gazanfer KAYA, Aykut ÇALIŞKAN, Şebnem KARAAĞAÇ

İZMİR DEPREM AFETİNDEN ETKİLENENLER ÜZERİNE SOSYOLOJİK BİR ARAŞTIRMA: DEPREMLE İLGİLİ TOPLUMSAL BİLİNCİ ETKİLEYEN FAKTÖRLERİN ANALİZİ

Doğal afetlerin ve özelde depremlerin oluşturduğu tehlikelerin üstesinden gelme maksadıyla toplumsal bilinç ve algı düzeyinin belirlenmesi sosyolojik araştırma alanları içerisinde kendisine yer bulmaktadır. Alan yazınında afet algısı farkında olma terimiyle açıklanmaktadır. Sosyal algının inşa edilme sürecinde sosyolojik bakış açısı insanların fiziksel ve sosyal dünyayı anlamasına ve etkileşimde bulunmasına odaklanmaktadır. Deprem riskinin dünyada ve Türkiye'deki yansımaları değerlendirildiğinde yapılan analizlerin; depremin bir doğa olayının yarattığı riskin ötesinde, ülkelerin gerçekliğine bağlı olarak toplumsal bir risk özelliği taşıdığı ifade edilmiştir. Bu araştırma, 30.10.2020 tarihinde İzmir kentinde meydana gelen depremin toplumsal bilinç üzerine yansımalarını incelemektedir. Bu çerçevede metodolojik açıdan nitel araştırma veri toplama teknikleri arasında yer alan görüşme formu önceden hazırlanmış, soru formları sistematik bir biçimde görüşülenin deneyimlerinin elde edilmesini amaçlamıştır. Çalışmaya Bayraklı, Buca ve Bornova ilçelerinden 336 katılım sağlanmıştır. Devamında nicel araştırma yöntemleri arasında yer alan tarama araştırması kapsamında survey tekniğine dayalı tarama deseni sonrası tanımlayıcı veriler yapılandırılmış, görüşme formunda yer alan sorular düzenlenmiş ve veri madenciliği teknikleri arasında sınıflandırma yöntemi uygulanmıştır. Depreme dair depremzedelerin bilgi düzeyinin test edildiği araştırmada“mahalle bilgisi, eğitim durumu, hanede yaşayan birey sayısı, mülkiyetin sağlamlığı düşüncesi, yaş, mülkiyeti edinme nedeni, aylık toplam geliri, mahallede ne kadar yıl yaşandığı ve bina yaşı” değişkenlerinin önemi bulgulanmıştır. Bu açıdan risk teşkil eden ve deprem bölgesinde yer alan fiziki alanlarda ikamet eden bireylerden yerleşim yerinin risk düzeylerine göre imar düzenlemelerinin ivedilikle yerine getirilmesi ve depreme dair özellikle kadınların ev içerisinde daha uzun süre kalmalarından dolayı bilinç düzeylerinin artırılması gerektiği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Afet, İzmir Depremi, , Risk, Dezavantajlılık, Yerleşim Yeri

A SOCIOLOGICAL STUDY ON AFFECTED PEOPLE BY THE İZMİR EARTHQUAKE: ANALYSIS OF SOCIAL AWARENESS IN RELATION TO THE EARTHQUAKE

Determining the level of social awareness and perception in order to overcome the dangers caused by natural disasters, earthquakes in particular, finds a place in sociological research areas. In the literature, disaster perception is explained with the term awareness. In the process of building social perception, the sociological perspective focuses on people's understanding and interaction with the physical and social world. When the analysis performed the world and its impact on Turkey earthquake risk assessment; it has been stated that earthquakes carry a social risk characteristic depending on the reality of the countries, beyond the risk of a natural event. This research examines the reflections of the earthquake that occurred in the city of Izmir on 30.10.2020 on social awareness. In this framework, the interview form, which is one of the methodologically qualitative research data collection techniques, was prepared in advance. The questionnaires aimed to obtain the experiences of the interviewees in a systematic way. 336 participants from Bayraklı, Buca and Bornova districts were participated in the study. Afterwards, descriptive data were obtained by arranging the questions in the structured interview form, after the data collection process based on the survey technique within the scope of screen research, which is among the quantitative research methods and the classification method among data mining techniques was applied. In the study, the level of knowledge of earthquake was tested, the variables of "neighborhood knowledge, educational status, number of individuals living in the household, the idea of the soundness of the property, age, the reason for acquiring the property, the monthly total income, how many years lived in the neighborhood and the age of the building" were found to be important. In this respect, it has been concluded from the individuals residing in physical areas in the earthquake zone that the reconstruction arrangements should be carried out urgently according to the risk levels of the settlement and that the awareness level of the earthquake should be increased, especially since women stay in the house longer.

Keywords:

Disaster, İzmir Earthquake, Risk, Disadvantage, Resitential Area,

PDF

___

Açıkalın, O. Deprem ve toplum: bilgiyle ilişkilerimizi yeniden düşünmek ve kurmak.http://www.tdmd.org.tr/TR/Genel/4UDMSK/pdf2017/4023.pdf.
AFAD (2014a). Açıklamalı afet yönetim terimleri sözlüğü. T.C.Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı.
AFAD (2014b). Türkiye afet farkindalığı ve afetlere hazırlık arastırması.T.C.Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı.
Alaeddinoğlu, F. ve Diğerleri (2016). 2011 Van depremi ve kentsel nüfusta mekânsal farklılaşmalar. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 39, 133-149.
Altun, F. (2016). Afetlerde psikososyal hizmetler: Marmara ve Van depremleri karşılaştırmalı analizi. Çekmece İzü Sosyal Bilimler Dergisi, 4 (8-9), 183-197.
Aytaç, Ö. (2021). Bilincin Sosyolojik Analizi. https://www.aymavisi.org/psikoloji/Bilincin%20Sosyolojik%20Acidan%20Analizi.html, Eişim Tarihi: 23.03.2021
Barua, U., Mannan, S., Islam, I. et al. People’s awareness, knowledge and perception influencing earthquake vulnerability of a community: A study on Ward no. 14, Mymensingh Municipality, Bangladesh. Nat Hazards 103, 1121–1181 (2020). https://doi.org/10.1007/s11069-020-04028-2.
Beck, U. (2011). Risk toplumu: başka bir modernliğe doğru. (Çev. K. Özdoğan-B. Doğan), İstanbul: İthaki Yayınları.
Bilik, M. B. (2019). Depremleri anlamlandırma ve açıklama biçimlerinin risk azaltma süreçlerine etkisi açısından 2011 Van depremleri. Dirençlilik Dergisi, 3(2), 229-237.
Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi (2020). 30 Ekim 2020 Ege denizi depremi basın bülteni.
Çoban, M., Sözbilir M. Göktaş Y. (2017). Deprem deneyimini yaşamış kişilerin deprem öncesi hazırlık algılarının belirlenmesi: bir durum çalışması.Doğu Coğrafya Dergisi, 22 (37)., 113-134.
Davis, M. (2007). Gecekondu gezegeni. (Çev. G. Koca), İstanbul: Metis Yayıncılık.
De Man, A., & Simpson-Housley, P. (1987). Factors in perception of earthquake hazard. Perceptual and motor skills, 64(3), 815-820.
Deng, Y., Su, G., Gao, N., & Sun, L. (2019). Perceptions of earthquake emergency response and rescue in China: a comparison between experts and local practitioners. Natural Hazards, 97(2), 643-664.
Erkan, A. (2010). Afet yönetiminde risk azaltma ve Türkiye'de yaşanan sorunlar. DPT Uzmanlık Tezleri, Ankara.
Ertürkmen, C. (2006). Afet yönetimi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Fothergill, A. ve Peek, L.A. (2004). Poverty and disasters in the united states: a review of recent sociological findings, Natural Hazards , 32, 89–110,
Gaillard, J.C.-Clavé, E.- Océane, A.- Denain, C. (2004). Ethnic groups' response to the 26 December 2004 earthquake and tsunami in Aceh, Indonesia, Nat. Hazards 47 (1), 17-38, http://dx.doi.org/10.1007/s11069-007-9193-3.
Giddens, A. (2011). Modernliğin sonuçları.(Çev. E. Kuşdil), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Gümüş, N. (2013). İzmir’de kentsel büyüme ve doğal afetler. E.Öner (Der.), Profesör Doktor Asaf Koçman'a Armağan içinde (ss. 555-564). İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
https://www.egetelgraf.com/kose_yazilari/izmirin-deprem-hazirligi-22-senede-ancak-bir-arpa-boyu-yol-aldi/ (Erişim Tarihi: 8 Aralık 2020).
https://www.milliyet.com.tr/gundem/izmir-gercegi-plan-var-uygulama-yok-6349317, (Erişim Tarihi: 8 Aralık 2020).
İBB. (2014). Afet odaklı sosyal hasar görebilirlik analizine ilişkin veri toplama amaçlı anket işi: sonuç raporu.
İzmir Büyükşehir Belediyesi. (2001). İzmir yerel gündem 21 İzmir'de deprem riski. İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Yerel Gündem 21 Yayını.
Kadıoğlu, M. (2008). Modern, bütünleşik afet yönetiminin ilkeleri. M. Kadıoğlu-E. Özdamar (Der.), Afet zararlarını azaltmanın temel ilkeleri içinde (ss. 1-34 ). Ankara: İçişleri Bakanlığı Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı Yayını.
Kadıoğlu, M. (2011). Afet yönetimi beklenilmeyeni beklemek, en kötüsünü yönetmek. İstanbul: T.C. Marmara Belediyeler Birliği Yayın.
Karancı, A.N, Akşit, B., Dirik, G. (2005). Impact of a community disaster awareness training program in turkey: does it influence hazard-related cognitions and preparedness behaviors. Socıal Behavıor And Personalıty, 33(3), 243-258.
Kasapoğlu, A. & Ecevit, M. (2001). Depremin sosyolojik araştırması. Ankara: Sosyoloji Derneği Yayını.
Koçak, H. (2004). Bir doğal afet olarak depreme hazırlıklı olma bilinci ve katılım: ABD-Japonya-ve Türkiye (Afyon İli Örneği). (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi , Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Koçak, H. (2010). Doğal yıkım olaylarının zararlarının azaltılmasında yerel halkın ve yöneticlerin duyarlığının önemi: Şili ve Haiti örnekleri. Mülkiye Dergisi, 34 (268), 353-363.
Kung, Y. W., & Chen, S. H. (2012). Perception of earthquake risk in Taiwan: Effects of gender and past earthquake experience. Risk Analysis: An International Journal, 32(9), 1535-1546.
Levy, M. ve Salvari, M. (2000). Deprem kuşağı deprem nedir? ne değildir? (Çev. T. Gürer), İstanbul: Doğan Kitap.
Mishra, A., Ghate, R., Maharjan, A., Gurung, J., Pathak, G., & Upraity, A. N. (2017). Building ex ante resilience of disaster-exposed mountain communities: Drawing insights from the Nepal earthquake recovery. International Journal of Disaster Risk Reduction, 22, 167-178.
Öztürk, M. K. (2013). Sınıf öğretmeni adaylarının deprem deneyimleri üzerine bir araştırma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(1), 308-319.
Özuğurlu, A. (2012). Afet ve kentleşmenin neoliberal dönüşümü. Mülkiye Dergisi, 36 (274), 149-158.
Pampal, S. & Özmen, B. (2009). Depremler doğal afet midir? Depremlerle baş edebilmek. Ankara: Eflatun Yayınevi.
Sharma, K., Apil, K. C., Subedi, M., & Pokharel, B. (2018). Post disaster reconstruction after 2015 Gorkha earthquake: challenges and influencing factors. Journal of the Institute of Engineering, 14(1), 52-63.
Shaw, R., Shiwaku Hirohide Kobayashi, K. and Kobayashi, M. (2004). "Linking experience, education, perception and earthquake preparedness", Disaster Prevention and Management, Vol. 13 No. 1, pp. 39-49. https://doi.org/10.1108/09653560410521689
Soydemir, S. (2011). Modernizmin karanlık yüzü: risk toplumu. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 3 (2), 169-178.
Su, G.W. - Deng, Y.- Nie, G.Z. (2005). The preliminary study on macro-scale zonation ofearthquake emergency response (EER) of China, Seismol. Geol. 27(3), 382–395.
Şahin, Ş. (2019). Türkiye’de afet yönetimi ve 2023 hedefleri. Türk Deprem Araştırma Dergisi, 1 (2), 180196.
Şengül, M. (2010). Türkiye'de depreme karşı kırılganlık açısından kentsel yoksulluk ve kamu politikaları. Ö. Uğurlu ve diğerleri (Der.), Kent sosyolojisi çalışmaları içinde (ss. 309-342.). İstanbul: Örgün Yayınevi.
Tekeli‐Yeşil, Dedeoğlu, S., Braun‐Fahrlaender, N.- Tanner, M. (2010). Factors motivating individuals to take precautionary action for an expected earthquake in Istanbul. Risk Analysis: An International Journal, 30(8), 1181-1195.
Varol, N. & Kırıkkaya, E. B. (2017). Afetler karşısında toplum dirençliliği. Dirençlilik Dergisi1(1), 1-9.