ROMA HUKUKUNDA SATICININ EVICTIO DOLAYISIYLA SORUMLULUĞU

Roma hukukunda “hiç kimse sahip olduğu haktan fazlasını devredemez” ilkesinin varlığına rağmen bir kimse başkasının mülkiyetine ait veya rehin ya da intifa hakkı gibi başkasının üstün hakkının bulunduğu bir malı satabilirdi. Ancak satıcının alıcıya karşı sadece malın rahat zilyetliğini sağlama borcu bulunduğundan, üstün hakka sahip kimse tarafından evictio gerçekleşmediği müddetçe satıcı borcunu yerine getirmiş sayılırdı. Üstün hakka sahip kimse, alıcı ayni dava açtıktan sonra bu davayı satıcıya bildirmiş olmasına rağmen dava kaybedilmişse evictio nedeniyle satıcıya başvurabilirdi. Bu başvurunun kaynağı satıcının auctoritas sorumluluğu, stipulatio veya alım satım sözleşmesinin ihlaliydi. Evictio nedeniyle satıcıya başvurulmasını sağlayan stipulatio’lar, mancipatio aracılığıyla yapılan alım satım sözleşmesinin bir sonucu olarak meydana gelen auctoritas sorumluluğu örnek alınarak oluşturulmuştu. Satıcının evictio nedeniyle ortaya çıkan zararı, tarihsel gelişimine bağlı olarak semenin iki katı olacak şekilde ilkin actio auctoritatis ile talep edilebilirken; sonraları alım satım sözleşmesine ek olarak yapılmış olması koşuluyla stipulatio duplae ile talep edilebilirdi. Alıcı, sonraları bonae fidei iudicium kapsamında actio empti ile evictio sonucunda gerçekleşen bütün zararını talep edebilmeye başlamıştı.

LIABILITY OF THE VENDOR FOR EVICTIO IN ROMAN LAW

Even if there is a principle “nobody shall transfer more than what he/she has as a right” in the Roman Law, people could sell an asset under someone else’s possession or an asset over which someone else has a paramount right like pledge or usufruct. However, as the vendor has only the liability of providing easy possession of the assets towards the purchaser, the vendor was considered to have completed his/her liability as long as evictio was not done by the person who has the paramount right. If the action in rem brought by the person who has the paramount right was lost even if the purchaser notifies the vendor about this action, the purchaser could appeal to the vendor because of evictio. The origin of this appeal was auctoritas liability of the vendor, stipulatio or breach of purchase contract. Stipulatio allowing recourse to the vendor due to evictio was shaped by modelling on the auctoritas responsibility, which takes place as a result of making the purchase contract via mancipatio. While the loss of the vendor coming from evictio could be demanded firstly via by actio auctoritatis as twice of the price, it could also be demanded afterwards via stipulatio duplae on the condition that it was added to the purchase contract. After that the purchaser became able to demand all his/her loss coming from evictio via actio empti within the scope of bonae fidei iudicium.

PDF

___

Ankum, Hans: “L’auctio auctoritatis appartenant à l’acheteur mancipio accipiens a-t-elle existé?”, Accademia Romanistica Costantiniana Atti III Convegno Internazionale, Libreria Universitaria: Perugia, 1979, 3-45 (Ankum, mancipio accipiens).
Ankum, Hans: “Das Ziel der “actio empti” nach Eviktion”, Sodalitas 7, Scritti in onore di Antonio Guarino, Napoli, 1984, s. 3215-3230 (Ankum, actio empti).
Ankum, Hans: “Der Verkäufer als cognitor und als procurator in rem suam im römischen Eviktionsproze der klassischen Zeit”, Mandatum und Verwandtes, Beiträge zum römischen und modernen Recht (Hrsg. Dieter Nörr, Shigeo Nishimura), Berlin, Heidelberg, New York, London, Paris, Tokyo, Hong Kong, Barcelona, Budapest, 1993, s. 285-306 (Ankum, cognitor et procurator in rem suam).
Ankum, Hans: “Noch einmal: die repromissio und die satisdatio secundum mancipium im klassischen römischen Recht”, Liber amicorum Christoph Krampe zum 70. Geburtstag (Hrsg. Matthias Armgardt, Fabian Klinck, Ingo Reichard), Berlin, 2013, s. 13-28 (Ankum, repromissio et satisdatio secundum mancipium).
Backhaus, Ralph: “Die Einstandspflicht des Verkäufers eines mit einer Servitut belasteten Grundstücks”, Festschrift für Rolf Knütel zum 70. Geburtstag, Heidelberg, 2009, s. 57-75.
Behrends, Okko/Knütel, Rolf/Kupisch, Berthold/Seiler, Hans Hermann: Corpus Iuris Civilis, Text und Übersertzung, Bd. II (1-10), Heidelberg, 1995; Bd. III (11-20), Heidelberg, 1999; Bd. IV (21-27), Heidelberg, 2005.
Berger, Adolf: Encyclopedic Dictionary of Roman Law, Philadelphia, 1953.
Brägger, Rafael: Actio auctoritatis, Berlin, 2012.
Di Marzo, Salvatore (çev.: Ziya Umur): Roma Hukuku, İkinci Baskı, İstanbul, 1959.
Erdoğmuş, Belgin: Hukukta Latince Teknik Terimler – Özlü Sözler, 2. Baskı, İstanbul, 2008.
Erdoğmuş, Belgin: Roma Borçlar Hukuku Dersleri (Borçlar Hukuku), 1.7.2012’de yürürlüğe giren Yeni Türk Borçlar Kanunu’na Göre Hazırlanmış Yeni Bası, İstanbul, 2014 (Erdoğmuş, Borçlar Hukuku).
Ernst, Wolfgang: Rechtsmängelhaftung, Tübingen, 1995 (Ernst, Rechtsmängelhaftung).
Ernst, Wolfgang: Kommentar von §§ 434-445 (Sach- und Rechtsmängelhaftung) (HKK §§ 434-445), in Historisch-kritischer Kommentar zum BGB, Bd. III Schuldrecht: Besonderer Teil §§433-853, 1. Teilband: vor §433-§656, Tübingen 2013, s. 75-1289 (HKK/Ernst §§ 434- 445).
Girard, Paul Frédéric/Senn, Félix: Manuel Élémentaire de Droit Romain, Paris, 1929.
Günal, Nadi: Roma Hukukundan Günümüze Kazandırıcı Zamanaşımı ile Mülkiyetin İktisabı (Usucapio), Ankara, 2006.
Heumann, Hermann Gottlieb/Seckel, Emil: Handlexikon zu den Quellen des römischen Rechts, 10. Aufl., Graz, 1958.
Harke, Jan Dirk: Römisches Recht, Von der klassischen Zeit bis zu den modernen Kodifikationen, München, 2008.
Jörs, Paul/Kunkel, Wolfgang/Wenger, Leopold (neu bearb. von Honsell, Heinrich/Mayer-Maly, Theo/Selb, Walter): Römisches Recht, 4. Aufl., Berlin, Heidelberg, New York, London, Paris, Tokyo, 1987 (Kunkel/İlgili yazarın ismi).
Kaser, Max: “Das Ziel der actio empti nach Eviktion” (actio empti), Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte, romanistische Abteilung, Bd. 54, 1934, s.162-188 (Kaser, actio empti).
Kaser, Max: Das Römische Privatrecht, Erster Abschnitt Das Altrömische Das Vorklassische und Klassische Recht, 2. Aufl., München, 1971 (Kaser, RP I).
Kaser, Max: Das Römische Privatrecht, Zweiter Abschnitt Die Nachklassischen Entwicklungen, München, 1975 (Kaser, RP II).
Kaser, Max/Knütel, Rolf/Lohsse, Sebastian: Römisches Privatrecht, 21. Aufl., München, 2017.
Koschaker, Paul/Ayiter, Kudret: Modern Özel Hukuka Giriş Olarak Roma Özel Hukukunun Ana Hatları, İzmir, 1993.
Manthe, Ulrich: Geschichte des römischen Rechts, 4. durchgesehene Auflage, München, 2011.
Mındız, Emine: “Roma Hukukunda Alım-Satım (Emptio-Venditio) Sözleşmesinde Satıcının Hukukî Ayıplardan (Evictio) Sorumluluğu”, Fasikül Aylık Hukuk Dergisi, S.46, Eylül 2013, s. 7-12.
Nörr, Dieter: “Probleme der Eviktionshaftung im klassischen römischen Recht”, Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte, romanistische Abteilung, Bd. 121, 2004, s. 152-188.
Pichonnaz, Pascal: Les fondements romains du droit privé, Genève, Zurich, Bâle, 2008.
Rado, Türkan: Roma Hukuku Dersleri, Borçlar Hukuku, İstanbul, 1978.
Topuz, Murat: İsviçre ve Türk Borçlar Hukuku ile Karşılaştırmalı Olarak Roma Borçlar Hukukunda Maddi Zarar ve Bu Zararın Belirlenmesi, 1. Baskı, İstanbul, 2011.
Umur, Ziya: Roma Hukuku Lügatı (Lügat), İstanbul, 1975 (Umur, Lügat).
Umur, Ziya: Roma Hukuku Ders Notları, Usul Hukuku, Borçlar Hukuku, Eşya Hukuku, Miras Hukuku (Roma Hukuku) 3. Baskı, İstanbul, 1999 (Umur, Roma Hukuku).
Wacke, Andreas: “Die verschuldete Eviktion. Dogmengeschichtliches und Rechtsvergleichendes zu §440 Abs. 2 und Abs. 3 BGB”, Festschrift für Hubert Niederländer zum siebzigsten Geburtstag am 10. Februar 1991 (Hrsg. Erik Jayme, Adolf Laufs, Karlheinz Misera, Gert Reinhart, Rolf Serick) Heidelberg, 1991, s. 141-179.
Wolf, Joseph Georg: Rezension zu Rafael Brägger: Actio auctoritatis [Freiburger Rechtsgeschichtliche Abhandlungen, Neue Folge-Band, 67] (Berlin, Duncker&Humblot, 2012)”, IVRA, Rivista Internazionale di Dritto Romano e Antico, LXII, 2014, s. 365-377.
Zimmerman, Reinhard: The Law of Obligations, Roman Foundation of the Civilian Tradition, Cape Town, Wetton, Johannesburg, 1990.