LEX MERCATORIA VE TÜRK TAHKİM HUKUKU'NDAKİ YERİ

Orta Çağ'da uluslararası ticaret yapan tacirler arasında uyuşmazlıklarına uygulanmak üzere lex mercatoria olarak bilinen bir hukuk yaratılmıştır. Bu hukuk 'ulus ötesi hukuk' (transnational law), 'ulus ötesi ticaret hukuku' (transnational commercmail law), 'uluslararası ticaretin ulus ötesi kuralları' (transnational rules of international commerce), gibi başka isimlerle de anılmaktadır. Orta Çağ'da doğan bu hukuk zamanla etkisini yitirmiş olmasına rağmen II. Dünya Savaşı'nın ardından yaşanan ekonomik gelişmeler ve ticaret hayatının kazandığı yeni boyutlar karşısında 'yeni lex mercatoria' adı altında uluslararası kurallara tekrar ihtiyaç duyulmuştur. Lex mercatoria'nın bir hukuk sistemi olmadığına çünkü içeriğinin belirsiz olduğuna dair eleştiriler yapılmıştır, ancak 1994 yılında UNIDROIT'nın hazırladığı Uluslararası Ticari Sözleşmelerin Prensiplerinin yayımlanmasının ardından bu eleştiriler desteksiz kalmıştır, çünkü birçok hukukçu bu prensiplerin lex mercatoria'nın içeriğini oluşturduğunu kabul etmiştir. Türk tahkim hukukuna bakıldığında 4686 sayılı kanuna göre lex mercatoria'nın taraflarca uyuşmazlığa uygulanacak hukuk olarak seçilmesinin mümkün olduğunu görmekteyiz. Ancak tarafların bu yönde bir seçimleri olmadığı takdirde hakemlerin uyuşmazlığa uygulayacakları hukuk ancak bir ulusal hukuk olabilmektedir. 4501 sayılı kanuna göre ise uyuşmazlığa uygulanacak hukuk olarak sadece bir ulusal hukukun seçilebileceği kabul edilmekte ve lex mercatoria'nın uygulanmasına izin verilmemektedir. 2015 yılında kabul edilen İstanbul Tahkim Merkezi Tahkim ve Arabuluculuk kurallarının 25. maddesinde ise lex mercatoria'nın uygulanabilmesi açısından daha özgür davranılmış ve tarafların uygulanacak hukuku seçmedikleri durumlarda bile hakemlerin uyuşmazlığın çözümü için uygun buldukları hukuk kurallarını yani lex mercatoria'yı uygulayabilecekleri kabul edilmiştir.

THE LEX MERCATORIA AND ITS ROLE IN TURKISH ARBITRATION LAW

In the middle Ages, a law had been originated between the merchants who made international trade in order to be applied to their disputes. This law is also known with the names 'transnational law', 'transnational commercial law', 'transnational rules of international commerce'. Although this law which was originated in the Middle Ages lost its effect by time, due to the economic developments and the new aspects in the commercial life, after the II. World War there was a need for international rules which we call the 'new lex mercatoria'. There were criticism against lex mercatoria declaring that the lex mercatoria can't be accepted as a legal system, because the content of it is not clear. These criticism is not efficient any more, because in 1994 the UNIDROIT Principles of International Commercial Contracts have been published and many jurists accepted that; these principles generate the content of the lex mercatoria. When we study on the Turkish arbitration law, we see that according to the Code Nr. 4686 the parties can choose lex mercatoria as the applicable law to their disputes, but if they didn't make such a choice then the arbitrators can't apply lex mercatoria as the applicable law. According to the Code Nr. 4501 it is not possible to apply lex mercatoria in any case. In 2015 İstanbul Arbitration Center Arbitration and Mediation rules came into force. According to article 25 of these rules the application of lex mercatoria is more possible, because even at the situations which the parties don't make a reference the arbitrators has the right to apply lex mercatoria.

___