Yoğun Bakım Hemşirelerinin Ahlaki Duyarlılığı ile Etik Karar Verebilme Düzeyi Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi

Giriş: Yoğun bakımda yatan hastaların genellikle hayati riskinin olması, yakın izlem gerektirmesi ve özel bakım gereksinimlerinin olması, bu birimde görev yapan hemşirelerin etik sorunlarla karşılaşma sıklığını artırabilmektedir. Dolayısıyla yoğun bakım hemşirelerinin karşı karşıya kaldığı etik sorunları tanıması ve etik karar verebilme becerisine sahip olması, bakımın etik standartlara uygun şekilde verilebilmesi açısından önemlidir. Amaç: Bu çalışmanın amacı, yoğun bakım hemşirelerinin ahlaki duyarlılığı ile etik karar verebilme düzeyi arasındaki ilişkinin belirlenmesidir. Yöntem: Bu çalışmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Veriler 103 yoğun bakım hemşiresinden elde edilmiştir. Verilerinin toplanmasında Tanımlayıcı Bilgi Formu, Ahlaki Duyarlılık Anketi ve Hemşirelik Etik İkilem Testi kullanılmıştır. Araştırma verilerinin değerlendirilmesinde tanımlayıcı istatistikler ve Pearson korelasyon analizi kullanılmıştır. Bulgular: Yoğun bakım hemşirelerinin ahlaki duyarlılık puan ortalaması 77.33 ± 17.053 belirlenmiştir. Hemşirelerin en az çatışma (12.15 ± 4.486), en fazla ise oryantasyon (9.05 ± 3.856) alt boyutunda etik duyarlılık gösterdikleri saptanmıştır. Hemşirelerin ilkesel düşünme puan ortalaması 46.79 ± 6.293 ve pratik düşünme puan ortalaması 19.01 ± 3.994 olarak hesaplanmıştır. Ahlaki duyarlılık alt boyutlarından sadece bütüncül yaklaşım (r = .24; p = .013) ve toplam ahlaki duyarlılık (r = .20; p = .040) ile yoğun bakım hemşirelerinin ilkesel düşünme düzeyi arasında pozitif yönlü, anlamlı ve çok zayıf ilişki belirlenmiştir. Ahlaki duyarlılık ile hemşirelerin pratik düşünme düzeyi arasında anlamlı bir ilişki tespit edilmemiştir. Sonuç: Araştırma sonucunda, yoğun bakım hemşirelerinin ahlaki duyarlılık düzeyinin yüksek olduğu, etik karar verirken etik ilkeleri ve çevresel faktörleri ortalamanın üzerinde dikkate aldıkları görülmektedir. Yoğun bakım hemşirelerinin ahlaki duyarlılığının artması etik karar verebilme düzeylerine olumlu şekilde yansıyabilir.

Anahtar Kelimeler:

Ahlaki Duyarlılık, Etik Karar Verebilme, Yoğun Bakım, Hemşire

Determination of the Relationship Between Intensive Care Nurses' Moral Sensitivity and Ethical Decision Making Level

Background: The fact that hospitalized patients in intensive care units are generally at risk of life, require close monitoring and have special care needs may increase the happening of ethical problems encountered by nurses working in this unit. Therefore, it is important for intensive care nurses to recognize these ethical problems they face and have the ability to make ethical decisions, in order to provide care in accordance with ethical standards. Objective: The aim of this study is to determine the relationship between intensive care nurses' moral sensitivity and their levels of ethical decision-making. Method: Relational screening model was used in this study. The data were obtained from 103 intensive care nurses. Descriptive Information Form, Moral Sensitivity Questionnaire and Nursing Dilemma Test were used to collect data. Descriptive statistics and Pearson correlation analysis were used to evaluate the research data. Results: The average moral sensitivity score of intensive care nurses was 77.33 ± 17.053. It was found that nurses showed ethical sensitivity at least in the sub-dimension of conflict (12.15 ± 4.486) and at most in the sub-dimension of orientation (9.05 ± 3.856). The nursing principled thinking mean score of nurses was 46.79 ± 6.293, while the practical consideration mean score was 19.01 ± 3.994. Among the moral sensitivity sub-dimensions, only holistic approach (r = .24; p = .013) and total moral sensitivity (r = .20; p = .040) were found to have a positive, significant and very weak relationship with nursing principal thinking levels of the intensive care nurses. No significant relationship has been found between moral sensitivity and practical consideration levels of nurses. Conclusion: As a result of the study, it is seen that intensive care nurses have a high level of moral sensitivity, and they consider ethical principles and environmental factors above the average while making ethical decisions. Increased moral sensitivity of intensive care nurses may positively be reflected on their level of ethical decision-making.

Keywords:

Moral Sensitivity, Ethical Decision Making, Intensive Care, Nurse,

PDF

___

1. Cerit B, Dinç L. Ethical decision-making and professional behaviour among nurses: a correlational study. Nurs Ethics [online]. 2013;20(2):200-212. URL: https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0969733012455562. 01.08.2019
2. Araç B, Doğan R, Sarıtaş S. Determining the moral sensitivity of intensive care nurses. Int J Med Invest [online]. 2018;7(1):88-97. URL: http://intjmi.com/article-1-306-en.pdf. 01.08.2019
3. Başak T, Uzun Ş, Arslan F. Yoğun bakım hemşirelerinin etik duyarlılıklarının incelenmesi. Gülhane Tıp Dergisi [online]. 2010;52(1):76-81. URL: http://cms.galenos.com.tr/Uploads/Article_33397/GMJ-52-76-En.pdf. 01.08.2019
4. Yüzkat N, Çeğin MB, Soyoral L, Göktaş U, Özkan B. Terminal dönemdeki bir hastada karşılaşılan etik belirsizlik sekizinci kateter. Journal of Clinical and Experimental Investigations [online]. 2015;6(2):196-198. URL: https://pdfs.semanticscholar.org/eba7/be9b8114f8654b6c0dbef701ad5fbc113e4b.pdf. 03.08.2019
5. Öztürk H. Yoğun bakım hemşirelik hizmetlerinde etik. Türkiye Klinikleri J Med Ethics [online]. 2010;18(3):183-191. URL: https://www.turkiyeklinikleri.com/article/tr-yogun-bakim-hemsirelik-hizmetlerinde-etik-58915.html. 03.08.2019
6. Nyholm L, Koskinen C. Understanding and safeguarding patient dignity in intensive care. Nurs Ethics [online]. 2017;24(4):408-418. URL: https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/0969733015605669. 03.08.2019
7. Dinç L. Bakım kavramı ve ahlaki boyutu. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi 2010;17(2):74-82.
8. Berggren I, Bégat I, Severinsson E. Australian clinical nurse supervisors’ ethical decision-making style. Nurs Health Sci [online]. 2002;4(1-2):15-23. URL: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1046/j.1442-2018.2002.00096.x. 01.09.2019
9. Cerit B. Hemşirelik Etik İkilem Testi’nin geçerlik-güvenirlik çalışması ve hemşirelerin etik karar verebilme düzeyi. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi 2010;17(2):47-67.
10. Teixeira C, Ribeiro O, Fonseca AM, Carvalho AS. Ethical decision-making in intensive care units: a burnout risk factor? Results from a multicentre study conducted with physicians and nurses. J Med Ethics 2013;40(2):97-103.
11. Meltzer LS, Huckabay LM. Critical care nurses’ perceptions of futile care and its effect on burnout. Am J Crit Care [online]. 2004;13(3):202-8. URL: https://aacnjournals.org/ajcconline/article-abstract/13/3/202/283/Critical-Care-Nurses-Perceptions-of-Futile-Care?redirectedFrom=fulltext. 25.11.2020
12. Kırşan M, Yıldırım G, Ceylan B, Korhan EA, Uyar M. Yoğun bakım ünitelerinde etik sorunlar: Sistematik derleme. Türkiye Klinikleri Journal Medical of Ethics [online]. 2018; 26(2):57-65.URL: https://www.turkiyeklinikleri.com/article/en-yogun-bakim-unitelerinde-etik-sorunlar-sistematik-derleme-81807.html. 03.08.2019
13. Dikmen Y. Yoğun bakım hemşirelerinde etik duyarlılığın incelenmesi. Cumhuriyet Nurs J 2013;2(1):1-7.
14. Başar Z, Çilingir D. Evaluating ethical sensitivity in surgical intensive care nurses. Nurs Ethics [online]. 2019;26(7-8): 2384–2397. URL: https://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/0969733018792739. 04.12.2020
15. Çobanoğlu N, Algıer L. A qualitative analysis of ethical problems experienced by physicians and nurses in Intensive Care Units in Turkey. Nurs Ethics [online]. 2004;11(5):444-458. URL: https://doi.org/10.1191/0969733004ne723oa. 03.12.2020
16. Viney C. A phenomenological study of ethical decision-making experiences among senior intensive care nurses and doctors concerning withdrawal of treatment. Nurs Crit Care. 1996;1(4):182-187
17. Rızalar S, Baltacı N, Yıldızeli Topçu S, Sanioğlu Gökçe A. Ameliyathane ve yoğun bakım hemşirelerinde etik karar verme düzeyi. Arch Health Sci Res. 2020;7(2):129-3620.
18. Tosun H. Ahlaki Duyarlılık Anketi Türkçe geçerlilik ve güvenirlik uyarlaması. J Contemp Med [online]. 2018;8(4):316-321. URL: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/626492. 03.09.2019
19. Ural A, Kılıç İ. Bilimsel Araştırma Süreci ve SPSS ile Veri Analizi (4. bs.). Ankara: Detay Yayıncılık; 2013.
20. Alan H, Tiryaki Şen H, Şıpkın S. Yoğun bakım ve ameliyathane hemşirelerinin etik ikilemlere karşı duyarlılıkları: üniversite hastanesi örneği. Cumhuriyet Hemşirelik Dergisi 2017;6(1):26-33
21. Izadi A, Imani H, Khademi Z, FariAsadi NF, Hajizadeh N, Naghizadeh F. Moral sensitivity of critical care nurses in clinical decision making and its correlation with their caring behavior in teaching hospitals of Bandar Abbas in 2012. Iranian J Med Ethics Hist Med [online]. 2013;6(2):43-56. URL: http://ijme.tums.ac.ir/article-1-5014-en.html. 11.08.2019
22. Karademir N, Ergün Y. JCU akreditasyon belgesine sahip özel hastanelerde çalışan yoğun bakım hemşirelerinin etik duyarlılığı ve etik ikilemleri. 2. Uluslararası 8. Ulusal Yoğun Bakım Hemşireliği Kongresi; 10-13 Ekim 2018; Marmaris.
23. Kim YS, Kang SW, Ahn JA. Moral sensitivity relating to the application of the code of ethics. Nurs Ethics [online]. 2012;20(4):470-478. URL: https://doi.org/10.1177/0969733012455563. 05.08.2019
24. Lovett BJ, Jordan AH. Levels of moralization: a new conception of moral sensitivity. J Moral Educ. 2010;39(2):175–189.
25. Baysal E, Sarı D, Erdem H. Ethical decision-making levels of oncology nurses. Nurs Ethics [online]. 2019;26(7-8):2204–2212. URL: https://doi.org/10.1177/0969733018803662. 01.09.2019
26. Amiri R, Gaeeni M, Ahmari H, Momenyan S. The Relationship between moral reasoning and the caring behavior of nurses in emergency departments of Qom, 2015. IJEC. 2017;1(3):1-10 URL: http://ijec.ir/article-1-58-en.html. 04.09.2019 27. Sabancıoğulları S, Uslu Kol E, Arslantaş AT, Toğantemur F, Ülker F. Hemşirelerin etik karar verme düzeyi ile profesyonel benlik kavramları arasındaki ilişkinin incelenmesi. DEUHFED [online]. 2018;11(2):105-112. URL: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/752803. 01.08.2019
28. Zirak M, Moghadasian S, Abdollahzadeh F, Rahmani A. Level of ethical development in nurses working in training-treatment hospitals affiliated to Tabriz University of Medical Sciences, Tabriz, Iran. Qom Univ. Med. Sci. J. [online]. 2012;6(3):32-39. URL:https://applications.emro.who.int/imemrf/Qom_Univ_Med_Sci_J/Qom_Univ_Med_Sci_J_2012_6_3_32_39.pdf?_ga=2.227449758.2058487303.1600030306-2136936147.1600030306. 11.09.2020.
29. Fazljoo E, Borhani F, Abbaszadeh A, Dadgari A. Assessment of moral reasoning ability of the nurses in dealing with moral dilemmas. J Med Ethics [online]. 2016;10(36):47-54. URL: https://www.researchgate.net/publication/311625484_Assessment_of_moral_Reasoning_Ability_of_the_Nurses_in_dealing_with_moral_dilemmas. 11.09.2020
30. Safavi F, Ebrahimi H, Eshtanab H, Khodadadi E, Fooladi M. Relationship between demographic characteristics and ethical reasoning of nurses working in medical wards. J Clin Diagnostic Res [0nline]. 2018;12(8):LC01-LC04. URL: https://doi.org/10.7860/JCDR/2018/32521.11883. 04.09.2019
31. Rızalar S, Baltacı N. Ethical decision-making levels of nurses and it’s affecting factors. Int J Caring Sci [online]. 2020;13(1):42-52. URL: http://www.internationaljournalofcaringsciences.org/docs/6_rizarlar_original_13_1.pdf. 11.09.2020
32. Yurttaş A, Kara Kaşıkçı M, Ağaçdiken S, Kavuran E, Şirin M. Hemşirelerin ve hemşirelik öğrencilerinin etik karar verme düzeylerinin karşılaştırılması. Türkiye Klinikleri J Med Ethics [online]. 2014; 22(1):1-8. URL: https://www.turkiyeklinikleri.com/article/en-hemsirelerin-ve-hemsirelik-ogrencilerinin-etik-karar-verme-duzeylerinin-karsilastirilmasi-68396.html. 01.08.2019
33. Crisham P. Measuring moral judgement in nursing dilemmas. Nurs Res 1981;30(2):104-110.
34. Arsang-Jang S, Khoramirad A, Pourmarzi D, Raisi M. Relationship between spiritual intelligence and ethical decision making in Iranian Nurses. J Humanist Psychol [online]. 2020; 60(3):330-341. URL: https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0022167817704319. 11.09.2020
35. Demirsoy N, Türe Yılmaz A, Şaylıgil Ö. Hemşirelerin etik ikilemlere yaklaşımları: bir kamu hastanesi örneği. JHS 2018;15(3):1568-1583. URL: https://j-humansciences.com/ojs/index.php/IJHS/article/view/5354/2598. 05.09.2019
36. Koohi A, Khaghanizade M, Ebadi A. The relationship between ethical reasoning and demographic characteristics of nurses. IJME [online]. 2016;9(1):26-36. URL: http://ijme.tums.ac.ir/article-1-5659-en.html. 11.09.2020
37. Badri Gargari R, Mahmoodi F, Soltani N, Laripour R. Investigating and comparison the ethical reasoning level of nursing students Aja university of medical sciences with nurses working in one of their affiliated hospitals. Military Caring Sciences [online]. 2020;7(1):46-52. URL: http://mcs.ajaums.ac.ir/article-1-323-en.pdf. 11.09.2020
38. İbrahimoğlu Ö. Son dönem yoğun bakım hastalarının bakımında etik sorunlar ve etik yaklaşım. Sağlık Akademisyenleri Dergisi [online]. 2017;4(3):216-220. URL: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/751805. 07.09.2019
39. Hakverdioğlu Yönt G, Akın Korhan E, Dizer B, Koyuncu R. Hemşirelerin yoğun bakım ünitelerinde yaşadıkları etik sorunların belirlenmesi. Türkiye Klinikleri J Med Ethics [online]. 2013;21(2):74-78.URL:https://www.turkiyeklinikleri.com/article/en-hemsirelerin-yogun-bakim-unitelerinde-yasadiklari-etik-sorunlarin-belirlenmesi-65327.html. 04.08.2019
40. Fry ST, Johnstone MJ. Ethics in nursing practice: a guide to ethical decision making. 3th Edition. USA: Blackwell Science Ltd; 2008.
41. Cerit B, Özveren H. Effect of hospital ethical climate on the nurses' moral sensitivity. European Res J. 2019;5(2):282-290.
42. Schluter J, Winch S, Holzhauser K, Henderson A. Nurses' moral sensitivity and hospital ethical climate: A literature review. Nurs Ethics [online]. 2008;15(3):304-321. URL: https://doi.org/10.1177/0969733007088357. 11.08.2019
43. Gastmans C. A fundamental ethical approach to nursing: some proposals for ethics education. Nurs Ethics [online]. 2002;9(5):494-507. URL: https://doi.org/10.1191/0969733002ne539oa. 04.09.2019