Tamamlayıcı Sağlık Yaklaşımlarının Güvenilir Kullanımı için Sağlık Okuryazarlığının Önemi

Bireylerin doğru sağlık kararları alabilmesi için yeterli sağlık okuryazarlığı seviyesinin olması gerekir. Sağlık okuryazarlığı, bireylerin kendileri ve toplum sağlığı ile ilgili karar ve davranışlarını yönlendirecek, temel sağlık bilgisi ve hizmetleri konusunda bilgi birikimleri, bu bilgilere erişmeleri, erişilen bilgiyi anlamaları ve kullanmalarını tanımlamaktadır. Sağlıkla ilgili konularda ilk ve en güvenilir kaynak olan sağlık profesyonellerinin sağlık eğitimi yapacak kadar vakitlerinin olmaması bireyleri internet, televizyon ve gazete gibi anonim kaynaklara yönlendirmektedir. Bu kaynakların birçoğu sağlık profesyoneli olmayan kişiler tarafından hazırlandığı için güvenilir olmayan bilgilere dayalı uygulamalar bireylerin sağlığını olumsuz yönde etkileyebilir. Sağlık profesyonelleri toplumun ilgisini çeken ve kanıt değeri olan tamamlayıcı sağlık yaklaşımlarını araştırmalı ve bireylerin güvenilir iyileşme yöntemlerine ulaşmaları için doğru kaynaklara ulaşmaları konusunda rehber olmalıdır. Bireylerin kanıt değeri yüksek tamamlayıcı sağlık yaklaşımlarını seçebilmeleri için sağlık okuryazarlığı düzeylerinin arttırılması önemlidir.

Importance of health literacy for safe use of complementary health approaches Individuals should have necessary level of health literacy in order to make correct health decisions. Health literacy means knowledge of individuals on basic health knowledge and services that guide the decisions and behaviors regarding their and community health, their access to such knowledge, and their comprehension and use of the accessed knowledge. Since health professionals, who are the first and most reliable resource for health issues, do not have enough time to conduct health training, individuals direct to anonymous resources such as the internet, television, and newspapers. Practices based on unreliable information can negatively affect the health of individuals because many of these sources are prepared by people who are not health professionals. Health professionals should search complementary health approaches that attract to attention of society and have evidence value and should be a guide about reaching the right resources in order to achieve reliable recovery method of individuals. It is important to increase the community's health literacy level for using safely of reliable complementary health approaches increasing the quality of life of individuals.

___

Andrus, M. R., Roth M. T. (2002). Health literacy: a review. Pharmacotherapy, 22 (3), 282-302.

Akgül Başkale, H., Serçekuş, P., & Partlak Günüşen, N. (2015). Kanser hastalarının bilgi kaynakları, bilgi gereksinimleri ve sağlık personelinden beklentilerinin incelenmesi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 6 (2), 65-70.

Akyol, A. D., Yıldırım, Y., Toker, E., & Yavuz, B. (2011). The use of complementary and alternative medicine among chronic renal failure patients. Journal of Clinical Nursing, 20 (7-8), 1035-43.

Akyüz, A., Dede, M., Cetinturk, A., Yavan, T., Yenen, M. C., Sarici, S. U., et al. (2007). Self-application of complementary and alternative medicine by patients with gynecologic cancer. Gynecologic and Obstetric Investigation, 14 (64), 75- 81.

Arıkan, F., & Gözüm, S. (2015). Ağrı yönetiminde integratif/bütünleştirici uygulamalar. Türkiye Klinikleri Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Ağrı Doğası ve Kontrolü Özel Sayısı 1(3). Article in Press.

Argüder, E., Bavbek, S., Şen, E., Köse, K., Keskin, Ö., Saryal, S., et al. (2009). Is there any difference in the use of complementary and alternative therapies in patients asthma and COPD? A Cross-Sectional Survey. Journal of Asthma, 46 (3), 252-258.

Artus, M., Croft, P., & Lewis, M. (2007). The use of CAM and conventional treatments among primary care consulters with chronic musculoskeletal pain. BMC Family Practice, 8, 26.

Aydın, S., Bozkaya, A. O., Mazıcıoğlu, M., Gemalmaz, A., Özçakır, A., & Öztürk, A. (2008). What influences herbal medicine use? prevalence and related factors. Turkish Journal of Medical Sciences, 38(5), 455-463.

Australian Goverment. National Health and Medical Research Council. (NHMRC) (2013). Talking about complementary and alternative medicine - a resource for clinicians. Erişim:27.02.2016. https://consultations.nhmrc.gov.au/files/consultations/drafts/2atalkingaboutcam-resourceforcliniciansfinaldraft15072013.pdf

Bains, S. S., & Egede, L. E. (2011). Association of health literacy with complementary and alternative medicine use: a crosssectional study in adult primary care patients. BMC Complementary Alternative Medicine, 11, 138.

Baker, D. W., Gazmararian, J. A., Williams, M. V., Scott, T., Parker, R. M., Green, D., et al. (2002). Functional health literacy and the risk of hospital admission among Medicare managed care enrollees. American Journal of Public Health, 92 (8), 1278-1283.

Bender, T., Balint, G., Prohaszka, Z., Geher, P., & Tefner I. K. (2014). Evidence-based hydro- and balnoetherapy in Hungary: a systematic review and meta-analysis. International Journal of Biometeorology, 58 (3), 311-23.

Bilir, N. (2014). Sağlık okuryazarlığı. Turkish Journal of Public Health, 12 (1), 61-68.

Bishop, F., Yardely, L., & Lewith, G. (2005). Developing a measure of treatments beliefs: the complementary and alternative medicine beliefs inventory. Complementary Therapies in Medicine, 13 (2), 144-49.

Boon, H., Olatunde, F., & Zick, S. (2007). Trends in complementary/alternative medicine use by breast cancer survivors: Comparing survey data from 1998 and 2005. BMC Women's Health, 7, 4.

Calder, J., Issenman, R., & Cawdron, R. (2000). Health information provided by retail health food outlets. The Canadian Journal of Gastroenterology, 14 (9), 767-771.

Can, G. (edt.) (2015) Onkoloji hemşireliğinde kanıttan uygulamaya Konsensus 2014. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri.

Centers for Disease Control and Prevention. (CDC) (2011). The health communicator's social media tool kit. Erişim: 23.12.2014. http://www.cdc.gov/healthcommunication/toolstemplates/socialmediatoolkit_bm.pdf

Christmann, S. (2005). Health literacy and internet. EuroHealthNet, s.3-7. Erişim: 26.12.2014. http://eurohealthnet.eu/sites/eurohealthnet.eu/files/publications/pu_8.pdf

Davis, T. C., Michelutte, R., Askov, E. N., Williams, M. V., & Weiss, B. D. (1998). Practical assessment of adult literacy in health care. Health Education and Behavior, 25 (5), 613-24.

Dişsiz, G., & Yılmaz, M. (2016). Complementary and alternative therapies and health literacy in cancer patients. Complementary Therapies in Clinical Practice, 23, 34-39.

Gardiner, P., Mitchell, S., Filippelli, A. C., Sadikova, E., White, L. F., Paasche-Orlow, M. K., et al. (2013). Health literacy and complementary and alternative medicine use among underserved inpatients in a safety net hospital. Journal of Health Communication, 18, 290-297.

Glisson, J. K., Rogers, H. E., Abourashed, E. A., Ogletree, R., Hufford, C. D., & Khan, I. (2003). Clinic at the health food store? Employee recommendations and product analysis. Pharmacotherapy, 23 (1), 64-72.

Gözüm, S., Tezel, A., & Koç, M. (2003). Complementary alternative treatments used by patients with cancer in Eastern Turkey. Cancer Nursing, 26 (3), 230-236.

Gözüm, S., Arıkan, D., & Büyükavcı, M. (2007). Complementary and alternative medicine use in pediatric oncology patients in Eastern Turkey. Cancer Nursing, 30 (1), 38-44.

Gözüm, S., & Platin, N. (2015). İntegratif/birleştirici/bütünleştirici sağlık hizmeti ve hemşirelik bakımı. Numune Sağlık Dergisi, 17, 40-44.

Gratus, C., Wilson, S., Greenfield, S., Damery, S., Warmington, S., Grieve, R., et al. (2009). The use of herbal medicines by people with cancer: a qualitative study. BMC Complementary Alternative Medicine, 9, 14.

Güven, Ş. D., Muz, G., Ertürk, N. E., Özcan, A. (2013). Hipertansiyonlu bireylerde tamamlayıcı ve alternatif tedavi kullanma durumu. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, 2 (3), 160-166.

Haliloğlu, B., İşgüven, P., Yıldız, M., Arslanoğlu, I., Ergüven, M. (2011) Complementary and alternative medicine in children with type 1 diabetes mellitus. Journal of Clinical Research in Pediatric Endocrinology, 3 (3), 139-43.

Health Literacy. (1999). Report of the council on scientific affairs, ad hoc committee on health literacy for the council on scientific affairs. American Medical Association. The Journal of American Medical Association, 281 (6), 552-7.

Institute of Medicine. (IOM) (2005). Complementary and alternative medicine in the United States. Washington DC: National Academies Press.

İnanç, N., Şahin, H., Çiçek, B., & Taşçı, S. (2006). Use of herbs or vitamin/mineral supplements by patients with cancer in Kayseri, Turkey. Cancer Nursing, 29 (1), 17-20.

Karabulut, N., Gültürk, E., & Sümer, E. H. ( 2013). Üniversite öğrencilerin sağlık okuryazarlığı durumunun araştırılması. 16. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi (Kongre Kitabı). Antalya. 28-31 Ekim, 187.

Karadeniz, C., Pinarli, F. G., Oğuz, A., Gürsel, T., & Canter, B. (2007). Complementary/alternative medicine use in a pediatric oncology unit in Turkey. Pediatric Blood & Cancer, 8 (5), 540-3.

Karakurum Göksel, B., Coşkun, Ö., Ucler, S., Karataş, M., Özge, A., & Özkan, S. (2014). Use of complementary and alternative medicine by a sample of Turkish primary headache patients. Ağrı, 26 (1), 1-7.

Kav, S., Hanoğlu, Z., & Algier, L. (2008). Türkiyede kanserli hastalarda tamamlayıcı ve alternatif tedavi yöntemlerinin kullanımı: literatür taraması. International Journal of Hematology and Oncology, 1 (18), 32-38.

Korkmaz, M., Tavşanlı, N. G., & Özçelik, H. (2016). Use of complementary and alternative medicine and quality of life of cancer patients: Turkish samples. Holistic Nursing Practice, 30 (2), 88-95.

Kreitzer, M. J., & Koithan, M. (2014). Integrative Nursing. In Gözüm, S., Platin, N. (Ed) Integrative Nursing in Turkey (pp.471-477). New York: Oxford University Press.

Küçükgüçlü, Ö., Kizilci, S., Mert, H., Uğur, Ö., Besen, D. B., & Ünsal, E. (2012). Complementary and alternative medicine use among people with diabetes in Turkey. Western Journal of Nursing Research, 34 (7), 902-916.

Long, A. F. (2009). The potential of complementary and alternative medicine in promoting well-being and critical health literacy: a prospective, observational study of shiatsu. BMC Complementary Alternative Medicine, 9, 19.

Manyanga, T., Froese, M., Zarychanski, R., Abou-Setta, A., Friesen, C., Tennenhouse, M., et al. (2014). Pain management with acupunture in osteoarthritis: a systematic review and meta-analysis. BMC Complementary Alternative Medicine, 14, 312.

Mancuso, J. M. (2009). Assessment and measurement of health literacy: an integrative review of the literature. Nursing & Health Sciences, 11 (1), 77-89.

Mills, E., Ernst, E., Singh, R., Ross, C., & Wilson, K. (2003). Health food store recommendations: Implications for breast cancer patients. Breast Cancer Research, 5 (6), 170-174.

National Institutes of Health. (2014). Healthy People 2010. Erişim: 26.12.2014 http://www.nih.gov/clearcommunication/healthliteracy.htm

National Center for Complementary and Integrative Health. (NCCIH) (2016). Erişim: 28.03.2016 https://nccih.nih.gov/

Nazik, E., Nazik, H., Api, M., Kale, A., & Aksu, M. (2012). Complementary and alternative medicine use by gynecologic oncology patients in Turkey. Asian Pacific Journal of Cancer Prevention, 13 (1), 21-5.

Nutbeam, D. (2000). Health literacy as a public health goal: a challenge for contemporary health education and communication strategies into the 21st century. Health Promotion International: Oxford University Press, 15 (3), 259-267.

Owen-Smith, A., McCarty, F., Hankerson-Dyson, D., & DiClemente, R. (2012). Prevalence and predictors of complementary and alternative medicine use in African-Americans with acquired immune deficiency syndrome. Focus Alternative Complementary Therapies, 17 (1), 33-42.

Özçelik, H., & Fadıloğlu, Ç. (2009). Kanser hastalarının tamamlayıcı ve alternatif tedavi kullanım nedenleri. Türk Onkoloji Dergisi, 24 (1), 48-52.

Özer, Ö., Şantaş, F., & Yıldırım, H. H. (2013). An evaluation on levels of knowledge, attitude and behaviour of people at 65 years and above about alternative medicine living in Ankara. African Journal of Traditional, Complementary and Alternative Medicines, 10 (1), 134-141.

Öztürk, G. (2012). Alternatif terminoloji. Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Platformu, 22, 6-7. Erişim: 28.03.2016 http://www.sdplatform.com/Dergi/581/Alternatif-terminoloji.aspx

Parker, R. M., Baker, D. W., Williams, M. V., & Nurss J. R. (1995). The test of functional health literacy in adults: a new instrument for measuring patients' literacy skills. Journal of General Internal Medicine, 10 (10), 537-41. Aktaran Christmann, S. (2005). Health literacy and internet. EuroHealthNet, s.3-7. Erişim: 26.12.2014. http://eurohealthnet.eu/sites/eurohealthnet.eu/files/publications/pu_8.pdf

Redmond, N., Baer, H. J., Clark, C. R., Lipsitz, S., & Hicks, L. S. (2010). Sources of health information related to preventive health behaviors in a national study. American Journal of Preventive Medicine, 38 (6), 620-627.

Sağlığın Teşviki ve Geliştirilmesi Sözlüğü. (2011). Erişim: 15.12.2014. http://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/Sa%C4%9Fl%C4%B1%C4%9F%C4%B1n%20Te%C5%9Fviki%20S%C3%B 6zl%C3%BCk.pdf

Sezgin, D. (2011). Tıbbileştirilen yaşam bireyselleştirilen sağlık. İstanbul: Ayrıntı yayıncılık.

Sezgin, D. (2013). Sağlık okuryazarlığını anlamak. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, 3, 73-92.

Shreffler-Grant, J., Nichols, E., Weinert, C., & Ide, B. (2013). The Montana State University conceptual model of complementary and alternative medicine health literacy. Journal of Health Communication, 18 (10), 1193-200.

Sirois, F. (2008). Motivations for consulting complementary and alternative medicine practitioners: A comparison of consumers from 1997-8 and 2005. BMC Complementary and Alternative Medicine, 8, 16.

Sorensen, K., Broucke, S. V. D., Fullam, J., Doyle, G., Pelikan, J., Slonska, Z., et al. (2012). Health literacy and public health: A systematic review and integration of definitions and models. BMC Public Health, 12, 80.

Sönmez, B. F. (2011). Sağlık okuryazarlığına AR-GE Yaklaşımı, Ankara. Erişim: 15.12.2014. www.saglik.gov.tr/TR/dosya/1- 72538/h/bfs-soy-egitim

Swarup, A. B., Barrett, W., & Jazieh, A. R. (2006). The use of complementary and alternative medicine by cancer patients undergoing radiation therapy. American Journal of Clinical Oncology, 29 (5), 468-73.

Şener, E., & Samur, M. (2013). Sağlığı geliştirici bir unsur olarak sosyal medya: Facebookta sağlık. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2 (4), 508-522.

Şimşek, Z. (2013). Sağlığı geliştirmenin tarihsel gelişimi ve örneklerle sağlığı geliştirme stratejileri. TAF Preventive Medicine Bulletin, 12 (3), 343-358.

Taşdemir, N., & Çelik, S. (2016). Self-reported pain relief interventions of patients before emergency department arrival. International Emergency Nursing, Article in Press.

T. C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü. (2008). Kuzu, A., Odabaşı H. F., Erişti, S. D., Kabakçı, I., Kurt A. A. vd. İnternet kullanımı ve aile araştırması, Ankara. Erişim: 26.03.2016. http://ailetoplum.aile.gov.tr/data/54292ce0369dc32358ee2a46/internet%20ve%20aile.pdf

T.C. Sağlık Bakanlığı. (2012). Stratejik Plan 2013-2017. Erişim: 28.03.2016. http://pydb.saglik.gov.tr/documents/stratejik%20plan%202013-2017.pdf

T.C. Sağlık Bakanlığı Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları Yönetmeliği 2014. Erişim: 22.12.2014. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/10/20141027-3.htm

T.C. Sağlık Bakanlığı Kronik Hastalıklar Risk Faktörleri Sağlığın Teşviki ve Geliştirilmesi Sempozyumu. (2008). Erişim: 20.12.2014. http://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/t13.pdf /

T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları Daire Başkanlığı. (2014). Erişim: 15.03.2016. http://saglik.gov.tr/GETAT/ana-sayfa/1-32424/20160324.html

T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlıklı Beslenme, Sağlıklı Yaşam. (2015). Erişim: 15.03.2016. http://sagligim.gov.tr/

T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu (2015) Erişim: 15.03.2016. http://www.thsk.gov.tr/

Tekin, A., Kaya, E., Demirel, M., Özbek Yazıcı, S. (2011). İnternetin hastaları güçlendirme potansiyeli ve hasta-hekim ilişkilerine etkisi: Burdur'da hastanelere başvuran internet kullanıcılarına yönelik bir alan araştırması. 6. Ulusal Sosyoloji Kongresi (Kongre Kitabı). Aydın. 1-3 Ekim, 1206-1227.

Tindle, H., Davis, R., Phillips, R., & Eisenberg, D. (2005). Trends in use of complementary and alternative medicine by US adults: 1997-2002. Alternative Therapies In Health and Medicine, 11, 42-9.

Türk Tıbbi Onkoloji Derneği. (2012). Erişim: 28.03.2016 http://kanser.org/saglik/toplum/

Türkiye İstatistik Kurumu. (TUİK) (2011). Hanehalkı bilişim teknolojileri kullanım araştırması. Erişim: 20.12.2014. http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=8572

Türkiye İstatistik Kurumu. (TUİK) (2014). Hanehalkı bilişim teknolojileri kullanım araştırması. Erişim: 20.12.2014. http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=16198

Türkiye Sağlık Enstitüleri Başkanlığı Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. (2014). T. C. Resmi Gazete Sayı: 29187, Kanun No: 6569, 26 Kasım 2014.

Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Araştırması. (2014). Durusu Tanrıöver, M., Yıldırım, H. H., Demiray Ready, N., Çakır, B., Akalın, E. Erişim: 26.12.2014. http://www.sagliksen.org.tr/MediaContent/vYcK-1419245270-mA5r.pdf

Üçpunar, E., & Piyal, B. (2013). Üniversite öğrencilerin sağlık okuryazarlığı durumunun araştırılması. 16. UHSK (Kongre Kitabı). Antalya. 28-31 Ekim, 411.

Ünsal, A., & Gözüm, S. (2010). Use of complementary and alternative medicine by patients with arthritis. Journal of Clinical Nursing, 19 (7-8), 1129-38.

Vickers, K., Jolly, K., & Greenfield, S. (2006). Herbal medicine: women's knowledge and interaction with doctors: a qualitative study. BMC Complementary Alternative Medicine, 6, 40.

Wapf, V., & Busato, A. (2007). Patients' motives for choosing a physician: comparison between conventional and complementary medicine in Swiss primary care. BMC Complementary Alternative Medicine, 7, 41.

Weiss, B. D., & Palmer, R. (2004). Relationship between health care costs and very low literacy skills in a medically needy and indigent Medicaid population. Journal of the American Board of Family Practice, 17 (1), 44-47.

Westra, B.L., Weinfurter, E. F., & Delaney, C. W. (2014). Integrative nursing and health literacy (pp.446-455). Well Integrative Library: Oxford Universtiy Press.

World Health Organization. (WHO) (2009). Health promotion. Track 2: Health literacy and health behaviour. Erişim: 20.12.2014. www.who.int/healthpromotion/conferences/7gchp/track2/en
Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi-Cover
  • ISSN: 2149-0333
  • Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
  • Başlangıç: 2008
  • Yayıncı: Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi