Elif GÜRSOY, Berrak MIZRAK ŞAHİN, Murat BEKTAŞ

Gebelerin Hastanelerden Sağlık Hizmeti Almasını Etkileyen Faktörler Ölçeğinin Geliştirilmesi ve Psikometrik Özelliklerin İncelenmesi

Giriş: Dünya’nın birçok ülkesinde sağlık hizmetlerine erişim her zaman kolay olamamaktadır. Özellikle gelişmekte olan ülkelerde gebelerin hizmeti almasını etkileyen faktörler bulunmaktadır. Amaç: Çalışmanın amacı, gebelerin hastanelerden sağlık hizmeti almalarını etkileyen faktörlerin belirlenmesine yönelik kullanılabilecek bir ölçme aracı geliştirmektir. Yöntem: Çalışma, Ocak-Mayıs 2018 tarihleri arasında, Eskişehir ilindeki bir üniversite ve devlet hastanesinin gebe polikliniklerinde gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın örneklemini 450 gebe oluşturmuştur. Araştırmada veri toplama aracı olarak ‘Gebelik Dönemi Veri Toplama Formu’ ve araştırmacılar tarafından geliştirilen ‘Gebelerin Hastanelerden Sağlık Hizmeti Almasını Etkileyen Faktörler Ölçeği’ kullanılmıştır. Gebelerin hastanelerden sağlık hizmeti almasını etkileyen faktörler ölçeğinin geçerlik-güvenirlik analizinde içerik geçerliliği, açıklayıcı faktör analizi, Cronbach’ın Alfa katsayısı, madde-toplam puan korelasyon yöntemleri kullanılmıştır. Bulgular: Ölçeğin kapsam geçerliği değerlendirildikten sonra test-tekrar test güvenirliği, iç tutarlılık ve yapı geçerliği incelenmiştir. Veri değerlendirmesinde; cronbach alfa analizi, madde toplam puan korelasyon yöntemleri, açıklayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi kullanılmıştır. Ölçeğin güvenirlik ve geçerlik analizinden sonra ölçek ‘hizmet kalitesi, tutum, ekonomi, ailesel/çevresel, bireysel ve mahremiyet’ olmak üzere 6 alt boyut ve 37 madde ile sonuçlandırılmıştır. Ölçek alt boyutlarının her biri için ortanca değer belirlenmiştir. Bu alt boyut için ortanca değerin üzerinde bir puan elde edilmesi, alt boyutun sağlık hizmetleri alımı üzerinde olumlu bir etkiye sahip olduğunu göstermektedir. Hem açıklayıcı hem de doğrulayıcı faktör analizinde tüm faktör yüklerinin 0.30'dan fazla olduğu bulunmuştur. Doğrulayıcı faktör analizinde tüm uyum indeksleri 0.80'den fazla ve RMSEA değeri 0.08'den az olarak belirlenmiştir. Ölçeğin tümünün cronbach alfa katsayısı 0.95 olarak belirlenmiştir. Sonuç: Çalışmanın sonuçları, geliştirilen ölçeğin, gebelerin hastanelerden sağlık hizmeti almalarını etkileyen faktörleri belirlemek için kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir ölçüm aracı olduğunu ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler:

Sağlık Hizmetlerine Erişim, Etkileyen Faktörler, Gebeler, Geçerlik, Güvenirlik

The Development of the Affecting Factors Scale Pregnant Women Receiving Health Service from Hospital and Evaluation Psychometric Properties

Background: Access to healthcare services is not always easy in several countries of the world, Particularly in developing countries, factors that affect the ability of pregnant women to receive healthcare services. Objectives: The aim of this study is to develop a measurement tool that can be used to determine the factors affecting pregnant women to receive health care services from hospitals. Methods: This study consisted of 450 pregnants who attended the outpatient clinic of an University and State Hospital in a city in central anatolian in Turkey between 10 December 2017 and 4 April in 2018. In data collection, the Personal Information Form and The Affecting Factors Scale Pregnant Women Receiving Health Service from Hospitals developed by the researchers were used. In the validity-reliability analysis of the The Affecting Factors Scale Pregnant Women Receiving Health Service from Hospitals scale, language and content validity, explanatory factor analysis, Cronbach’s Alpha co-efficient, item-total score correlation methods were used. Results: After evaluating the content validity of the scale, test-retest reliability, internal consistency and construct validity were examined. In data evaluation; cronbach alpha analysis, item total score correlation methods, explanatory and confirmatory factor analysis were used. After the reliability and validity analysis of the scale, the scale was finalized with six sub-dimensions and 37 items. The median value for each of the scale sub-dimensions was determined. Obtaining a score above the median value for that sub-dimension indicates that the sub-dimension has a positive effect on the receipt of healthcare services. The cronbach alpha coefficient of the whole scale is 0.95 has been determined. All the factor loadings were found to be greater than 0.30 in both explanatory and confirmatory factor analysis. In confirmatory factor analysis, all of the fit indices were greater than 0.80 and RMSEA was less than 0.08. Conclusion: The results of this study revealed that the developed scale is a valid and reliable measurement tool that can be used to determine the factors that affect the receipt of healthcare services from hospitals by pregnant women.

Keywords:

Access to Health Services, Affecting Factors, Pregnant Women, Reliability, Validity,

PDF

___

1. Ojewole F, Oludipe Y. Pregnancy-related information need and information-seeking pattern among pregnant women attending antenatal clinic at Ikorodu General Hospital, Lagos state, Nigeria. Euro Sci J. 2017;13:436-447.
2. Penchansky R, Thomas JW. The concept of access: definition and relationship to consumer satisfaction. Medical Care. 1981:127-40.
3. Shaikh BT, Hatcher J. Health seeking behaviour and health service utilization in Pakistan: challenging the policy makers. J Public Health Res. 2004;27(1):49-54. 4. Edu BC, Agan TU, Monjok E, Makowiecka K. Effect of free maternal health care program on health-seeking behaviour of women during pregnancy, intra-partum and postpartum periods in cross river state of nigeria: a mixed method study. Open Access Maced J Med Sci. 2017;5(3):370.
5. Islam MM, Masud MS. Health care seeking behaviour during pregnancy, delivery and the postnatal period in bangladesh: assessing the compliance with WHO recommendations. Midwifery. 2018;63:8-16.
6. Kotecha P, Patel S, Shah S, Katara P, Madan G. Health seeking behavior and utilization of health services by pregnant mothers in Vadodara slums. Healthline. 2012;3(1):30-2.
7. Chomat AM, Solomons NW, Montenegro G, Crowley C, Bermudez OI. Maternal health and health-seeking behaviors among indigenous Mam mothers from Quetzaltenango, Guatemala. Rev Panam Salud Publica. 2014;35:113-20.
8. Sağlık Bakanlığı. Sağlık arama davranışı araştırması ana raporu. Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü; 2007. p. 30-55.
9. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü. Türkiye nüfus ve sağlık araştırması (TNSA). Ankara, 2018.
10. DeVellis RF. Scale development: theory and applications (applied social research methods). Social Research. 2003;900:14929.
11. Polit DF, Beck CT, Owen SV. Is the CVI an acceptable indicator of content validity? Appraisal and recommendations. Res Nurs Health. 2007;30(4):459-67.
12. Rattray J, Jones MC. Essential elements of questionnaire design and development. J Clin Nurs. 2007;16(2):234-43.
13. Şencan H. Sosyal ve davranışsal ölçümlerde güvenilirlik ve geçerlilik (reliability and validity in social and behavioral measurement). İçinde Şencan H, Güvenirlik Katsayısı ve Güvenirlik İndeksi. Ankara Seçkin Yayınevi; 2005:165.
14. Simsek ÖF. Yapısal eşitlik modellemesine giriş-temel ilkeler ve LISREL uygulamaları. İçinde Simsek ÖF, Temel Kavramlar ve Uygulama Alanları. Ankara Ekinoks Yayınları; 2007:41-66.
15. Terwee CB, Bot SD, de Boer MR, van der Windt DA, Knol DL, Dekker J, et al. Quality criteria were proposed for measurement properties of health status questionnaires. J Clin Epidemiol. 2007;60(1):34-42.