Türk Modernleşmesinin Arka Yüzü: Dini Grupların Gündelik Hayatta Dışa Kapalı Yapılaşması ve “Taktik”sel Yaklaşımı

Bütün dinler müntesiplerinden en üst düzeyde tek bir ümmet/topluluk olmalarını istemesine rağmen, dinlerin süreç içinde farklı sebeplerle mezhep, fırka, tarikat gibi alt gruplaşmalara ayrıştıkları bilinmektedir. Bu grupların ortaya çıkmasında sosyal, siyasi, ekonomik ve kültürel etkenlerin yanında, inanç, ibadet, teşkilat, yönetim vb. konulardaki tartışma ve ihtilafların etkili olduğu görülmektedir. Her ne sebeple olursa olsun toplumda bir takım dini grupların olduğu ve bu grupların da birey ve toplum üzerinde bir takım etkilerinin olduğu bir gerçektir. Bireylerin dini algılama ve yaşama biçimleri, zihniyet dünyaları bir anda oluşmayıp belli bir sürecin neticesinde şekillenerek ortaya çıkmıştır. Dini grupların yapılaşmaları, tavır ve tutumları da bir anda ortaya çıkmamış belli bir tarihsel süreç içinde şekillenmiştir. Bu anlamda nasıl ki bireyler içinde yaşadığı toplumun siyasi, ekonomik, kültürel şartlarından etkilenirse, dini gruplar da bu şartlardan etkilenmekte bunlara göre yapılanmaktadır. Onun için bu çalışmada sırf dini gruplar kapsamında yer alan tarikat/cemaat tipi oluşumların cumhuriyet döneminden itibaren, dışa kapalı/içe dönük yapılaşmaları ele alınmış söz konusu yapılaşmaların sebep ve sonuçları analiz edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

İslami Hareketler, Dini Gruplar, Tarikat, Cemaat, Türk Modernleşmesi

THE BACK FACE OF TURKISH MODERNIZATION: RELIGIOUS GROUPS’ STRUCTURATION IN DAILY LIFE AND THE "TACTICAL" APPROACH

Although all religions demand their believers to be a single community at the highest level, it is well known that religions differentiate into subgroups such as denominations, sects, and cults throghout time. In the emergence of these groups, along social, political, economic and cultural factors, controversial circumstances and key disputes in belief, worship, organization, and management are also seen. Whatever the reason, it is a fact that there are some religious groups in the society and these have some influence on the individual and society. The way individuals perceive and live religion and their mindset do not form instantly but over a certain period of time. The structures, attitudes and conducts of religious groups have shaped likewise not in an instance but throghout a historical process. In this sense, just as individuals are influenced by the political, economic and cultural conditions,of the society, religious groups are also affected and structure themselves accordingly. For this reason, in the present study societies considered to be religious groups since the foundation of the Turkish Republic were analyzed according to the internal and external structures and the underlying reasons and results of their structuralisations were ananlysed.

Keywords:

İslamic Movements, Religious Groups, Communities, Sect, Turkish Modernisation,

PDF

___

Akyüz, Yakup, “Batı Toplumunda Mahremiyet Algısının Oluşumu, Değişimi ve Etkisi”, Din Gelenek ve Ahlak Bağlamında Mahremiyet Algıları Sempozyumu (27-29 Mart 2015), Ordu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Samsun, 2016.
Bennet, Andy, Kültür ve Gündelik Hayat, Phoneix Yay., Ankara 2013.
Bennet, Tonny, Watson, Diane, Understanding Every Life, The Open University, Blackweşş Publishing, Cambridge, USA, 2002.
Bilgiseven, Âmiran Kurtkan, Genel Sosyoloji, Divan Yayınları, İst. 1982.
Cantek, Levent, Cumhuriyetin Buluğ Çağı: Gündelik Yaşama Dair Tartışmalar (1945-1950), İletişim Yay., İst. 2008.
Certeau, Michel de, Gündelik Hayatın Keşfi I, (Çev. L. Arslan Özcan), Dost Kitabevi Yay. Ankara, 2009.
Çaha, Ömer, “Ana Temalarıyla 1980 Sonrası İslamî Uyanış”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık, C. 6, İletişim Yay., İstanbul. 2004.
Çaha, Ömer, Sivil Kadın: Türkiye’de Sivil Toplum ve Kadın, Vadi Yay., Ankara, 1996.
Çelik, Celaleddin, “Dini Gruplar Sosyolojisi”, Din Sosyolojisi, (Ed. Mehmet Bayyiğit), Palet Yay. Konya, 2013.
Debord, Guy, “Perspectives for Conscious Alterations in Everyday Life”, Ben Highmore (der.) The Everday Life Reader, London: Routledge, 2003.
Demirci, H. Aliyar, “27 “Mayısçıların Din Siyaseti”, Türkiye Günlüğü Dergisi, S. 45, Mart-Nisan 1997.
Duran, Burhanettin, “Cumhuriyet Dönemi İslamcılığı, İdeolojik Konumları Dönüşümü ve Evreleri”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık, C. 6, (Edt.T. Bora ve M. Gültekingil), İletişim Yay., İstanbul 2004.
Efe, Adem, Dinî Gruplar Sosyolojisi, Dönem Yayınları, İstanbul, 2013.
Eraydın, Selçuk, Tasavvuf ve Tarikatlar, İFAV Yayınları, İstanbul, 1997.
Eroğul, Cem, Demokrat Parti: Tarihi ve İdeolojisi, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara, 1990.
Fiske, John, Popüler Kültürü Anlamak, (Çev: Süleyman İrvan), Ark Yayınları, Ankara, 1999.
Frayer, Hans, Din Sosyolojisi (Çev. Turgut Kalpsüz), Doğu Batı Yay. Ankara 2013.
Ginzburg, Carlo, Peynir ve Kurtlar: Bir 16. Yüzyıl Değirmencisinin Evreni, Metis Yayınları, 6. Baskı, İstanbul 2016.
Göle, Nilüfer, “İslami Hareketler ve Postmodernizm”, 1. İslam Düşüncesi Sempozyumu Bildiriler Tartışmalar, Beyan Yay. İst. 1995.
Göle, Nilüfer, Modern Mahrem: Medeniyet ve Örtünme, 11. Baskı, Metis Yay. İst., 2011.
Göle, Nilüfer, Seküler ve Dinsel: Aşınan Sınırlar, Metis Yay. İst. 2012.
Günay, Ünver, Din Sosyolojisi, İnsan Yay., 7. Baskı, İst. 2006.
Günay, Ünver, Ecer, A. Vehbi, Toplumsal Değişme, Tasavvuf, Tarikatlar ve Türkiye, Erciyes Üniversitesi Yay., Kayseri 1999.
Highmore, Ben, Everyday Life and Cultural Theory, London ve New York: Routledge, 2002.
İnce, Abdullah, “Cumhuriyet Sonrası Dini Grupların İnsan Yetiştirme Modeli –Yahyalı’lı Hacı Hasan Efendi Örneği-” , International Journal of Science Culture and Sport (IntJSCS), July 2015: Special Issue 3.
İnsel, Ahmet, Türkiye Toplumunun Bunalımı, Birikim Yay., İst., 1990.
Kara, İsmail, Cumhuriyet Türkiyesi’nde Bir Mesele Olarak İslam, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2009.
Kara, Mustafa, Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi, Dergah Yay., İst., 1999.
Kara, Mustafa, Türk Tasavvuf Tarihi Araştırmaları, Dergah Yay., İst. 2005.
Kentel, Ferhat, “Modernite Gündelik Hayat ve Yeni Sosyal Hareketler” Alt üst Dergisi, 3 Eylül 2011.
Küçükdağ, Yusuf, “Osmanlı Döneminde Konya’nın Tasavvufi Hayatına Kısa Bir Bakış”, Konya Şehrinin Fiziki ve Ekonomik Yapısı Makaleler I, Selçuklu Belediyesi Yay., Konya 2004.