MANİSA, DEMİRCİ HACI MEHMED AĞA CAMİİ DUVAR RESİMLERİ

Lale Devri’nden itibaren Avrupa mimarisinin barok ve rokoko üsluplarının ülkemize girmesiyle sanatımızda yenileşme süreci başlamıştır. Batılılaşma hareketleri ilk olarak saray ve çevresinde başlamış, zamanla Anadolu’nun pek çok yerinde özellikle camilerde kendini göstermiştir. Osmanlı Devleti’nde Batılılaşma döneminde yaygınlaşan sanat dallarından biri de duvar resimleridir. 18. yüzyıldan itibaren Türk mimari süsleme sanatında görülmeye başlanan duvar resimleri sivil ve dini birçok yapıda karşımıza çıkmaktadır. Manisa ilinin Demirci ilçesi merkezinde bulunan Hacı Mehmed Ağa Camii’nin iç mekânları da yeni bir üslup anlayışını yansıtan duvar resimleriyle bezenmiştir. Deniz ve kır manzaraları ile manzara içerisine serpiştirilmiş çeşme, cami, ev, kale gibi mimari ögeler içeren kompozisyonlar ile natürmort resimleri seçilen konular arasındadır. Bu resimler Geç Dönem Anadolu Tasvir Sanatının konu ve üslup özelliklerini yansıtmaktadır. Bu makaleyle de, Batılılaşma etkisiyle yaygınlaşan duvar resimlerine sahip Hacı Mehmed Ağa Camii’nin taşradaki diğer dini yapı örnekleriyle karşılaştırılması yapılarak, yapının benzer örnekler içindeki yeri ve Türk mimari süsleme tarihine kattığı anlam ve önemin ortaya konulması amaçlanmıştır.

THE WALL PAINTINGS OF HADJI MEHMED AGA MOSQUE IN DEMIRCI, MANISA

Since the Tulip Era, with the introduction of baroque and rococo styles of European architecture,the innovation in our art has started. Westernization movements first started in the palace and its surroundings, and in time it has shown itselfs in many parts of Anatolia, especially in mosques. One of the branches of art that became widespread during the Westernization period in the Ottoman Empire is wall paintings. The wall paintings, which started to be seen in the Turkish architectural decoration art since the 18th century onwards, appear in many civil and religious buildings. The interior’s spaces of Hadji Mehmed Aga Mosque, which is located in the center of Demirci district of Manisa province, are also decorated with wall paintings that reflect a new understanding of style. Sea and country landscapes, and compositions containing architectural elements such as fountains, mosques, houses and castles, and still life paintings are among the selected topics These paintings reflect the subject and style features of the Late Anatolian Depiction Art. The aim of this article is to compare Hadji Mehmed Aga Mosque, which has wall paintings that became widespread with the effect of Westernization, to other religious building examples in the provinces and to reveal the place of the buildings in among similar examples and the meaning and importance it added to the history of Turkish architectural decoration

___

Arık, Rüçhan. Batılılaşma Dönemi Türk Mimarisi Örneklerinden Anadolu’da Üç Ahşap Camii. Ankara: 1973.

Arık, Rüçhan. Batılılaşma Dönemi Anadolu Tasvir Sanatı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1988.

Arseven, Celal Esad. Türk Sanatı Tarihi Cild III Heykel ve Oyma I. Fasikül. İstanbul: Maarif Basımevi, 1956.

Batur, Afife. “Batılılaşma Döneminde Osmanlı Mimarlığı”. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, 4/1038-1039, İletişim Yayınları, İstanbul: 1985.

Bağcı Serpil, Çağman, Filiz, Günsel Renda ve Zeren Tanındı. Osmanlı Resim Sanatı. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2006.

BOA, Osmanlı Arşivi. Muallim Cevdet Tasnifi Belgeleri. (C. EV.). No.102, Gömlek No. 5072. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr/

Bozer, Rüstem. “Kula-Emre Köyünde Resimli Bir Camii”, Türkiyemiz 53 (1987), 16-22.

Cezar, Mustafa. Sanatta Batı’ya Açılış ve Osman Hamdi. İstanbul: Ekav Vakfı Yayınları, 1995.

Çağman, Filiz – Tanındı, Zeren. Topkapı Sarayı Müzesi İslam Minyatürleri. İstanbul: Tercüman Sanat ve Kültür Yayınları I, 1979.

Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları, 1993.

Erçin Koçer, Serap. “Salihli/ Damatlı Köyü Eski Cami’nin Kalem İşi Bezemeleri (Manisa)”, Turkish Studies 14/6 (2019), 3211-3226.

Gökmen, Ertan. Tanzimat’tan II. Meşrutiyet’e Demirci Kazası. İzmir: Demirci Belediyesi Kültür Yay. I, 2007.

Gürbıyık, Cengiz. “Demirci Küpeler Köyü Camii Duvar resimleri”, ArtSanat Dergisi/Sanat Sanat Journal 13 (Ocak 2020), 143-168.

Karaaziz Şener, Dilek. “Soma Hızır Bey (Çarşı) Camii Duvar Resimleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Turkish Studies 9/10 (2014), 715-738

Keskiner, Cahide. Minyatürler Kitabı. İstanbul: Seçil Ofset, 2008.

Kılıç, Erol. “Teknik Ve Üslup Bakımından 1930’lara Kadar Türk Resmi’nde Manzara”, Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi 21 (2008), 129.

Kuyulu, İnci. “Geç Dönem Anadolu Tasvir Sanatından Yeni Bir Örnek: Soma Damgacı Camii”, Arkeoloji ve Sanat Tarihi Dergisi 4 (1988), 67- 78. , Kuyulu, İnci. “Kırkağaç Çîftehanlar Camii”, Sanat Tarihi Dergisi 5/5 (1990), 103-115.

Kuyulu, İnci. “Bademli Kılcızade Mehmet Ağa Camii (Ödemiş/İzmir)”, Vakıflar Dergisi XXIV (1994), 147.

Kuyulu Ersoy, İnci. “İzmir ve Çevresindeki Bir Grup Duvar Resminin Düşündürdükleri”, II. Uluslararası İzmir Sempozyum Bildirileri. 59-78. ed. Necmi Ülker İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları, 1998.

Kuyulu Ersoy, İnci. - ÇELİK, Ebru. “Kocaeli Yapılarında Bulunan Resimli Bezemelerden Örnekler”, Uluslararası Gazi Akçakoca ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu Bildirileri. 1651-1665. ed. Haluk Selvi-M. Bilal Çelik. Kocaeli: Kocaeli Belediyesi Yayınları, Mayıs 2014.

Küçükhasköylü, Nurdan. “Osmanlı Sarayında Ermeni Ressamlar: Manas Ailesi”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 28/1 (Ocak 2011), 165-178.

Lewis, Bernard. Modern Türkiye’nin Doğuşu, çev. Boğaç Babür Turna, Ankara: Arkadaş Yayınları, 2017.

Müderrisoğlu, M. Fatih. Türk Kültür Varlıkları Envanteri Manisa İlçeleri 45, ed. Hakkı Acun, Ankara: T.T.K. Yayınları, 2013.

Okçuoğlu, Tarkan. 18 ve 19. Yüzyıllarda Osmanlı Duvar Resimlerinde Betimleme Anlayışı. İstanbul: İstanbul üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2000.

Özgür Yıldız, Şenay. “İslamda Tasvir Problemi Çerçevesinde İkonoklazm ve Anikonizm”. Prof. Dr. Hakkı Önkal’a Armağan ed. Şenay Özgür

Yıldız. 205-218. Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, 2013.

Renda, Günsel. Batılılaşma Dönemi Türk Resim Sanatı 1700–1850, Ankara: T.T.K. Basımevi, 1977.

Renda, Günsel. “19. Yüzyılda Kalem İşi, Nakış ve Duvar Resmi”. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi. 4/1530-1534, İstanbul: İletişim Yayınları,1995.

Şahin, Tekinalp, Pelin. “Batılılaşma Dönemi Duvar Resimleri”. Türkler Ansiklopedisi. 15/440-447, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2004.

Şener, Dilek. XVIII. Ve XIX. Yüzyıllarda Anadolu Duvar Resimleri. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2011.

Tali, Şerife. “Giresun Yağlıdere Tekke Köyü Cami Kalemişi Bezemeleri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi,7/31 (2014), 489-497.

Tali, Şerife. “Kırşehir/Mucur’daki Hüseyin Ağa Camii İle Emine Hanım Camii’nin Kalemişleri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 6 25 (2015), 504-528.

Tanman, Baha. “Merzifon Kara Mustafa Paşa Camii Şadırvanı’nın Kubbesinde Zileli Emin’in Yarattığı Osmanlı Dünyası ve Bu Dünyaya Yansıyan Kişiliği”, Sanat Tarihinde İkonografik Araştırmalar - Güner İnal’a Armağan 491-522. Hacettepe Üniversitesi Yayınları, 1993.

Ülkü, Osman. “Osmanlı Mimarisinde Manzara Resimleri Süslemeciliği Bağlamında Koçarlı-Cincin Köyü Cihanoğlu Hacı Abdülaziz Efendi Camii Duvar Süslemelerinin Değerlendirilmesi” , Sanat Tarihi Dergisi 25/2 (2016), 278-290.