11942

BUHARA: TÜRKİSTAN’DA ÇOK KÜLTÜRLÜ BİR KENT

Günümüzde Özbekistan sınırları içerisinde bulunan Buhara kentinin uzun bir geçmişi vardır. Uzun tarihsel süreçte Türkler, Farslar, Yahudiler, Araplar, Ruslar başta olmak üzere kentte birçok etnik unsur ve birbirinden farklı kültür varlığını sürdürmüştür. Açık bir müze kabul edilen tarihi Buhara kenti, UNESCO kültürel miras listesinde yer almaktadır. Gerek tarihî bir ticaret yolunda konumlanmış olması gerekse de ürettiği ticari ürünler nedeniyle kente uğrayan tüccarlar hem maddi hem de kültürel anlamda kentin zenginleşmesine katkı sağlamışlardır. Dolayısıyla Buhara önemli bir ticaret, kültür ve eğitim merkezi olmuştur. Kent aynı zamanda farklı dini geleneklere mensup insanların buluşma noktası haline gelmiştir. Biz bu makalemizde (i) Buhara kentinin çok kültürlü yapısına zemin hazırlayan unsurları (ii) kentte hangi etnik ve dini unsurların bir arada yaşadığını ve onların öne çıkan yönlerini (iii) kentin çok kültürlülük tecrübesinin günümüz Türk dünyası açısından sunabileceği ekonomik, sosyal ve kültürel fırsatları ortaya koymayı hedeflemekteyiz.

Anahtar Kelimeler:

Buhara, İpek Yolu, Çok Kültürlülük, Ticaret, Hoşgörü

BUKHARA: A MULTICULTURAL CITY IN TURKESTAN

The city of Bukhara, which is currently located within the borders of Uzbekistan, has a long history. In the long historical period, Turks, Persians, Jews, Arabs, Russians and many other ethnic elements and different cultures lived in the city. The historic Bukhara city, considered an open museum, is on the UNESCO cultural heritage list. The merchants who came to the city due to the fact that the city is located on a historical trade route and its commercial products have contributed to the enrichment of the city both materially and culturally. Therefore Bukhara became an important center of trade, culture and education. The city has also become a meeting place for people belonging to different religious traditions. In this article we aim to reveal (i) elements that set the ground for the multicultural structure of the city of Bukhara (ii) which ethnic and religious elements live together in the city, and their prominent aspects (iii) economic, social and cultural opportunities that the city's multicultural experience can offer for today's Turkish world.

Keywords:

Bukhara, Silk Road, Multiculturalism, Trade, Tolerance,

PDF

___

Arık, D. (2005). Buhara Yahudileri, Ankara: Aziz Andaç Yay.
Arslan, H. (2018). “Budizm’in Çin’e Girişinde İpek Yolunun Önemi ve İşlevi”, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18 (1), ss. 1-21.
Bacher, W. (1902). “Bokhara”, The Jewish Encycopedia, Newyork, vol. III, ss. 292-295.
Barthold, V. V. (1975), Orta Asya Türk Tarihi Hakkında Dersler, Haz. K. Yaşar Kopraman & İsmail Aka, Ankara.
Barthold, W. (1970). “Buhara”, İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yay., cilt II, ss. 761-766.
Bentley, J. (1993). Old World Encounters: Cross-Cultural Contacts and Exchanges in Pre-Modern Times, New York: Oxford University Press.
Boulnois, L. (2005). Silk Road: Monks, Warriors & Merchants, Hong Kong: Odyssey Books.
El-Biruni, Ebu Reyhan (2011). Maziden Kalanlar (El-Asar El-Bakiye), Çev. D. Ahsen Batur, İstanbul: Selenge Yay.
Elisseeff, V. (2001). “Approaches Old and New to the Silk Roads”, The Silk Roads: Highways of Culture and Commerce, Ed. Vadime Elisseeff, Oxford: Berghahn Books.
Emmerick, R. E. (1987). "Buddhism in Central Asia", Encyclopedia of Religion, ed. Mircea Eliade, New York: Macmillan, vol. 2, s. 401.
Firdevsi, Ebul Kasım, (1945-1955). Şehname, (I-IIV), Ter: Necati Lugal, İstanbul.
Foltz, R. (2010). Religions of The Silk Road: Premod Patterns of Globalization, 2nd. Ed., USA: Palgrave/Macmillan.
Frye, R. N. (1965). Bukhara: The Medieval Achievement, Oklahoma: University of Oklahoma Press.
Günay, Ü. & H. Güngör. (1998). Türk Din Tarihi, Kayseri: Laçin.
Harmatta, J. (1994). "Religions in the Kushan Empire," History of the Civilizations of Central Asia, Ed. Janos Harmatta, Paris: UNESCO, Vol. 2, ss. 314-318.
Kitapçı, Z. (1977). “Bugünkü Türk ve İslam Şehri Buhara’da İslamiyetin Yayılışı ve Yerleşmesi”, Milli Kültür, I, 3, ss. 51-55.
Christian D. (1998). A History of Russia, Inner Asia and Mongolia, Oxford: Blackwell.
Kitapçı, Z. (1978). “Sosyal Siyasi ve Dini Yönleri ile Fetihler Sırasında Aşağı Türkistan (Maveraünnehir)”, Diyanet Dergisi, XVII, 6, ss. 325-333.
Kitapçı, Z. (1994). Orta Asya’da İslamiyetin Yayılışı ve Türkler, Konya.
Kurt, H. (1998). Orta Asya’nın İslamlaşma Süreci (Buhara Örneği), Ankara: Fecr Yay.
Litvinsky, B. A. (1979) "Buddhism in Central Asia", Encyclopaedia of Buddhism, vol. 4, fasc. 1 , ed., G.P. Malalasekera, Colombo: Government of Ceylon.
Narşahi, Ebu Bekir Muhammed b. Cafer. (2013). Tarihü Buhara, Çev. E. Göksu, Ankara: TTK Yay.
Naskali, E. (2009). “Sasaniler”, DİA, cilt: 6, İstanbul: TDV Yay., ss. 174-176.
Sponberg A. and H. Hardacre. (1988). Maitreya: the Future Buddha, eds., Princeton: Princeton University Press.
Şeşen, R. (1992). “Buhara”, DİA, cilt: 6, İstanbul: TDV Yay., ss. 363-367.
Şeşen, R. (1985). İslam Coğrafyacılarına Göre Türkler ve Türk Ülkeleri, Ankara.
Togan, N. (1964). “Peygamberin Zamanında Şarki ve Garbi Türkistan’ı Ziyaret Eden Çinli Budist Rahibi Hüen-Çang’ın Bu Ülkelerin Dini ve Siyasi Hayatlarına Dair Kayıtları”, İslam Tetkikleri Enstitüsü Dergisi, IV, 1-2, ss. 21-64.
Togan, Z. V. (1970). Umumi Türk Tarihine Giriş, İstanbul.
Turan, O. (1995). Türk Cihan Hakimiyeti Mefkuresi, İstanbul: Boğaziçi Yay.
Yitik, A. İ. (2004), “Buhara mı Vihara mı: Budizm’in İslam Dönemi Türk Kültürüne Etkileri”, Uluslararası Türk Dünyası İnanç Merkezleri Kongresi Bildirileri, 23-27 Eylül 2002, Mersin, Ankara, ss. 1285-1296.
Waugh, D. (2007). "Richthofen's "Silk Roads": Toward the Archaeology of a Concept", The Silk Road, Vol. 5, Number 1, Summer, s. 4.