İÇ GÖÇLER AÇISINDAN ERZURUM İLİNİN ANALİZİ

Göçler, bir diğer deyişle nüfusun hareketliliği sonucunda ortaya çıkan uzun süreli yer değiştirmeler, pek çok bilim dalının dikkatle izleyip incelediği önemli toplumsal olaylardır. Nüfusun coğrafi dağılışından, yaş ve cins yapısına, mevcut ekonomik olanaklardan sosyal imkânların yeterliğine, eğitim ve sağlık hizmetlerinden yaşamsal kolaylıklara kadar onlarca farklı etmenin kontrolünde şekillenen göçler, bu görünümleriyle çok boyutlu toplumsal olaylardır. Türkiye’de göçler, 1950’li yıllardan sonra hızlı bir biçimde gelişen ulaşım ve iletişim şartları ile tarımdan sanayiye doğru geçiş gösteren genel ekonomik görünümün de etkisiyle tüm ülkede hız ve yaygınlık kazanmıştır. Takip eden dönemde, sanayi faaliyetlerinin yeni mekânsal dağılımıyla birlikte, kırsal alanların aleyhine işleyen bir göç süreci başlamıştır. İki farklı coğrafi bölgede ilçeleri bulunan, 2000 yılında sınırları içerisindeki 19 ilçede toplam 937.389 kişinin yaşadığı Erzurum ili de söz konusu sürecin parçalarından birisi durumundadır. Erzurum doğumlu olup, Türkiye’nin farklı illerinde yaşayan nüfusun 2000 yılında 605.569 kişi olduğu ve sadece 1995–2000 yılları arasında toplam 148.109 kişinin ilden göç ederek ya da göç yoluyla ile yerleşerek bu göç sürecine dâhil olduğu düşünülecek olursa, ilin Türkiye’deki nüfus hareketlilikleri içerisindeki yerini belirlemek daha kolay olacaktır. İle ilişkin nüfus hareketliliklerini anlamlandırmanın amaçlandığı bu çalışmada, Türkiye İstatistik Kurumu tarafından 2005 yılında yayımlanan Göç İstatistikleri ile son nüfus sayımının sonuçları kullanılmıştır. Göç eden nüfusun ülke içindeki mekânsal dağılımı, göç etme sebepleri, yaş ve cins yapısı ve eğitim durumları gibi özelliklerinin yorumlanması yolu ile konu hakkında genel bir çerçeve çizilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Nüfus, göç, net göç, net göç hızı, iç göç

İÇ GÖÇLER AÇISINDAN ERZURUM İLİNİN ANALİZİ/The Analysis of Erzurum Province In Terms Of Internal Migrations

Keywords:

-,

PDF

___

Akbulut,U.,2002, Doğu Anadolu’da İlk Rus İşgalleri: 1828-1829 Osmanlı Rus Savaşı, Yeni Türkiye, Sayı:44, sayfa: 140-156, Ankara.
Aydın,D.,1970, Erzurum şehrinin Osmanlı Fethini Müteakip Yeniden İmarı, İskânı ve İlk Sakinleri, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi, cilt: 1, sayı: 1, s:101-115, Erzurum.
Aydın,D.,1998, Erzurum Beylerbeyliği ve Teşkilatı-Kuruluş ve Genişleme Devri (1535- 1566), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, VII. Dizi - Sayı: 151, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
Baykara,T.,1992, XIX. Yüzyılda Anadolu’nun İktisaden Çöküşü ve Bugüne Etkileri, Osmanlılarda Medeniyet Kavramı ve XIX. Yüzyıla Dair Araştırmalar, s: 113-124, Akademi Kitabevi, İzmir.
Cahen,C.,2000, Osmanlılardan Önce Anadolu, (Çev: Erol Üyepazarcı), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
DİE,2002, 2000 Genel Nüfus Sayımı, Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri, Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası (Erzurum), Ankara.
Doğanay,H.,1986, Trabzon’da Nüfus Hareketleri ve Göçler, A.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Dergisi, sayı:15, s: 281-304, Erzurum.
Doğanay,H.,1991, Demografya (Nüfus Bilimi), Atatürk Üniversitesi Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi Ofset Tesisleri, Erzurum.
Doğanay,H.,1991, Türkiye’de İç Göçler ve Başlıca Sonuçları, A.Ü. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı: 2, s: 133-150, Erzurum.
Doğanay,H.,Güner,İ.,Yazıcı,H.,1999, Erzurum İlinin Coğrafi Özellikleri, Cumhuriyetin 75.Yılında Erzurum, Erzurum Valiliği Yayını, s. 85-134.
Garipağaoğlu,N.,1999, Türkiye’de Göç Eden Nüfusun Ekonomik Faaliyet Kollarına Dağılımı, Türk Coğrafya Dergisi, sayı: 34, s: 63-71, İstanbul.
Gök,Y.,2006, Horasan İlçesinde Nüfus Hareketleri, Doğu Coğrafya Dergisi, sayı:16, s:113-141, Erzurum.
Gümüşçü,O.,2004, Internal migrations in sixteenth century Anatolia, Journal of Historical Geography, Vol:30, Is:2, pp:231-248.
Gündüz,M.,vd.,2005, Nüfus Sorunu, Anı Yayıncılık, Ankara.
Işık,Ş.,1999, İzmir’e Yönelik Göçlerin Coğrafi Boyutları, Türk Coğrafya Dergisi, sayı: 34, s: 383-405, İstanbul.
İnalcık,H.,1977, Erzurum maddesi, İslam Ansiklopedisi, Cilt: IV, s: 353-357, Ankara.
Karal,E.Z.,1997, Osmanlı İmparatorluğu’nda İlk Nüfus Sayımı 1831, T.C. Başbakanlık DİE., II. Baskı, Ankara.
Karpat,H.K.,2003a, Türkiye’de Toplumsal Dönüşüm, (Çev: Abdulkerim Sönmez), İmge Kitabevi, Ankara.
Karpat,H.K.,2003b, Osmanlı Nüfusu (1830–1914) Demografik ve Sosyal Özellikleri, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, No:133, İstanbul.
Kaya,E.,1993, I.Dünya Savaşında Erzurum ve Çevresinden Göç Eden Müslümanların Dönüşleri ve İskânları, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum.
Kırzıoğlu,F.M.,1998, Osmanlılar’ın Kafkas-Elleri’ni Fethi (1451-1590), 2.Baskı, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, XIII.Dizi, Ankara.
Koca,H.,2005, Kuruluşu-Gelişmesi ve Fonksiyonel Özellikleri Yönünden Dörtyol Şehri, Aktif Yayınevi, İstanbul.
Konukçu,E.,1992, Selçuklulardan Cumhuriyete Erzurum, Yükseköğretim Kurulu Matbaası, Ankara.
Küçük,C.,1977, Tanzimat Devrinde Erzurum’un Nüfus Durumu, Tarih Enstitüsü Dergisi, sayı:7-8, s:185-225, İstanbul.
Küçük,C.,1995, Erzurum maddesi, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Cilt: XI, s: 321-329, Ankara.
Miroğlu,İ.,1990, Kemah Sancağı ve Erzincan Kazası (1520-1566), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
Mutluer, M.,2003, Uluslararası Göçler ve Türkiye, Çantay Kitabevi, İstanbul.
Özger,Y.,2006, Tanzimat Öncesi Erzurum Şehrinin Demografik Yapısı (1251/1835 tarihli nüfusa yoklama defterine göre), A.Ü.Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, sayı:29, s: 239-266, Erzurum.
Özgür,E.M.,1995, Türkiye’deki İç Göçlerde Ankara İlinin Yeri, Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, sayı: 4, s: 63-76, Ankara.
Pamuk,B.,2006, XVII.Yüzyılda Bir Serhad Şehri Erzurum, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, Araştırma-İnceleme Dizisi:123, İstanbul.
Tekeli,İ.,Erder,L.,1978, Yerleşme Yapısının Uyum Süreci Olarak İç Göçler, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, D-26, Ankara.
Turan,O.,1997, Doğu Anadolu Türk Devletleri Tarihi, Boğaziçi Yayınları, Yayın no: 175, 4.baskı, İstanbul.
TÜİK,2005, 2000 Genel Nüfus Sayımı Göç İstatistikleri, Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası, Yayın No: 2976, Ankara.
Tümertekin,E.,1968, Türkiye’de İç Göçler, İstanbul Üniversitesi Yayınları, Yayın No: 1371, Coğrafya Enstitüsü Yayınları, Yayın No:54, Taş Matbaası, İstanbul.
Tümertekin,E.,1977, Türkiye’de İç Göçler Üzerine, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, Sayı: 22, s: 29-43, İstanbul.
Türkdoğan,O.,2007, Kimlik-Göç-Sosyal Şiddet ve Türkiye Gerçeği, Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları sayı: 245, s: 27-35, İstanbul.
Unat-Abadan,N.,Keleş,R.,vd.,1977, Göç ve Gelişme –Uluslararası İşçi Göçünün Boğazlıyan İlçesi Üzerindeki Etkileri Üzerine Bir İnceleme- Ajans-Türk Matbaacılık Sanayi, Ankara.
Unat-Abadan,N.,2002, Bitmeyen Göç-Konuk İşçilikten Ulus-Ötesi Yurttaşlığa-, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, No:30, Göç çalışmaları, No:1, İstanbul.
Yazıcı,H.,Demirel,M.,2006, “93 Harbi”(1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı)’nden sonra Eskişehir’e Yerleştirilen Göçmenler, A.Ü.Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, sayı: 29, s: 267-278, Erzurum.
Yılmaz,C.,1992, Batı Avrupa Ülkelerinde Çalışan İşçilerimizin Türkiye’deki Hızlı Şehirleşme Hareketine Etkileri, On Dokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, sayı: 7, s: 285-310, Samsun.