İMAM MÂTÜRÎDÎ’YE GÖRE, HAYATIN AKIŞINDA AKIL VE VAHYİN ROLÜ

Mâverâünnehir, Orta Asya’da Özbekistan sınırları içinde bulunan, geçmişten günümüze kadar bilim, medeniyet ve kültürel yönden birikimi olan bir coğrafyadır. Halkın Müslüman olmasından sonra Ebu Hanife’nin öğrencileri tarafından bölgede tevhid inancına dayalı bir ilmi zemin oluşturulmuştur: İmam Mâtürîdî, bu havzada “Ehl-i Sünnet” kelamının iki büyük ekolünden biri olan “Mâtürîdîyye” mezhebinin öncüsü olarak aynı çizgiyi sürdürmüştür. Bu araştırmada; “İmam Mâtürîdî’ye Göre Hayatın Akışında Akıl ve Vahyin Rolü” ana başlığı altında iki üst başlıktan oluşmaktadır. Birinci başlığın altında, Mâverâünnehir bölgesinin ilim ve kültür havzası, İmam Mâtürîdî’nin ilmi şahsiyeti, akıl, nakil ve duyu gibi bilgi kaynaklarına yer verilmiştir. İkinci başlığın altında ise karşılaşılan zorlukları aşmak, toplumun huzur ve mutluluğuna katkıda bulunmak amacıyla hayatın akışını kolaylaştıracak bazı ilkeler tartışılmıştır. Bu ilkeler şu alt başlıklardan oluşmuştur: Allah’ın Varlığı ve Birliği, İlim Tahsil Etmek, Allah’a Kulluk Etmek, Adalet ve Eşitlik, Kendisinin Dışındaki İnsan Gruplarına iyilik Yapmak, Çalışmak ve Üretmek, Söz ve Sözleşmelere Bağlı Kalmak, İşleri Ehline vermek, Dürüst Davranmak ve İnsanın Daima Allah’a Muhtaç olması gibi konulardır.

Anahtar Kelimeler:

İman, Akıl, Vahiy, Duyu, Kelâm

THE ROLE OF MIND AND REVELATION IN THE COURSE OF LIFE ACCORDING TO THE IMAM AL-MĀTURĪDĪ

Mawarannahr is a geography in Central Asia within the borders of Uzbekistan, which has accumulated scientific, civilization and cultural aspects from past to present. After the public was introduced with the religion of Islam, the students of Abu Hanifa created a scientific basis based on the belief of monotheism in the region. Imam Maturidi also continued the same line of vision as the pioneer of the Maturidiyyah, which is one of the two great schools of the “Ahl al- Sunnah” on the basis of Hanafi discipline. The content of this research consists of two headings under the title of “The Role Of Mind And Revelation in the Course Of Life according to Imam Maturidi”. In the first section are provided the sources of knowledge such as the scholarly and cultural basin of the Mawarannah region, the scholarly personality of Imam Maturidi, the mind, the narration, and the senses. In the second section, some principles that will facilitate the course of life are discussed in order to be successful in social life and to overcome the difficulties faced and to contribute to the peace and happiness of the society. These principles consist of the following sub-headings: Existence and Unity of Allah, Having Scholarly Enlightenment, Serving Allah, Justice and Equality, Doing a Favor to Other People, Working and Producing, Adhering to Promises and Contracts, Handing Over the Jobs to the Competent, Acting Honestly, and Humans’ Constant Need for Allah.

Keywords:

Faith, Mind, Revelation, Sense, Kalam,

PDF

___

Alper, Hülya. İmam Mâtüridî’de Akıl-Vahiy İlişkisi. İstanbul: İz Yayıncılık, 2010.
Alper, Hülya. “Mâtüridî’nin Akıl ve Vahiy Algısı”. Mâtüridi’nin Düşünce Dünyası. İstanbul: T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2018.
Atay, Hüseyin. “Toplumsal Yaşam İlkeleri”. Mâtüridi’nin Düşünce Dünyası. İstanbul: T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2018.
Ateş, Süleyman. Kur’ân Ansiklopedisi. İstanbul: KUBA, ty.
Ateş, Süleyman. Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsiri. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, ty.
Bardakoğlu, Ali. İslâm Işığında Müslümanlığımızla Yüzleşme. İstanbul: Kuramer Yayınları, 2017.
Bolay, Süleyman Hayri. “Akıl” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 1989.
Yavuz, Yusuf Şevki. “Akıl” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 1989.
Buharî, Ebu Abdillah Muhammed b. İsmail. el- Camüs’s-Sahih. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
Çelebi, İlyas. “İmam Mâtürîdî’nin Kitab-ı Tevhidinde Varlık Bilgi ve Hikmet, İmam Mâtürîdî ve Mâtüridiyye Geleneği. İstanbul: Marmara ilahiyat Vakfı Yayınları, 2018.
Çelebi, İlyas. “İmam Mâtürîdî’nin Kitab-ı Tevhidinde Varlık Bilgi ve Hikmet, İmam Mâtürîdî ve Mâtüridiyye Geleneği. İstanbul: Marmara ilahiyat Vakfı Yayınları, 2018.
Düzgün, Şaban Ali. “Semerkant İlim Havzası ve Mâtürîdî”. Mâtürîdî’nin düşünce Dünyası. Ankara: T.C Kültür Ve Turizm Bakanlığı, 2018.
Ebu’l-Muin en-Nesefi, Bahrü’l Kelâm Matüridi Akaidi. Çev. Ramazan Biçer. İstanbul: Gelenek Yayıncılık, 2010.
Elmalılı Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’ân Dili Tefsiri. Sad. Lütfullah Cebeci vd. Ankara: Akçağ Yayınlar, 2010.
Evkuran, Mehmet. “Kelâm Geleneğinde Yorum Sorunu”. İslâm ve Yorum II. Malatya: İnönü Üniversitesi Yayınevi, 2018.
İmamoğlu, M. Ragıp. İmam Ebu- Mansur el- Matüridi ve Te’vilâtü’l Kur’ân’daki Tefsir Metodu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1991.
İzmirli, İsmail Hakkı. Yeni İlmî Kelâm. İstanbul: Matbaa-i Amire, ty. Harun, Abdü’s-Selam. Sîretü İbnü Hişâm. Beyrut: Darü İhyâü’t-Türasi’l Arabî. 1972.
Kalın, İbrahim. Akıl ve Erdem. İstanbul: Küre Yayınları, 2013.
Karaman, Hayrettin. vd. Kur’ân Yolu, Türkçe Meâl ve Tefsir. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2003.
Koloğlu, Orhan Şener. İmam Mâtürîdî ve Mâtürîdiyye mezhebi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2018.
Matürîdî, Ebû Mansûr. Te’vilâtü’l Kur’ân. İlmî kontrol. Bekir Topaloğlu – H. İbrahim Kaçar. İstanbul: Mizan Yayınları, 2009.
Matürîdî Ebû Mansûr. Te’vîlâtü’l Kur’ân Tercümesi. Bekir Topaloğlu – Yusuf Şevki Yavuz. İstanbul: Ensar Yayınları, 2016.
Matürîdî, Ebû Mansûr. Kitâbü’t-Tevhîd Tercümesi. Çev. Bekir Topaloğlu. Ankara: İSAM Yayınları, 2003.
Hamidullah, Muhammed. Çev. M. Said Mutlu. İslâm Peygamberi. İstanbul: İrfan Yayınevi, 1972.
Nesefi, Ebu’l Muîn. Tabsıratü’l Edille Fî Usuli’d-Din. Haz. Hüseyin Atay. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1993.
Râğıb el-Isfâhanî. Kur’ân Kavramları Sözlüğü. Çev. Abdülbaki Güneş - Mehmet Yolcu. İstanbul: Yarın Yayınları, 4. Baskı, 2015.
Razi, Fahreddin. Tefsir-i Kebir Mefâtîhu’l- Gayb. Çev. Sadık Kılıç vd. Ankara: Akçağ Yayınları, 1988. Safiyyü’r-Rahman el-Mubarekfûrî. er-Rahîku’l Mahtum. Cidde: Mektebetü’l Cidde, 1950.
Terzioğlu, Hülya. “Günah ve Günahkâra Yaklaşımda Matürîdî’nin Verdiği İlham, Hikmet ve Rahmet Dili”. İslâm ve Yorum II. Malatya: İnönü Üniversitesi Yayınevi, 2018.
Tirmizi, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. es-Sünen. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
Özgüdenli, Osman Gazi. “Mâverâünnehir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2003.
Ulrich, Rodolph. Matüridi. Çev. Özcan Taşçı. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2016.
Yavuz, Yusuf Şevki. “Akıl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1989.
Yeşilyurt, Temel. “Matüridilik: Önemli İsimler ve Temel İlkeler”. Kelâm. Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.
El-Karadavi, Yusuf. İslâm’da İbadet. İstanbul: Çığır Yayınları, 1974. Yurdagür, Metin. Ünlü Türk Kelâmcıları. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Vakfı Yayınları, 2017.
Vehbe, Zuhayli. Tefsirü’l Münir. Çev. Hamdi Arslan vd. İstanbul: Risale Yayınevi, 2001.
Zemahşerî, el-İmam Mahmud b.Ömer. el, Keşşaf. Kahire: Matbaatü’l İstikame, 1952.