İMAM MÂTÜRÎDÎ’YE GÖRE BAZI ÂHİRET AȘAMALARI

Kelâm ilminin ana konularından olan ‘sem’iyyat’ alanıyla ilgili olan âhiret hâlleri hakkında, naklin önceliği bulunmaktadır. İmam Mâtürîdî de âhiret ahvalini, nasslarda geçtiği şekilde aktarmış olmakla birlikte âhiret hayatının olacağıyla ilgili aklî değerlendirmelerde bulunmuştur. O, konuyla ilgili inanç ilkelerini, daha çok Kur’ân verileri doğrultusunda incelemiştir. Bunu yaparken de, âhireti kabul etmeyen filozoflara yanıt vermiş, ayrıca başta Mûtezile olmak üzere bid’at olarak nitelendirdiği dinî ekollere karşı, sahih akaidin tespiti ve açıklamasını yapmıştır. Bir âhiret aşaması olarak değerlendirilen hesap, sırat ve Araf halkı ve sonraki aşamalar ile ilgili akıl destekli özgün görüşler de ortaya koymaktadır. Mâtürîdî’nin, âhiretin bazı aşamalarıyla ilgili görüşleri, onun aklî verilerin âhiret boyutuyla bağlantılı değerlendirmeleri açısından ayrı bir önem kazanmaktadır. Zira sem’iyyat konuları, beş duyu ve akla hitap edebilecek bir boyutta değildir. Ancak söz konusu aşamaların doğrudan değerlendirilmesi de bazı sorunları doğurmaktadır. Bu doğrultuda Mâtürîdî, âhiret hayatıyla ilgili nassları, tevil etmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Âhiret, Haşir, Hesap, Sırat, Araf, Mâtürîdî, Mâtürîdî

SOME STAGES OF THE HEREAFTER ACCORDING TO IMAM AL-MĀTURĪDĪ

Khabar/naql has priority in terms of providing information about the states in the Akhirah, which is called “sam’iyyat” that is one of the main subjects of the scientific field of Kalam. In this respect, Imam al-Maturidi provided an account of the circumstances in the Akhirah according to the Qur’an and authentic hadiths, and he also made reasonable and rational considerations about the reality of the life in the Hereafter. He examined the principles of belief on the subject for the most part in the light of the Qur’anic data. In doing so, he responded to certain philosophers who rejected the life in the Hereafter, and also opposed the religious schools, which he called innovation/ bid’ah, such as the Mu’tazila particularly, by identifying and explaining the authentic aqaid. He also offered unique, rational opinions about hasab, sirat, and the people of Araf, which are considered as some stages in the Akhirah, as well as some other stages. His opinions about some stages of the Akhirah are especially important in terms of their rationality. It is so because the issues dealt within the field of sam’iyyat cannot be sensed by the five sensory stimuli and the mind. However, problems arise when the stages in question are not evaluated in a well-thought manner. In this regard, Maturidi interpreted the information available in the Qur’an and hadiths about the life in the Hereafter.

Keywords:

Akhirah, Hashir, Hisab, Sirat, Araf, al-Maturidi,

PDF

___

Bebek, Adil. “Mâtürîdî’nin Kelâm Sisteminde Âhiret İnancı”. M. Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 19 (2000):15-41.
Biçer, Ramazan. “Mâtürîdî’ye Göre Hidâyete Engel Olan Beşerî Zaaflar ve Tezahürleri”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/1 (2004): 41-59.
Biçer, Ramazan. İlim ve İrade Kapısı İmam Mâtürîdî. İstanbul: Erdem Yayınları, 2018.
Çelebi, İlyas. “Hicâb”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 17: 429-430 Ankara: TDV Yayınları, 1998.
Erdinç, Ziya. “İlk Dönem Akaid Eserlerinin Temel Nitelikleri: el-Fıkhu’l-ekber ile el-Akidetu’t-Tahaviyye Örneği”. Kelâm Araştırmaları 10/2 (2012): 295-310.
İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî. Lisânü’l-Arab. Beyrut, t.y.
Kâdî Abdülcebbâr, Ahmed b. Halil el-Hamedânî. Şerhu’l-Usûlü’l- Hamse. Nşr. Hüseyin b. Ebû Haşim. Beyrut: Daru İhyai’t-Türasi’l- Arabiyye, 2001.
Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd Semerkandî. Te’vîlâtü’l-Kur’ân. Thk. Bekir Topaloğlu. 1-17. İstanbul: Mizan Ya- yınevi, 2005-2010.
Nazari, Abdul Kadir. Kur’ân’da A‘râf. Yüksek Lisans Tezi. Fatih Sultan Mehmet Vakfı Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul: 2017.
Önal, Recep. Ebu Mansur el-Mâtürîdî’ye Göre İslâm Dışı Dinler. Bursa: Emin Yayınları, 2013.
Önal, Recep. İmam Birgivî’nin Bilgi ve İnanç Paradigması. Bursa: Emin Yayınları, 2019.
Râzî, Ebû Abdullah Fahreddin Muhammed b. Ömer Fahreddin. Mefatihü’l-Gayb. Ankara: Akçağ yayınları, 1988-2002.
Semerkandî, Ebü’l-Leys. Bahru’l-ulûm. Nşr. A. M. Muavvaz, A. A. Abdülmevcud. Beyrut: Daru’l-kütübi’l-İlmiyye, 1993.
Seyhan, Ahmet Emin. “A‘râf Ehli ile İlgili Hadisler Üzerine Bir Değerlendirme”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 26 (2011): 111-131.
Topaloğlu, Bekir. “Âhiret”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 1: 543-548 Ankara: TDV Yayınları, 1988.
Toprak, Süleyman. “Haşir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 16: 416-417 Ankara: TDV Yayınları, 1997.
Toprak, Süleyman. “Mizan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 30: 211-212 Ankara: TDV Yayınları, 2005. Ünal, Necdet. “Kur’ân-ı Kerim’de A‘râf ve A‘râf Halkı”, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 10/1 (2010): 39-52.
Ünlüsoy, Abdülhan. “Analitik Felsefi Teolojinin İmkânı”. Route Educational and Social Science Journal, 5/8 (2018):1386-1398.
Yavuz, Y. Şevki. “A‘râf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 3: 259 Ankara: TDV Yayınları, 1991.
Yazır, Elmalılı Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili. İstanbul: Zehraveyn, t.y.
Yılmaz, M. Selim. “Kelâm İlminde Mütevâtir Haberin Bilgi ve Delil Değeri”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 18/1 (2018): 199-22.
Yüksel, Emrullah. “Hesap”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 17: 240-242 Ankara: TDV Yayınları, 1998.
Zemahşerî, Carullah Ebu’l-Kasım Mahmud b. Ömer. el-Keşşâf an hakâiki gavâmizi’l-tenzîli ve uyûni’l-ekâvîli fî vücûhi’t-te’vîl. Ed. A. A. Abdülmevcud. Beyrut: Mektebetü’l-Ubeykan, 1998.