Gümüşhanevî’de Tanrı’nın Varlığının Bilinmesi Meselesi

Ahmed Ziyaüddin Gümüşhanevî (1813-1893) 19. yüzyılda yaşamış önemli mutasavvıflardan biridir. Biz bu çalışmada onun, Allah’ın varlığının bilinmesiyle ilgili görüşlerini incelemeye çalışacağız. İlahî dinlere göre, insanların Tanrı’nın varlığını bilmeleri mümkündür; zira Tanrı insanı bu kabiliyette yaratmıştır. Bu nedenle Tanrı’nın varlığı ve varlığının temellendirilmesi meselesi gerek filozofların gerekse teolog ve mutasavvıfların düşünce sistemlerinde önemli bir yere sahiptir. Onlar, Tanrı’nın varlığının, duyu, akıl ve sezgi gibi bilgi yetileriyle bilinebileceği iddia etmişler ve bu yetilerle Tanrı’nın varlığını temellendirmeye çalışmışlardır. Gümüşhanevî, Allah’ın varlığının akıl ile âlemde onun varlığına delalet eden işaretlerden hareketle bilinebileceğini iddia etmiştir. Ancak Allah’ın akıl ile tam olarak bilinmesi mümkün değildir. O, altıncı his denilen kalbin devreye girmesiyle bilinebilir

Anahtar Kelimeler:

Akıl, Duyu, Sezgi, Keşf, Bilgi, Tanrı’nın varlığı

The Issue of Knowledgeability of God’s Existence in terms of Gumuşhanevi’s Views

Ahmed Ziyauddin GumuşhanevT, who lived in the 19th century, is one of the major Sufis. In this paper, we try to examine his views on knowing God’s existence. According to the divine religions, it is possible for human being to know God’s existence; because such an ability has been given to him by in his creation. Because of the fact that, getting the knowledge God’s existence has a great importance in the thought of philosophers, theologians and Sufis, as well, they claim that God can be known either by reason, sense-data or by intuition and try to explain how it is so. Gumuşhanevi holds that reason can acquire the knowledge of God’s existence by using the signs in the universe. But, for him only reason can’t get that knowledge properly. God can be known by the help of heart, which is called sixth sense, in a proper sense

Keywords:

Reason, Sense, Intuition, Inspiration, Knowledge, God’s existence,

PDF

___

• Augustinus, Aziz (1999). İtiraflar. Çev. Dominik Pamir, İstanbul: Kaknüs Yay.
• Cebecioğlu, Ethem (2005). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Anka Yay.
• Cürcânî, Seyyid Şerif (1995). Kitâbu’t Ta’rifât. Lübnan: Daru’l Kütübi’l-İlmiye.
• Descartes, René (1991). The Philosophical Writings of Descartes-I. Trans., J. Cottingham, R. Stoothoff, D. Murdoch, A. Kenny, Cambridge: Cambridge Uni- versity Press.
• Eş’ari, Ebu’l-Hasen Ali b. İsmail (1987). Kitabu’l-Lum’a. Thk. Abdulaziz İzzed- din es-Seyravan, Beyrut.
• Filiz, Şahin (1995). İslam Felsefesinde Mistik Bilginin Yeri. İstanbul: İnsan Yay.
• Gazâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed (1903). el-Hikme fi Mahlukati’llah. Mısır.
• --------- (1987). Tehâfütü’l-Felâsife. Neşr., Süleyman Dünya, Kahire.
• --------- (1981). Kimyâ-yı Saadet. Çev. A. Faruk Meyan, İstanbul.
• --------- (thz). Er-Risâletu’l-leddunniyye”, Mecmû’atu’r-resâ’il el-imâmu’l- Gazâlî, Beyrut: Dâru’l-Kutubu’l-İlmiyye.
• Gümüşhanevî, Ahmet Ziyâüddîn (1275 h). Rûhu’l Ârifin ve Reşidü’t-Talibîn. İs- tanbul: Maarif Nezareti.
• --------- (1971). Câmi’u’l-Usûl. Thk. Ahmed Ferid Müzeyni, Beyrut: Daru’l- Kütübi’l-’Ilmiyye.
• --------- (1273 h). Câmi’u’l-Mütûn. İstanbul: Darü’t-Tıbbatü’l-Âmire.
• Hick, John (1973). God and Universe of Faiths. Oxford: Oneworld Publications Ltd.
• Hume, David (1979). An Enquriy Concerning Human Understanding. Ed., Char- les W. Hendel, Indianapolis: Bobbs-Merrill Educational Publishing.
• Kara, Mustafa (1999). Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi. İstanbul: Dergah Yay.
• Kartopu, Saffet ve Tanrıverdi Hasan (2013), “Dini Kavramlarla İlgili Algıların Oluşumunda Çocukluk Döneminin Etkisi: Gümüşhane Üniversitesi Örneği”, The Journal of Academic Social Science Studies, Jassstudies, Volume 6, Issue 7, pp. 621-656. Kelâbâzî, Muhammed b. İbrahim (1992). Doğuş Devrinde Tasavvuf-Ta’arruf. Çev. Süleyman Uludağ, İstanbul: Dergah Yay.
• Kutlu, Sönmez (2003). İmam Matüridî ve Matüridîlik. Ankara: Kitâbiyât Yay.
• Locke, John (1975). An Essay Concerning Human Understanding. ed. Peter H. Nidditch, Oxford: Clarendon Press.
• Matüridî, Ebu Mansur Muhammed b. Muhammed b. Mahmud (2003). Kitabu’t- Tevhid. Thk. Bekir Topaloğlu-Muhammed Aruçi, Ankara: İsam Yay.
• Özcan, Hanifi (1998). Matüridî’de Bilgi Problemi. İstanbul: MÜİF Yay.
• Öztürk, Resul (2005). “Matüridî’nin Kelam Sisteminde Allah’ı Bilme (Marifetul- lah) Meselesi”. Ekev Dergisi C.IX, S.24: 95-110
• Pascal, Blaise (1941). Pensees. Trans., W. F. Trotter, New York: Ramdom Hause.
• Platon (1995). Devlet. Çev. Sebahattin Eyüboğlu, M. Ali Cimcoz, İstanbul: Rem- zi Kitabevi.
• Reçber, Mehmet Sait (2004). Tanrı’yı Bilmenin İmkân ve Mahiyeti. Ankara: Ki- tabiyat Yay.
• Ross, George MacDonald (1989). Leibniz. Ed., By Keith Thomas, New York:Oxford University Pres.
• Soysaldı, İhsan (1998). “Tasavvufta Aşk ve Marifet”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S.3: 187-216
• Şehristani, Muhammed b. Abdulkerim (1948). el-Milel ve’n-Nihal. Thk. Ahmed Fehmi Muhammed, Beyrut: Daru’s-Surur.
• Taftazânî, Saduddin Mes’ud b. Ömer (1973). Şerhu’l-Akaid. İstanbul.
• Tanrıverdi, Hasan (2004). Immanuel Kant’ta Bilgi-İman Ayrımı. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi) Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversi- tesi, SBE.
• --------- (2010). İnancın Rasyonelliği Sorunu (John Hick Örneği). (Basılmamış Doktora Tezi) Konya: Selçuk Üniversitesi, SBE.
• Topaloğlu, Bekir (1983). İslam Kelamcıları ve Filozoflarına Göre Allah’ın Varlı- ğı (İsbât-ı Vâcib). Ankara: DİB Yay.
• --------- (2010). Allah İnancı. İstanbul: İsam Yay.
• Tüzer, Abdullatif (2006). Bir Varoluşçunun İman Savunusu Pascal’da Fideizm ve Gazâlî Açısından Bir Değerlendirme. İstanbul: İz Yay.
• Uludağ, Süleyman (2002). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yay.
• Vural, Mehmet (2002). “Gazzâlî (ö. 505/1111)’nin Epistemolojisinde Sezgi ve ilham”. Tasavvuf Dergisi C.III, S.9: 179-186