Gazete Köşe Yazıları Söyleminde Süreç Seçimi: Toplumsal Cinsiyet ve Politik İdeoloji Etkisi

Bu çalışmada bir medya söylem türü olan gazete köşe yazıları incelenerek kadın ve erkek köşe yazarlarının gerçekliğe ilişkin zihinsel temsillerini dil dizgesine aktarımında yaptıkları süreç seçimlerinin bir farklılık gösterip göstermediğinin ve politik ideolojinin söz konusu seçimde bir etmen olup olmadığının ortaya konması amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda Dizgeci İşlevsel Dilbilgisi Kuramı temel alınarak, köşe yazıları dilin üstişlevlerinden düşünsel üstişlevin bir alt ulamı olan yaşantısal üstişlevin inceleme alanlarından biri olan geçişlilik dizgesi çerçevesinde çözümlenmiş, yazar cinsiyetinin ve gazetenin benimsediği politik ideolojinin süreç seçimindeki etkisi irdelenmiştir. Çalışmanın bulguları, kadın ve erkek köşe yazarların gerçekliği farklı süreçler aracılığıyla kurguladığını, kadın köşe yazarların, metinlerinde zihinsel, ilişkisel ve davranışsal süreç türlerini, erkek köşe yazarların ise maddesel süreç türünü daha çok yeğlediklerini göstermektedir. Ayrıca gazetenin politik ideolojisinin kadın ve erkek köşe yazarların yaptıkları süreç seçimlerinde etkili olduğu saptanmıştır. Buna göre Laik ve Liberal ideolojide kadın köşe yazarlar, İslami ideolojide ise erkek köşe yazarlar ilişkisel süreçleri daha çok kullanmaktadır.

Process Type Selection in the Discourse of Op-ed Articles: The Effect of Gender and Political Ideology

In this study, it is aimed to find out whether the process type selection of the female and male columnists differ in conveying their mental representations relating reality to the language system and whether political ideology is a factor in this selection by analyzing op-ed articles, a type of media discourse. In line with this objective, the op-ed articles have been analyzed in terms of transitivity system belonging to the experiential metafunction which is the subcategory of ideational metafunction of language in Systemic Functional Grammar and the effects of the columnist’s gender and the political ideology adopted by the newspaper in the process choice have been investigated. The findings of the study show that female and male columnists have constructed the reality via different processes, and the female columnists have mostly used mental, relational and behavioral process types, while male columnists have frequently used the material process type. Additionally, it has been determined that the political ideology of the newspaper has affected the selection of process types by female and male columnists. Relating to this, in secular and liberal ideology female columnists, and in Islamic ideology male columnists have more frequently used the relational processes.

___

Ağaçsaban, S. (1988). Kız ve erkek öğrencilerde cinsiyetten kaynaklanan farklı dil kullanımı. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
Aliefendioğlu, H. (1994). Konuşma dilinde cinsiyete dayalı farklılaşma: Kadın ve erkek dili. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Baş, M. (2009). Gender-preferential langugae use in the writing style of teenagers. (Unpublished Master Thesis). Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Baykal, N. (2014). Davos olayının köşe yazıları bağlamında söylem çözümlemesi. The Journal of Academic Social Science Studies, 24, 251-282.
Baysal, A. (1997). Cinsiyetin bir toplumdilbilimi değişkesi olarak dil kullanımına etkisi.
Zeyrek, D. Zeyrek ve Ş. Ruhi (Yay. haz.). XI. Dilbilim Kurultayı: Bildiriler içinde (s. 237-245). Ankara: Şafak Matbaacılık.
Bayyurt, Y. (2000). Kim daha nazik? Erkekler mi, kadınlar mı?. A.S. Özsoy ve E. E. Taylan (Yay. haz.). XIII. Dilbilim Kurultay Bildirileri içinde (s. 155-167). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
Beydoğan, B. (2001). Attitudes toward women in managerial position: The effects of ambivalent sexism, patriarchy and gender differences on these attitudes. (Unpublished Master Thesis). Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Bingöl, O. (2014). Toplumsal cinsiyet olgusu ve Türkiye'de kadınlık. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 3, 108-114.
Bloor, T. ve Bloor, M. (2004). The functional analysis of English. London: Arnold.
Bloor, T. Ve Bloor, M. (2007). The practice of ritical Discourse Analysis an introduction. London: Hodder Education.
Butler, J. (1999). Cinsiyet belası: Feminizm ve kimliğin altüst edilmesi. Çev. Başak Ertür. İstanbul Metis.
Chen, L. (2005). Transitivity in media texts: Negative verbal process sub-functions and narrator bias. IRAL, 43, 33-51.
Christie, C. (2000). Gender and language: Towards a feminist pragmatics. Edinburgh: Edinburgh University Press.
Çankaya, M. (2013). Geleneksel? Modern? Veya her ikisi? Türk televizyon reklamlarında toplumsal cinsiyet temsili. Süleyman Demirel Üniversitesi FenEdebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 30, 279-295.
Değer, A. (1998). Gazetelerdeki köşe yazılarında geçişlilik ve sözcük özellikleri. S. Yağcıoğlu (Yay. haz.). 1990 Sonrası Laik ve Antilaik Çatışmasında Farklı Söylemler içinde (s. 53-64). İzmir: Dokuz Eylül Yayınları.
Dökmen, Y. Z. (1999). Kendi cinsiyetindekilere ve diğer cinsiyettekilere ilişkin algı, cinsiyet rolleri ve depresyon ilişkileri. Kriz Dergisi, 9, 9-19.
Dökmen, Y. Z. (1999). Toplumsal cinsiyet & sosyal psikolojik açıklamalar. İstanbul: Remzi Kitapevi.
Duman, S. (1991). Türk kadınına verilen adlar. Dilbilim Araştırmaları, 40-42. Ankara: Hitit Yayınevi.
Eggins, S. (2004). An introduction to ystemic Functional Linguistics. New York: Continuum.
Ercan, G. S. (2003). Gazete köşe yazılarında dil kullanımı: Kaçınmalar ve cinsiyet değişkeni. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Ercan, G. S. (2012). Gazete haber metinlerinde kadına karşı şiddet. Uluslararası Kadın Konferansı, 09/05/2012 – 11/05/2012, İzmir.
Erdoğan, Y. (2014). Discursive construction and linguistics representations of gender in political discourses: A Critical Discourse Analysis of governmental public addresses in Turkey. (Unpublished Master Thesis). Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
Fairclough, N. (1992). Discourse and social change. Cambridge: Blackwell Publishers.
Fairclough, N. (2003). Analysing discourse. New York: Routledge.
Fisher, A. (2011). Addicted to talk: Newspaper representations of female speaking subject. Working with English: Medieval and Modern Language, Literature and Drama, 7: 14-32.
Gallardo C. B. (2006). Analysis of literary work using Systemic-Functional Grammar. 33rd International Systemic Functional Congress,2006.
Gazioğlu Terzi, E. (2013). Politik söylemde kadın: 1980’li yıllarda meclis tutanaklarında kadınlara ilişkin söylem. Karadeniz Dergisi, 21, 86-99.
Goddard, A. ve Patterson, L. M. (2000). Language and gender. London: Routledge.
Halliday, M. A. K. (1994). An introduction to Functional Grammar. London: Edward Arnold.
Halliday, M.A.K. ve Matthiessen, M.I.M. (2004). An introduction to Functional Grammar. New York: Oxford University Press.
Hart, C. (2014). Discourse, grammar and ideology. New York: Bloomsbury Publishing.
Hatipoğlu, Ç. (2006). Do Turkish males and females use different apologies for different types of offences?. S. Yağcıoğlu ve A. Cem Değer (Yay. haz.). Advances in Turkish Linguistics içinde (s. 595-611). İzmir: Dokuz Eylül Yayınları.
Hodge, R. ve Kress, G. (1993). Language as ideology. London: Routledge.
Kamışlı, E. (2018). Toplumsal cinsiyet rolleri ve aile işlevselliğinin problem çözme becerilerine etkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstabnul: İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Kamler, B. (1993). Constructing gender in the process writing classroom. Language Arts, 2: 95-103.
Kaplan, S. (2016). Anahaber bülteni içeriklerinde kadın temsil biçimleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Lefkoşa: Yakın Doğu Üniversitesi.
Kaya, T. (2013). Televizyonda yayınlanan izdivaç programlarında toplumsal cinsiyetin temsili. Kadın Araştırmaları Dergisi, 13, 81-110.
Khan S. ve Rahman R. (2014). Power relationships and transitivity choices in Graham Greenes’s Dream of Strange Land. Journal of Humanities and Social Sciences, 1: 35-44.
König, G. (1992). Dil ve cins: Kadın ve erkeklerin dil kullanımı. Dil Araştırmaları, 26- 36. Ankara: Hitit Yayınevi.
Lakoff, R. (1975). Language and woman’s place. New York: Harper and Row.
Litosseliti, L (2006). Gender and language: Theory and practice. New York: Routledge.
Matu, M.,Peter. (2008). Transitivity as a tool for ideological analysis. Journal of Third World Studies, 1, 199-211.
Oktar, L. (1998). Gazete söyleminde ideolojik yapılar. S. Yağcıoğlu (Yay. haz.). 1990 Sonrası Laik ve Antilaik Çatışmasında Farklı Söylemler içinde (s. 37-52). İzmir: Dokuz Eylül Yayınları.
Oktar, L. ve Değer, A. (1999). Gazete söyleminde kiplik ve işlevleri. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 10, 45-53.
Oktar, L. (2001). The ideological organization of representational processes in the presentation of us and them. Discourse & Society, 12, 313-346.
Öngen, B. ve Aytaç, S. (2013). Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları ve yaşam değerleri ilişkisi. Sosyoloji Konferansları, 48, 1-18.
Paltridge, B. (2006). Discourse analysis: An introduction. London: Continuum. Phan, H. V. ve Nguyen, Tu, T. T. (2015) : A study of topology of behavioral clauses in English and Vietnamese in the light of Functional Grammar. International Journal of Language and Linguistics, 3, 347-352.
Sebzecioğlu, T. ve Özgür-Coşkun, S. (2015). Cinsiyete bağlı argo kullanımı üzerine bir twitter etiketi örneği. Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 5, 75-93.
Subaşı-Uzun, L. (1996). Anlamlandırma sürecinde kimi eğilimler ve cinsiyet değişkeni. Dilbilim Araştırmaları, 88-99. Ankara: Bizim Büro Basımevi.
Şimşek, B. (2006). Kadınlararası konuşma sürecinde toplumsal cinsiyetin dil üzerinden sergilenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.Talbot, M. (2007). Media Discourse Representation and Interaction. Edinburgh: Edinburgh University Press.
Talbot, M. (2010). Language and gender. Cambridge: Polity Press.
van Dijk, T. A. (1987). News analysis: Case studies in international and tuitional news.
Hillsdale, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.
van Dijk, T. A. (1988). News as discourse. Hillsdale, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.
van Dijk, T. A. (1996). Opinions and ideologies in editorials. Paper for the 4th International Symposium of Critical Discouse Analysis, Language, Social Life and Critical Thought. Athens.
van Dijk, T. A. (2008). Discourse and context. New York: Cambridge University Press.
Vargün, B. (2016). Men’s and women’s position in the family in the context of social gender roles. Journal of Human Science, 13, 2952-2959.
Vatandaş, C. (2007). Toplumsal cinsiyet ve cinsiyet rollerinin algılanışı. Sosyoloji Konferansları, 35, 29-56.
Yağcıoğlu, S. ve Ercan, G. S. (2006). Hedging strategies in Turkish media discourse: Are they gender indexical?. S. Yağcıoğlu ve A. Cem Değer (Yay. haz.). Advances in Turkish Linguistics içinde (s. 623-642). İzmir: Dokuz Eylül Yayınları.