GÜNLÜK BELLEK öLÇEKLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ: BİR FAKTÖR ANALİZİ ÇALIŞMASI“

Bu araştırma ülkemizde günlük bellek ölçme araçlarının geliştirmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda hem günlük belleğin farklı boyutlarını değerlendiren beş farklı günlük bellek ölçeği hem de kapsamlı değerlendirmelerde kullanılmak üzere "Çok Boyutlu Günlük Bellek Ölçeği geliştirilmiştir. Araştırmada, yaş ve eğitime değişkenleri dikkate alınarak beş farklı yaş aralığında (14--19; 20-29; 30-44; 45-59; 60--85) ve farklı eğitim düzeyinde (ilköğretim, lise ve üniversite) bulunan 1944 (1319 Kadın, 623 Erkek) kişiden veri toplanmıştır. Elde edilen bulgular; ülkemizde kullanılabilecek beş farklı günlük bellek ölçeğinin yanı sıra, kapsamlı değerlendirmeler için geliştirilen Çok Boyutlu Günlük Bellek Ölçeği 'nin farklı alt faktörleri olan geçerli ve güvenilir ölçme araçları olduğuna işaret etmektedir. Günlük bellek araştırmalarında ve klinik uygulamalarda kullanımı uygun olan ölçeklerin özelliklerine kısaca değinmek gerekirse: Günlük Bellek Ölçeği, genel günlük unutkanlıkları; Günlük Bellek Telafı Ölçeği, günlük yaşam içinde unutmamak üzere kullandığımız telafi yöntemlerini; Günlük Bellek İşlevselliği Ölçeği, kişilerin günlük belleklerinin ne kadar işlevsel olarak değerlendirdiklerini; Günlük Bellek Başarısızlıkları Ölçeği, günlük yaşamdaki bellek başarısızlıkları ile ne sıklıkta karşılaşıldığı ve son olarak İleri ve Geriye Doğru Günlük Bellek Ölçeği de, geleceğe ve geçmişe ilişkin hatırlanması gerekenlerin değerlendirildiği bir ölçek niteliğindedir. Çok Boyutlu Günlük Bellek Ölçeği ise, bütün bu boyutları içeren ancak ölçeklerin toplamından daha kısa ve kapsamlı bir ölçek niteliğindedir. Ölçeklerin faktör yapıları ile ilgili analizler, literatüre paralel olarak, farklı ve belleğin daha ayrıntılı değerlendirilmesine olanak tanıyan alt faktörler içerdiğine işaret etmektedir. Bulgular, benzer ölçekler ile yapılmış çalışmalarda elde edilen boyutlar çerçevesinde tartışılmıştır.

Developing Everyday Memory Scales: Factor Analysis

Bu araştırma ülkemizde günlük bellek ölçme araçlarının geliştirmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda hem günlük belleğin farklı boyutlarını değerlendiren beş farklı günlük bellek ölçeği hem de kapsamlı değerlendirmelerde kullanılmak üzere "Çok Boyutlu Günlük Bellek Ölçeği geliştirilmiştir. Araştırmada, yaş ve eğitime değişkenleri dikkate alınarak beş farklı yaş aralığında (14—19; 20-29; 30-44; 45-59; 60—85) ve farklı eğitim düzeyinde (ilköğretim, lise ve üniversite) bulunan 1944 (1319 Kadın, 623 Erkek) kişiden veri toplanmıştır. Elde edilen bulgular; ülkemizde kullanılabilecek beş farklı günlük bellek ölçeğinin yanı sıra, kapsamlı değerlendirmeler için geliştirilen Çok Boyutlu Günlük Bellek Ölçeği 'nin farklı alt faktörleri olan geçerli ve güvenilir ölçme araçları olduğuna işaret etmektedir. Günlük bellek araştırmalarında ve klinik uygulamalarda kullanımı uygun olan ölçeklerin özelliklerine kısaca değinmek gerekirse: Günlük Bellek Ölçeği, genel günlük unutkanlıkları; Günlük Bellek Telafı Ölçeği, günlük yaşam içinde unutmamak üzere kullandığımız telafi yöntemlerini; Günlük Bellek İşlevselliği Ölçeği, kişilerin günlük belleklerinin ne kadar işlevsel olarak değerlendirdiklerini; Günlük Bellek Başarısızlıkları Ölçeği, günlük yaşamdaki bellek başarısızlıkları ile ne sıklıkta karşılaşıldığı ve son olarak İleri ve Geriye Doğru Günlük Bellek Ölçeği de, geleceğe ve geçmişe ilişkin hatırlanması gerekenlerin değerlendirildiği bir ölçek niteliğindedir. Çok Boyutlu Günlük Bellek Ölçeği ise, bütün bu boyutları içeren ancak ölçeklerin toplamından daha kısa ve kapsamlı bir ölçek niteliğindedir. Ölçeklerin faktör yapıları ile ilgili analizler, literatüre paralel olarak, farklı ve belleğin daha ayrıntılı değerlendirilmesine olanak tanıyan alt faktörler içerdiğine işaret etmektedir. Bulgular, benzer ölçekler ile yapılmış çalışmalarda elde edilen boyutlar çerçevesinde tartışılmıştır.

___

  • BADDELEY, Alan. “The Cognitive Psychology of Everyday Life.” British Journal ofPsychology 72. (1981): 257—69.
  • BROADBENt, Donald Eric, Cooper, Peter F., itzGerald, Paul, Parkes, Katherine R. “The Cognitive Failures Questionnaire (CFQ) and Its Correlates.” British Journal ofClinical Psychology 21. (1982): 1—16.
  • BROWN, Fred H., Dodrill, Carl B., Clark, Timothy, Zych, Kenneth. “An Investigation of the Relationship Between Self—Report on Memory Functioning and Memory Test Performance.” Journal of Clinical Psychology 47. (1991): 772—77.
  • CRAWFORD, John R., Henry, Julie D., Ward, Aileen L., Blake, John. “The Prospective and Retrospective Memory Questionnaire (PRMQ): Latent Structure, Normative Data and Discrepancy Analysis for Proxy—Ratings.” British Journal of Clinical Psychology 45. (2006): 83—104.
  • CORNISH, Ian M. “Factor Structure of the Everyday Memory Questionnaire.” British Journal ofPsychology 91. (2000): 427-38.
  • CROOK, Thomas H., Youngjohn, James R. “Development of Treatments for Memory Disorders: The Necessary Meeting of Basic and Everyday Memory Research.” Applied Cognitive Psychology 7. (1993): 619—30.
  • DRYSDALE, Karen, Shores, Arthur, Levick, Wayne. “Use of Everyday Memory Questionnaire With Children.” Child Neuropsychology 10. (2004): 67-75.
  • FRIAS, Cindy M., Dixon, Richard A. “Confirmatory Factor Structure and Measurement Invariance of the Memory Compensation Questionnaire.” Psychological Assessment 17. (2005): 168—78.
  • GARRETT, Douglas D., Grady, Cheryl L., Hasher, Lynn. “Everyday Memory Compensation: The Impact of Cognitive Reserve, Subjective Memory, and Stres.” Psychology ana’Aging 25. (2010): 74-83.
  • GATHERCOLE, Susan E., Collins, Alan F.) “Everyday Memory Research and Its Applications.” Applied Cognitive Psychology 6. (1992): 461—5.
  • GILEWSKI, Michael J., Zelinski, Elizabeth M., Schaie, K. Warner. “The Memory Functioning Questionnaire for Assessment of Memory Complaints in Adulthood and Old Age.” Psychology and Aging 5. (1990): 482—90.
  • KLIEGEL, Matthias, Jager, Theodor. “Can the Prospective and Retrospective Memory Questionnaire (PRMQ) Predict Actual Prospective Memory Performance?” Current Psychology: Developmental, Learning, Personality, Social 25. (2006): 182—91.
  • KNIGHT, Robert G., McMahon, Jennifer, Green, Timothy J., Skeaff, C. Murray. “Some Normative and Psychometric Data for the Geriatric Depression Scale and the Cognitive Failures Questionnaire from Sample of Healthy Older Persons.” New Zealana’ Journal ofPsychology 33. (2004): 163—70.
  • LARSON, Gerald E., Alderton, David L., Neideffer, Matthew, Underhill, Eliot. “Further Evidence on Dimensionality and Correlates of the Cognitive Failures Questionnaire.” British Journal ofPsychology 88. (1997): 29—38.
  • MAKATURA, Timothy J., Lam, Chow, Leahy, Brian J., Castillo, Monica T., Kalpakjian, Claire Z. Standardized Memory Tests and the Appraisal of Everyday Memory.” Brain Injury 13. (1999): 355—67.
  • MCDOUGALL, Graham J., Becker, Heather, Pituch, Keenan, Acee, Taylor W., Vaughan Phillip W., Delville Carol L. “The SeniorWISE Study: Improving Everyday Memory in Older Adults.” Archives of Psychiatric Nursing (in press). (2010).
  • MCMILLAN, Tom M. ”Investigation of Everyday Memory in Normal Subjects Using the Subjective Memory Questionnare (SMQ).” Cortex 20. (1984): 333-47.
  • OYEBODE, Jan Rachel, Motala, Jamilah R., Hardey, Rachel M., Oliver, Chris. “Coping with Challenges to Memory in People with Mild to Moderate Alzheimer’s Disease: Observation of Behaviour in Response to Analogues of Everyday Situations.” Aging Mental Health 13. (2009): 46-53.
  • PARK, Denise C. Meade, Michelle L. Everyday Memory: Encyclopedia ofAging. Ed. Richard Schulz, Linda Noelker, Kenneth Rockwood, Richard Sprott. New York: Springer Publishing Company, 2006.
  • PARR, Wendy V., Siegert, Richard. “Adults’ Conceptions of Everyday Memory Failures in Others: Factors that Mediate the Effects of Target Age.” Psychology andAging 8. (1993): 599—605.
  • POLLİNA, Leslee K., Greene, Amanda L., Tunick, Ruth H., Puckett, James M. “Dimensions of Everyday Memory in Young Adulthood.” British Journal of Psychology 83. (1992): 305—21.
  • ROYLE, Jane, Lincoln, Nadina B. “The Everyday Memory Questionnairerevised: Development of l3-Item Scale.” Disability and Rehabilitation 30. (2008): 114-21.
  • RONNLUND, Michael, Mantyla, Timo, Nilsson, Lars Göran. “The Prospective and Retrospective Memory Questionnaire (PRMQ): Factorial Structure, Relations to Global Subjective Memory Ratings, and Swedish Norms.” Scandinavian Journal ofPsychology 49. (2008): 11—18.
  • SUNDERLAND, Alan, Harris, John E., Baddeley, Alan D. “Do Laboratory Tests Predict Everyday Memory? Neuropsychological Study.” Journal of Verbal Learning Behaviour 22. (1983): 341-57.
  • TOMER, Adrian, Larrabee, Glenn ., Crook, Thomas H. “Structure of Everyday Memory in Adult With Age-Associated Memory Impairment.” Psychology and Aging 9. (1994): 606—15.
  • WALLACE, J. Craig, Kass, Steven J., Stanny, Claudia J. “Predicting Performance in “Go” Situations: New Use of the Cognitive Failures Questionnaire.” North American Journal ofPsychology 3. (2001): 481—90.
  • ------------------------- “The Cognitive Failures Questionnaire Revisited: Dimnsions and Correlates.” The Journal of General Psychology 129. (2002): 238-56.
  • YOUNGJOHN, James R., Crook lll, Thomas H. “Stability of Everyday Memory in Age-Associated Memory Impariment: Longitudinal Study.” Neuropsychology 7. (1993): 406-16.
  • ZELINSKI, Elizabeth M., Gilewski, Michael John. “A lO-item Rasch Modeled Memory Self-Efficacy Scale.” Aging and Mental Health 8. (2004): 293-306.