MİLLİ MÜCADELE’YE MUHALİF BİR GAZETE: “FERDÂ” I- GİRİŞ: BASIN, KAMUOYU ve TARİHSEL SÜREÇ

Devletlerin dış politika hedeflerine ulaşmasında, çıkar ve beklentilerinin gerçekleşmesinde önemli bir araç olan basın, 19.yüzyılda etkili bir kamuoyu oluşturma aracıdır. Mondros Mütarekesinden sonra Türkiye’yi işgal eden devletler, amaçlarına ulaşmak ve yönetimlerini benimsetmek amacıyla basını kullanmışlardır. Çukurova bölgesi Fransızlar tarafından işgal edilince, Ferdâ gazetesinin, bölgede Fransız işgalini destekleyen bir yayın organı olarak ortaya çıktığı görülmektedir. Ferdâ gazetesi, bazen Saltanat ve Hilafet yönetimini benimseme bazen de İttihat-Terakki düşüncesine karşı çıkmak adına, Fransız işgal yönetimini desteklemiş, kurtuluş mücadelesini küçümsemiş ve eleştirmiştir. Bu yayın politikasının, Fransızların bölgeye yerleşmesine katkı sağlaması yanında Millî Mücadeleye inanç ve desteği zayıflatmaya çalıştığı görülmektedir. Ferdâ gazetesinin 1918 yılı sonunda başladığı yayın hayatı, 1921 yılı sonunda Fransızların Çukurova’dan çekilmesiyle birlikte sona ermiştir. Gazetenin sahipleri ve yazarları 150’likler listesine alınarak yurt dışına çıkarılmıştır

Anahtar Kelimeler:

Adana Ferdâ gazetesi, Fransızlar, Türk Kurtuluş Savaşı, 150’likler, Ali İlmî Efendi.

The Story Of A Newspaper Againts Turkish National İndepandence War: Ferdâ

Press, as an important means of reaching the interests and aims in field of foreign affairs for all states, was a way for creating an effective public opinion. After Mondros Cease-fire the states that invaded Turkey used pres to attain their goals and to convince people to accept their administration. When French forces occupied Cilicia, it had been observed the newspaper “Ferdâ” started to be published and it was supporting the invasion. This newspaper was trying to underrate and criticize the “National Independece War” at the side of French Administration, sometimes for sake of accepting teh administration of Kingdom and Caliphate in İstanbul, some times for rejecting the “Unification and Progress” ideology. This publishing policy not only helped the settlement of French Administration in the region, but also weakened the belief and support for “National Independence war”. With the retreat of French forces from Cilicia, “Ferdâ” stopped publishing of last three years. The owners and writers of it were en listed in the “150’s list” and were sent into exite

Keywords:

Adana the newspaper “Ferdâ”, the French, Turkish Independence War, the “150’s list”, Ali İlmî Efendi.,

PDF

___

Genelkurmay Askeri Tarih Arşivi (ATASE).
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Meclis-i Vükela Mazbataları Katalogu (MV).
Ferdâ Gazetesi Koleksiyonu.
Yeni Adana Gazetesi Koleksiyonu.
TBMM Zabıt Ceridesi I.Devre, Ankara, 1940-1961, c.4, c.8. 2. Araştırmalar
ABADAN,Nermin; Halk Efkârı Mefhumu ve Tesir Sahaları, Ankara, 1956.
AKYÜZ, Yahya; Türk Kurtuluş Savaşı ve Fransız Kamuoyu, Ankara, 1988.
ARIKAN, Zeki; Mütareke ve İşgal Dönemi İzmir Basını, Ankara, 1989.
ATATÜRK, M.Kemal;Nutuk, c.I,İstanbul, 1951, Türk Devrim Tarihi Enstitüsü.
AYHAN, Yusuf; Mustafa Kemal’in Pozantı Kongresi ve Adana’nın Kurtuluşu, Adana, 1963.
BAYKAL, Bekir Sıtkı; Heyet-i Temsiliye Kararları, Ankara, 1974.
BAYKAL, Hülya; “Millî Mücadele’de Basın”, ATAM, IV/ 11 (Mart 1998).
BİRİNCİ, Ali; Hürriyet ve İtilaf Fırkası, İstanbul, 1990.
COŞAR, Ömer Sami; Millî Mücadele Basını, İstanbul, 1967.
ENER, Kasım; Çukurova Kurtuluş Savaşında Adana Cephesi, Ankara, 1970.
ERDEHA, Kâmil; Millî Mücadele’de Vilayetler ve Valiler, İstanbul, 1975.
ESKİ, Mustafa; Kastamonu Basınında Millî Mücadele’nin Yankıları, Ankara, 1995.
GÜNER, Zekai –KABATAŞ, Orhan; Millî Mücadele Dönemi Beyannameleri ve Basını, Ankara, 1990.
İNUĞUR, M.Nuri; Basın ve Yayın Tarihi, İstanbul, 1982.
İNAL, İbnülemin Mahmut Kemal; Son Asır Türk Şairleri I, İstanbul, 1988.
İSLAM, İbrahim; Millî Mücadele’de Yeni Adana Gazetesi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Erzurum,1995.
İsmail Tevfik, Adana Vilayeti Matbuatı, İstanbul, 1932.
ORAL, F.Süreyya ;Türk Basın Tarihi, Ankara, 1968. ÖKTE, Ertuğrul Zekai; “Millî Hizmetlerinin Örgütlenmesi,” BTTD 25(Mart 1987).
ÖZKAYA, Yücel; Millî Mücadele’de Atatürk ve Basın, Ankara, 1989.
ÖZTOPRAK, İzzet; Kurtuluş Savaşında Türk Basını, Ankara, 1981.
ÖZTOPRAK, İzzet; Türk ve Batı Kamuoyunda Millî Mücadele, Ankara, 1989.
SEZER, Duygu; Kamuoyu ve Dış Politika, Ankara, 1972.
SOYSAL, İlhami ;150’likler, İstanbul, 1985.
TOROS, Taha; Kurtuluş Savaşında Çukurova, Ankara, 2001.
TÜRKGELDİ, A.Fuat ;Mondros ve Mudanya Mütarekeleri Tarihi, Ankara, 1948.
UÇMAN, Abdullah; “Ali İlmî Fânî’nin Bir Mektubu” Tarih ve Toplum (Haziran 1993, sayı:114).
YÜREĞİR, A. Remzi; “Millî Mücadele’de Çukurova” Yeni Adana gazetesi, Ocak-Ağustos 1953. EKLER
Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 12 (2009), 158-174 174