Fransız İdare Hukukunda İdari Sözleşmelerden Kaynaklanan Uyuşmazlıkların Çözümü İle İlgili Yeni Hukuki Gelişmeler

Fransız idare hukukunda, idari sözleşmelerden kaynaklanan uyuşmazlıkların çözümü konusunda son yıllarda oldukça önemli ve köklü içtihadi değişikler yaşanmaktadır. Söz konusu yeni içtihada göre, akdedilen bir idari sözleşmeden veya onun bazı hükümlerinden dolayı hakkının ihlâl edildiğini açık ve kesin bir şekilde ortaya koyabilen üçüncü kişiler de artık dava açabilecektir. Oysa geleneksel olarak, yalnızca sözleşmenin tarafları sözleşmemin geçerliliğini sözleşme hâkimi önünde dava konusu yapabilmekteydi. Nitekim Conseil d’État, 4 Ağustos 1905 tarihli “Martin” kararıyla üçüncü kişilerin doğrudan idari sözleşmeye karşı dava açamayacaklarına, yalnızca idari sözleşmeden “ayrılabilir” nitelikte olan işlemlere karşı dava açabileceklerine karar vermiştir. Söz konusu işlemler, idari sözleşmenin akdedilmesi veya uygulanması sırasında sözleşmenin taraflarından olan kamu idaresince tek taraflı olarak gerçekleştirilen işlemlerdir.Fakat bu karara göre, dava konusu işlemin iptaline karar verilmesi, otomatik bir şekilde uyuşmazlık konusu sözleşmenin geçersizliği sonucunu doğurmamaktadır. Ayrılabilir işlemin iptaline karar verilmiş olmasına rağmen sözleşme geçerliliğini korur. İptal kararının sözleşme üzerindeki etki ve sonuçlarını değerlendirmek yetkisi, sözleşme hâkiminin denetimi altında olmak kaydıyla, sözleşmenin tarafı olan idareye aittir. Bu sebeple, bu içtihadi çözüm uygulamada birçok sorunu da beraberinde getirmiştir.Bununla birlikte, idari sözleşmelerden kaynaklanan uyuşmazlıkların çözümü meselesi, 2000’li yıllardan itibaren gerek kanun koyucu tarafından yapılan düzenlemeler ve gerekse yargısal içtihatlar ile köklü değişikliklere uğramıştır.Örneğin ihale ve sözleşmenin imzalanması sürecinde bu “süreçten dışlanmış olan üçüncü kişilere” doğrudan sözleşmeye karşı dava açabilme imkânı tanınmıştır. Bu aşamalarda gerçekleştirilmiş olan tek yanlı idari işlemlerin ve akdedilmiş olan sözleşmenin iptali, référé précontractuel ve référé contractuel denilen yargısal başvuru yolları ile sağlanmaktadır. Yargısal içtihatlara gelince, Conseil d’État 16 Temmuz 2007 tarihli “Société Tropic Travaux Signalisation Gaudeloup” kararıyla ilgililere yeni bir başvuru yani dava hakkı tanımıştır. Bu başvuru yahut dava yolu ile ihale ve sözleşme sürecinden dışlanmış olan kişiye, zararının tazmininden başka, doğrudan doğruya sözleşmenin geçerliliğini de dava edebilme imkânı sağlanmış bulunmaktadır. Conseil d’Etat bu içtihadını 4 Nisan 2014 tarihli “Département de Tarn-et-Garonne” kararıyla daha da ileri bir noktaya götürerek, bu hakkı yalnızca ihale ve sözleşme sürecinden dışlanmış olan kişilere değil ve fakat bunların dışında kalan üçüncü kişilere de teşmil etmiştir.Bundan böyle, üçüncü kişiler, doğrudan sözleşmenin kendisini veya sözleşmenin bölünebilir (divisible) yahut sözleşmeden ayrılabilir nitelikte olmak kaydıyla bazı hükümlerini dava konusu yapabileceklerdir. Ancak, sözleşmesel ilişkilerin korunabilmesi adına, bu çerçevede açılabilecek davalar için Conseil d’État bazı sınırlamalar getirmiştir.Aynı şekilde, Conseil d’État’nın eski içtihadına göre, sözleşmenin hukuka aykırılığı, otomatik olarak sözleşmenin geçersiz (hükümsüz) sayılması sonucuna gerektirmekteydi. 2007 tarihli “Commune de Béziers” kararıyla, Yüksek Mahkeme bu konudaki içtihadını değiştirmiş bulunmaktadır. Buna göre, her hukuka aykırılığın sözleşme üzerinde bir etkisi yoktur. İkincisi ve daha önemlisi, hâkim verdiği kararın etki ve sonuçlarını tayin edebilir. Yani bunların sözleşme üzerinde yaratacağı sonuçları ayrıca kararlaştırabilir. Bu, her hukuka aykırılığın, otomatik olarak sözleşmenin geçersiz (batıl, hükümsüz) sayılması sonucuna götürmeyeceği anlamına gelmektedir. Buna göre, hukuka aykırılıkla malûl olsa da, sözleşme geçerliliğini koruyabilir. Gerçekten, hâkimin bu konuda verebileceği kararlar oldukça çeşitlenmiştir. Bu çerçevede, hâkimin elinde, sözleşmenin olduğu gibi veya bazı düzeltici önlemler alınmak suretiyle devamına karar verilmesinden, sözleşmenin hükümsüz sayılmasına (iptaline / butlanına / annulation) yahut feshine (résiliation) karar verilmesine kadar uzanan karar seçeneklerinden oluşan geniş bir yelpaze bulunmaktadır. Conseil d’Etat, sözleşme hâkiminin yetkilerinin yeniden tanımlanmasına ilişkin olarak 2007 tarihli “Commune de Béziers” kararıyla başlattığı içtihadını 2011 tarihli “Commune de Béziers” kararıyla devam ettirmiştir. Bu karar ise, sözleşmenin feshine ilişkin kararın dava konusu yapılması halinde sözleşme hâkiminin verebileceği kararların neler olabileceğine ilişkindir. Bu kararın kabulüne kadarki uygulamaya göre, sözleşmenin feshinden dolayı davacı yalnızca uğradığı zararın tazmini için dava açabilmekteydi. Gerçi bundan böyle de hâkim sözleşmenin feshine ilişkin kararın iptaline yine karar veremeyecek, ancak tazminat talebinin kabulü dışında, sözleşmenin devamına da karar verebilecektir.

___

  • BROYELLE, Camille: Contentieux administratif, 4. édition, LGDJ, Paris, 2016.
  • CHRÉTIEN, Patrice / CHIFFLOT, Nicolas / TOURBE, Maxime: Droit administratif, 14. édition, Sirey, Paris, 2014.
  • GOHIN, Olivier: Contentieux administratif, LexisNexis, 8. édition, Paris, 2014.
  • GUYOMAR, Mattias / SEILLER, Bertrand: Contentieux administratif, 3. édition, Dalloz, Paris, 2014.
  • LACHAUME, Jean-François / PAULIAT, Hélène / BRACONNIER, Stéphane / DEFFIGIER, Clotilde: Droit administratif (Les grandes décisions de la jurisprudence), 16. édition, Thémis, Paris, 2014.
  • LE BOT, Olivier, Contentieux administratif, 2. édition, Larcier, Bruxelles, 2015.
  • PEISER, Gustave: Contentieux administratif, 16. édition, Dalloz, Paris, 2014.
  • PLESSIX, Benoît: Droit administratif général, 1. édition, LexisNexis, Paris, 2016.
  • NUMES, Mathias / MENA, Laure / LEMAİRE, Mathilde: “Il était une fois Béziers - Retour sur la trilogie jurisprudentielle” (http://www.lepetitjuriste.fr/droit-administratif/il-etait-une-fois-beziers-retour-sur-la-trilogie-jurisprudentielle/) (Erişim Tarihi: 25.10.2016).
  • RICCI, Jean-Claude: Droit administratif général, 6. édition, Hachette, Paris, 2016.
  • RICCI, Jean-Claude: Contentieux administratif, 5. édition, Hachette, Paris, 2016.
  • ROUAULT, Marie-Christine: Contentieux administratif, 1. édition, Larcier, Bruxelles, 2015.
  • WALINE, Jean: Droit administratif, 26. édition, Dalloz, Paris, 2016.