KIRAAT LEHÇE İLİŞKİSİ

Kur’an-ı Kerim, zengin bir yapıya sahip ve pek çok lehçeyi içinde barındıran Arapça dili üzere nâzil olmuştur. Arapçanın birçok lehçesi bulunmakta ve Kur’ân’da bu lehçelerin bazısı geçmektedir. Kur’ân, her ne kadar birden çok lehçeyi kendi içinde barındırsa da Peygamberin mensup olduğu Kureyş kabilesi lehçesi üzere indirildiği bilinmektedir. Kur’ân’ın bu özelliği, kırâatlerin Arap dili ve lehçeleriyle sıkı bir ilişki içinde olduğunu ortaya koymaktadır. Bu çalışma ile Kur’an okunuşu ve Arap lehçeleri arasındaki yakın ilişkiye dikkat çekilerek kırâat ile lehçenin tanımı, Kur’an’da kullanılan bazı lehçeler ve kıraat-lehçe ilişkisine değinilmeye çalışılacaktır. Ayrıca Kur’an’da farklı lehçelerin olup olmadığı hususunda âlimlerin görüşleri ile lehçelerin okuyuş farklılıklarına etkisine kısaca değinilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Kur’an, Kırâat, Lehçe, Arap dili, Kabile

RELATION BETWEEN RECITATION AND DIALECT

The language of Holy Qur’an is Arabic which has a rich structure and contains many dialects. Arabic has many dialects; and some of these dialects are present in Qur’an. Although Qur’an contains more than one dialects within itself, it was revealed in the dialect of the Quraysh tribe to which the Prophet belonged. This property of Qur’an shows that recitations have close connections with Arabic and its dialects. With this study, attention will be focused on the close relationship between recitation of Qur’an and Arabic dialects; and then it will be tried to emphasize the definition of recitation and dialect, and relation between some of the dialects used in Qur’an and recitation dialect. Also, the views of scholars about whether there are any different dialects in Qur’an, and the effect of recitations of different dialects will be mentioned.

Keywords:

Qur’an, Recitation, Arabic, Dialect, Tribe,

PDF

___

Abdurrahîm, Abdülcelîl. Lügatü’l-Kur’ânı’l-Kerim. 1 Cilt. Amman: Mektebetü’r-Risâleti’l-Hadîse, 1. Basım, 1981.
Abdurrezzâk, Ebû Bekir b. Hemâm b. Nâfi’. Tefsîru Abdirrezzâk. thk. Mahmûd Muhammed Abduh. 3 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1419.
Aydın, Zeynelabidin. Kur’an’ın Metinleşme Tarihi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2017.
Birışık, Abdülhamit. Kıraat İlmi ve Tarihi. Bursa: Emin Yayınları, 2014.
Cermî, İbrahim Muhammed. Mu‘cemü ‘ulûmi’l-Kurân. 1 Cilt. Şâm: Dâru’l-Kalem, 1. Basım, 2001.
Çetin, Abdurrahman. Kıraatların Tefsire Etkisi. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2020.
Dabbâ‘, Ali Muhammed. el-İdâe fî beyâni usûli’l-kırâe. 1 Cilt. Kâhire: Mektebetü’l-Ezheriyye li’t-Türâs, 1. Basım, 1999.
Dânî, Ebû Amr Osmân b. Saîd b. Osmân. Câmiu‘l-beyân fi’l-kırâati’s-seb’. 4 Cilt. BAE: Câmi‘atü’ş-Şârika, 1. Basım, 2007.
Dânî, Ebû Amr Osmân b. Saîd b. Osmân. el-Ahrûfü’s-seb’atü li’l-Kur’ân. thk. Abdulmüheymin Tahhân. 1 Cilt. Mekke: Mektebetü’l-Menâra, 1. Basım, 1986.
Ebû Ahmed es-Sâmirî, Abdullâh b. Huseyn b. Hasnûn el-Mukri. el-Lugât fi’l-Kur’ân. thk. Selâhuddîd el-Müncid. Kâhire: Matbaatü’r-Risâle, 1. Basım, 1946.
Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf b. Hayyân el-Endelüsî. el-Bahru’l-muhît fi’tefsîr. thk. Sıdkî Muhammed Cemil. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1420.
Ebû ‘Ubeyd el-Herevî, Ahmed b. Muhammed b. Muhammed. Kitâbü’l-garîbeyn fi’l-Ḳurʾân ve’l-Ḥadîs̱. thk. Ahmed Ferîd el-Mezîdî. 6 Cilt. Mekke: Mektebetü Nezâr Mustafa el-Bâz, 1. Basım, 1999.
Ebû Ubeyd, Kāsım b. Sellâm b. Miskîn el-Herevî. Lügâtü kabâili’l-vârideti fi’l-Kur’ân. y.y.: y.y., B. y., t.y.
Enîs, İbrâhîm. fi’l-Lehecâti’l-Arabiyye. 1 Cilt. Kâhire: Mektebetü Enclû el-Misriyye, 8. Basım, 1992.
Hafyân, Ahmed Mahmûd Abdüssemi. el-İcâbâtü’l-vâdihât li süâlâti’l-kırâat. 1 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 2002.
İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed. Lisânü’l-’Arab. 15 Cilt. Beyrût: Dâru Sâdır, 3. Basım, h 1414.
İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed. Lisânü’l-‘Arab. 15 Cilt. Beyrût: Dâru Sâdır, 3. Basım, h 1414. İbnü’l-Bâziş, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Alî b. Ahmed. el-İknâ‘ fi’l-kırâati’s-seb‘. y.y.: Dâru’s-Sahâbe, B. y., t.y.
İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddin Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Alî b. Yûsuf. en-Neşr fi’l-kırâati’l-aşr. thk. Ali Muhammed ed-Dabbâ‘. 2 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, B. y., 1960.
İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddin Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Alî b. Yûsuf. Müncidü’l-mukriîn ve mürşidü’t-tâlibîn. 1 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1. Basım, 1999.
İbnü’l-Vecîh el-Vâsitî, Ebû Muhammed Necmüddîn (Tâcüddîn) Abdullāh b. Abdilmü’min. el-Kenz fi’l-kırâati’l-’aşr. thk. Hâlid el-Meşhedânî. 2 Cilt. Kâhire: Mektebetü’s-Sekâfetü’d-Dîniye, 1. Basım, 2004.
İsfâhânî, Ebü’l-Kāsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal er-Râgıb. el-Müfredât fî Garibi’l-Kur’ân. thk. Safvân Adnân ed-Dâvûdî. 1 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kalem, 1. Basım, 1412.
Kâdî, Abdulfettâh b. Abdulğanî b. Muhammed. el-Büdûru’z-zâhira fi’l-kırâati’l-aşri’l-mütevâtira min tarîkayi’ş-şâtibiyye ve’d-dürra. 1 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, B. y., t.y.
Kâdî, Abdulfettâh b. Abdulğanî b. Muhammed. el-Vâfî fî şerhi’ş-şâtibiyye. 1 Cilt. Cidde: Mektebetü’s-Sevâdî, 4. Basım, 1992.
Karaçam, İsmail. Kıraat ilminin Kur’an tefsirindeki yeri ve mütevatir kıraatların yorum farklılıklarına etkisi/ İsmail Karaçam. İstanbul: M. Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2. Baskı.
Muhaysin, Muhammed Sâlim. el-Kırâat ve eseruhâ fî ’ulûmi’l-’Arabiyye. 2 Cilt. Kâhire: Mektebetü’l-Külliyâti’l-Ezheriye, 1. Basım, 1984.
Muhaysin, Muhammed Sâlim. el-Muktebes mine’l-lehecâti’l-Arabiye ve’l-Kur’âniye. İskenderiye: Müessesetü Şebâbi’l-Câmia, B. y., 1986.
Râcihî, Abduh. el-Lehecâtü’l-Aarabiyye fi’l-Kırâati’l-Kur’âniyye. İskenderiye: Dâru’l-Ma’rifeti’l-Câmiiye, B. y., 1996.
Semîn el-Halebî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Yûsuf b. İbrâhîm (Abdiddâim). ʿUmdetü’l-huffâẓ fî tefsîri eşrefi’l-elfâẓ. thk. Muhammed Bâsil Uyûn es-Sûd. 4 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, 1. Basım, 1996.
Sîbeveyhi, Ebû Bişr Amr b. Osmân b. Kanber el-Hârisî. el-Kitâb. thk. Abdüsselâm Muhammed Hârûn. 4 Cilt. Kâhire: Mektebetü’l-Hancî, 3. Basım, 1988.
Siirdî, Molla Halîl b. Molla Hüseyin b. Molla Halid. Şerhu Diyâi Basîrati Kalbi’l-Arûf fi’t-Tecvîdi ve’r-Resmi ve Ferşi’l-Hurûf. Yazma Eser. 648: Süleymaniye Kütüphanesi, 648, 343.
Subhî Sâlih, Subhî b. İbrâhîm es-Sâlih. Mebâhis fi ‘ulûmi’l-Kur’ân. 1 Cilt. Beyrût: Dâru’l-’İlim li’l-Melâyin, 24. Basım, 2000.
Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. el-İtkân fi ‘ulûmi’l-Kurân. 3 Cilt. Kâhire: el-Hey’etü’l-Misriyye’l-‘Amme li’l-Kitâb, 1974.
Zerkeşî, Ebû Abdillâh Bedrüddîn Muhammed b. Bahâdır b. Abdillâh. el-Burhân fî ulûmi’l-Ḳurʾân. thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhîm. 3 Cilt. Kâhire: Dâru İhyâi’l- Kütübi’l-‘Arabî, 1. Basım, 1957.