Sosyal Bilgiler Öğretim Programındaki Değerleri 100 Temel Eserde Bulunan Değerlerin Destekleme Durumu
Öz
Bu araştırmada, Milli Eğitim Bakanlığı'nın ilköğretim okulları için tavsiye ettiği "100 Temel Eser" listesinde belirtilen yerli ve yabancı kitaplarda yer alan değerlerle Sosyal Bilgiler Öğretim Programı'ndaki değerlerin uyumu incelenmiştir. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden içerik analizi kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma evrenini, Milli Eğitim Bakanlığı'nın ilköğretim okulları için tavsiye ettiği "100 Temel Eser" okuma kitapları serisi; çalışma grubunu ise 100 temel eser serisindeki kitapların sayfa sayılarına göre gruplandırılması sonucu, bu eserler arasından maksimum çeşitlilik örnekleme ile yöntemi seçilen on iki (12) yerli yazarlı ve dokuz (9) yabancı yazarlı olmak üzere toplam yirmi bir (21) kitap oluşturmaktadır. Örneklemi oluşturan yerli ve yabancı yazarlı kitaplarda bulunan değerler incelenmiş ve yapılan analizler sonucunda, incelenen yerli ve yabancı yazarlı kitaplarda yer alan değerler tespit edilmiştir. İncelenen kitaplarda sosyal bilgiler öğretim programında yer alan değerlerden, sırasıyla sevgi, yardımseverlik, saygı, estetik ve özgürlük değerleri en fazla yer alan değerler olduğu görülmüştür. İncelenen kitaplarda sosyal bilgiler öğretim programında yer alan değerlerden bilimsellik, sağlıklı olmaya önem verme, hoşgörü, barış ve bağımsızlık değerleri en az yer alan değerler olmuştur. İncelenen yerli ve yabancı yazarlı kitaplarda tespit edilen değerler içinde, Sosyal Bilgiler Öğretim Programı'nda yer alan değerlerden bağımsızlık, estetik, misafirperverlik, sağlıklı olmaya önem verme ve temizlik değerlerini destekleyen değer olmamıştır. Araştırmada incelenen yerli ve yabancı eserlerde en az yer alan ve diğer değerler tarafından desteklenmeyen değerlere yer veren eserlerin de değerlendirilmesi önerilmektedir.
The Case of Supporting the Values in Social Sciences Education Program with the Values Which Are in 100 Basic Works
___
- Akbaş, O. (2004). Türk Milli Eğitim Sisteminin Duyuşsal Amaçlarının İlköğretim II. Kademedeki Gerçekleşme Derecesinin Değerlendirilmesi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
- Akbaş, O. (2008). Sosyal Bilgilerde Değerler Öğretimi. B. Tay ve A. Öcal (Ed.). Özel Öğretim Yöntemleriyle Sosyal Bilgiler Öğretimi. Ankara: Pegem Ya- yıncılık.
- Akkaya, N. (2013). Öğretmen Adaylarının Değer Tercihleri. Folklor/Edebiyat, 19(74), 185-198.
- Aktan, O. ve Padem, S. (2011). İlköğretim 5.Sınıf Türkçe Ders Kitabında Yer Alan Metinlerde Yer Alan Değerler. Değerler Eğitimi Sempozyumu: 26-28 Ekim 2011- Eskişehir.
- Aktan, O. ve Padem, S. (2011). İlköğretim 5.Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabında Kullanılan Okuma Metinlerinde Yer Alan Değerler. Değerler Eğitimi Sem- pozyumu: 26-28 Ekim 2011- Eskişehir.
- Aktepe, V. (2010). İlköğretim 4. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde "Yardımseverlik" Değerinin Etkinlik Temelli Öğretimi ve Öğrencilerin Tutumlarına Etkisi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
- Aladağ, S. ve Kuzgun, M. P. (2015). Sınıf Öğretmeni Adaylarının 'Değer' Kavramı- na İlişkin Metaforik Algıları. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (29), 163-194.
- Aral, D. (2008). Milli Eğitim Bakanlığı'nın Hazırladığı 6. Sınıf Türkçe Ders Kita- bında Yer Alan Değerler Üzerine Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
- Aslanargun, E. (2012). Okul Müdürlerinin Sahip Olması Gereken Değerler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri. Educational Sciences: Theory & Practice - 12(2) [Ek Özel Sayı/Supplementary Special Issue]. Bahar/Spring, 1327-1344.
- Aydın, M. (2003). Gençliğin Değer Algısı: Konya Örneği. Değerler Eğitimi Dergi- si, İstanbul: EDAM, 1(3), 121-144.
- Ayverdi, İ. (2008). Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı Ya- yıncılık.
- Balcı, F. A. ve Yanpar, Yelken T. (2010). İlköğretim Öğretmenlerinin "Değer" Kav- ramına Yükledikleri Anlamlar. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Der- gisi, 39, 81-90.
- Balcı, A. ve Yanpar, Yelken T. (2013). İlköğretim Sosyal Bilgiler Programında Yer Alan Değerler ve Değer Eğitimi Uygulamaları Konusunda Öğretmen Görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KE- FAD),14(1), 195-213.
- Baloğlu, M. ve Balgalmış, E. (2005). İlköğretim ve Ortaöğretim Yöneticilerinin Öz-değerlerinin Betimlenmesi: Tokat İli Örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, İstanbul: EDAM, 3(10), 19-31.
- Barton, K. ve Levstik, L. (2004). Teaching history for the common good. London: Lawrence Erlbaum Assocıates Publishers inc.
- Bektaş, F. ve Nalçacı, A. (2012). Bireysel Değerler ve Öğretmenlik Mesleğine Yö- nelik Tutum Arasındaki İlişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri. Edu- cational Sciences: Theory & Practice, 12 (2) [Ek Özel Sayı/Supplementary Special Issue].Bahar/Spring, 1239-1248.
- Bektaş, M. ve Karadağ, B. (2013). İlkokul 4. Sınıf Öğrencilerinin Yardımlaşma Değerine Yönelik Geliştirdikleri Metaforların İncelenmesi. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/8 Summer 2013, p. 271-286.
- Bektaş, F., Nalçacı, A., ve Karadağ, E. (2014). İlköğretim Okulu Öğrencilerinin Algıladıkları Evrensel Değerlerin Bir Yordayıcısı Olarak Okul İklimi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 281-293.
- Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., Demirel, F. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. (3.Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
- Can, Ö. (2008). Dördüncü ve Beşinci Sınıf Öğretmenlerinin Sosyal Bilgiler Dersin- de Değerler Eğitimi Uygulamalarına İlişkin Görüşleri. Yüksel Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
- Çengelci, T., Hancı, B. ve Karaduman, H. (2013). Okul Ortamında Değerler Eği- timi Konusunda Öğretmen ve Öğrenci Görüşleri. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(25), 33-56.
- Çetin, Ş. (2013). Öğretmen Adaylarının Milli Değerlerin Öğretimine Yönelik Tu- tumlarının Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Turkish Studies - In- ternational Periodical For The Languages, Literature and History of Tur- kish or Turkic Volume 8/8 Summer 2013, p. 1733-1743.
- Çubukçu, Z. vd. (2012). Yönetici, Öğretmen, Öğrenci ve Veli Gözünde Öğretmenin Sahip Olması Gereken Değerler. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 2(1).
- Demirel, M. (2009). Sınıf Öğretmenlerinin ve Okul Yöneticilerinin Karakter Eğiti- mine İlişkin Öz-Yeterlik İnançları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (H. U. Journal of Education) 37, 36-49.
- Demirtaş, Z., ve Ekmekyapar, M. (2012). İlköğretim Okulu Yöneticilerinin Değer- lere Dayalı Yönetim Uygulamalarının Okul Kültürüne Etkisi. Kuram ve Uy- gulamada Eğitim Yönetimi [Educational Administration: Theory and Prac- tice], 18(4), 523-544.
- Develioğlu, F. (2007). Osmanlıca - Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın Kitabevi.
- Dilmaç, B., Bozgeyikli, H. ve Çıkılı, Y. (2008). Öğretmen Adaylarının Değer Algılarının Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 6(16), 69-91.
- Dilmaç, B., Deniz, ve M, Deniz, M. E. (2008). Üniversite Öğrencilerinin Öz-Anlayışları İle Değer Tercihlerinin İncelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 7(18), 9-24.
- Dilmaç, B., Ertekin, E. ve Yazıcı, E. (2009). Değer Tercihleri ve Öğrenme Stilleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 7(17), 27-47.
- Doğanay, A. (2006). Öğretimde Kavram ve Genellemelerin Geliştirilmesi. Öztürk, C. ve Dursun, D. (Ed.). Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi. (2.bs.) Ankara: Pegem Yayıncılık.
- Doğanay, A. (2009). Değerler Eğitimi. C. Öztürk (Ed.). Sosyal Bilgiler Öğretimi. Anakara: Pegem Akademi.
- Fidan, N. K. (2009). Öğretmen Adaylarının Değer Öğretimine İlişkin Görüşleri. Kuramsal Eğitimbilim, 2(2), 1-18.
- Fırat, N. Ş. (2010). Okul Müdürü ve Öğretmenlerin Okul Kültürü ile Değer Sistem- lerine İlişkin Algıları. Eğitim ve Bilim, 35(156).
- Garcia J. ve Michaelis, J. U. (1998). Social studies for children. A guide to basic instruction. Boston: Allyn and Bacon.
- Gömleksiz, M. N. ( 2004). Lise Öğrencilerinin Toplumsal Değerlere İlişkin Tutum- ları: Elazığ İli Örneği. Değerler ve Eğitimi Uluslar Arası Sempozyumu: 26- 28 Kasım. s. 727-742, İstanbul.
- Gömleksiz, M. N. ve Cüro, E. (2011). Sosyal Bilgiler Dersinde Yer Alan Değerlere İlişkin Öğrenci Tutumlarının Değerlendirilmesi. Uluslararası İnsan Bilimle- ri Dergisi, 8(1), 95-134.
- Gündüz, Y. ve Çoşkun, Z. S. (2012). Öğrenci Algısına Göre Öğretmen Etik Değer- ler Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 13(1), 111-131.
- Güven, B. ve Soydaş, S. (2011, Mayıs). İlköğretim Öğrencilerinin Saygı ve Hoşgö- rü Kavramlarına İlişkin Oluşturdukları Metaforların İncelenmesi. 10. Ulu- sal Sınıf Öğretmenliği Sempozyumu: 5-7 Mayıs 2011, Sivas.
- Güven, B. ve Soydaş, S. (2012, Eylül). Öğrencilerin Adalet ve Hak Kavramlarına İlişkin Oluşturdukları Metaforların Hermeneutik Yaklaşımla İncelenmesi. 21. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi: 12-14 Eylül 2012, İstanbul.
- Hökelekli, H., Gündüz, T. (2007). Üstün Yetenekli Çocukların Değer Yönelimleri ve Eğitimleri. Değerler ve Eğitimi Uluslararası Sempozyumu: 26-28 Kasım 2004, İstanbul. (Edt. Kaymakcan, R. ve diğerleri.) İstanbul: DEM Yayınları, 371-396.
- Karaçanta, H. (2013). Üniversite Öğrencilerinin Milli Değerlere Yönelik Metafor- ları. Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı: 32,107-114.
- Karagöz, F. (2009). Yapılandırmacı Yaklaşıma Göre İlköğretim 6. ve 7. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Değerler (Muğla İli Örneği). Yüksek Lisans Tezi, Muğ- la Üniversitesi, Muğla.
- Karasar, N. (2008). Bilimsel Araştırma Yöntemi: Kavramlar, İlkeler, Teknikler. (18. bs.) Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
- Kanar, M. (2010). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Say Yayınları.
- Kaymakcan, R. ve Meydan, H. (2011). Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Programları ve Öğretmenlerine Göre Değerler Eğitimi. Değerler Eğitimi Dergisi, 9(21), 29-55.
- Kılıç, A. (2011). Sosyal Bilgiler Programındaki Değerlerin Öğrenci Çalışma Kitap- larındaki Etkinliklerde Yer Alma Düzeyleri. Değerler Eğitimi Sempozyumu: 26-28 Ekim 2011- Eskişehir. URL: http://www.pegem.net/akademi/kongre- bildiri adresinden 24/01/2014 tarihinde indirilmiştir.
- Köseoğlu, S. A. (2015). Öğretmen Adaylarının Ahlak Kavramına İlişkin Metafor Kullanımları. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi Journal of Research in Education and Teaching, 4(3).
- Kumbasar, E. (2011). Muzaffer İzgü'nün Romanlarının Değerler Eğitimi Açısından İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
- Kurnaz, A., Çiftçi, Ü. ve Karapazar, H. (2013). Üstün Zekâlı ve Yetenekli Öğren- cilerin Değer Algılarının Betimsel Bir Analizi. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(26), 185-225.
- Külünkoğlu, T. (2010). İlköğretim Birinci Kademe Türkçe Ders Kitaplarındaki Me- tinlerin İlettiği Değerler Açısından İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
- M.E.B. (2005). İlköğretim Okullarında Okutulacak 100 Temel Eser Konulu Genel- ge. 2005/70
- M.E.B. (2009). İlköğretim Sosyal Bilgiler 4.-5. Sınıf Programı Öğretim Programı ve Kılavuzu. Ankara: M.E.B Yayınları.
- Memiş, A. ve Güney, G. E. (2010). Sınıf Öğretmenlerinin Değer Yönelimleri. De- ğerler Eğitimi Dergisi, 8(20), 123-145.
- Merey, Z., Kuş, Z. ve Karatekin, K. (2012). Türkiye ve ABD İlköğretim Sosyal Bil- giler Öğretim Programlarının Değerler Eğitimi Açısından Karşılaştırılması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), (Ek Özel Sayı), 1613-1632.
- Meydan, H. (2014). Okulda Değerler Eğitiminin Yeri ve Değerler Eğitimi Yakla- şımları Üzerine Bir Değerlendirme. Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fa- kültesi Dergisi,1(1), ss. 93-108.
- Okudan, A. Y. ve Ekşi, H. (2010). Eğitim Yöneticilerinin Bakış Açısı İle Değerler Eğitimi. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 8(2), 178-190.
- Özdemir, S. ve Sezgin, F. (2011). Öğretmen Adaylarının Bireysel ve Örgütsel De- ğerler ile Öğrencilerde Görmek İstedikleri Değerlere İlişkin Önem Sırası Al- gıları. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4/2, 1-21
- Parlar, H., Çavuş, M., Levent, F. ve Ekşi, H. (2010). Yöneticilerin Karakter Eğitimi Yeterlik İnancı Ölçeğinin Türkçe Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Değer- ler Eğitimi Dergisi, 8(19), 177-205.
- Savage, T. V. ve Armstrong, D. G. (1998). Effective teaching in elemantary social studies. Columbus: Merrill an Imprint of Prentice Hall.
- Seefeldt, C. (2004). Social studies for the preschool/primary child. Columbus: Pe- arson Merrill Prentice Hall.
- Sezgin, F. (2006). İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Birey-Örgüt Değer Uyumuna İlişkin Algıları. Educational Administration: Theory and Practice Fall 2006, Issue 48, pp: 557-583.
- Şahin, H. (2010). İlköğretim Okullarında Sosyal Bilgiler Dersini Yürüten 4. ve 5. Sınıf Öğretmenlerinin Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programında Yer Alan Değerlerin Kazandırılmasına İlişkin Görüşleri. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
- Şen, Ü. (2007). Millî Eğitim Bakanlığının 2005 Yılında Tavsiye Ettiği 100 temel Eser Yoluyla Türkçe Eğitiminde Değerler Öğretimi Üzerine Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
- Şen, Ü. (2008). 6. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin İlettiği Değerler Açı- sından İncelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi , 1/5, 763-779.
- Tahiroğlu, M., Yıldırım, T. ve Çetin, T. (2010). Değer Eğitimi Yöntemlerine Uygun Geliştirilen Çevre Eğitimi Etkinliğinin, İlköğretim 7. Sınıf Öğrencilerinin Çevreye İlişkin Tutumlarına Etkisi. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 30, 231-248.
- Tahiroğlu, M. (2012). Değerler Eğitiminin İlköğretim 4. Sınıf Öğrencilerinin Trafik Kurallarına Yönelik Tutumlarına Etkisi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakül- tesi Dergisi, 8(1), 123 -136.
- Temli, Y., Şen, D. ve Akar, H. (2011). İlköğretim Sınıf ve Sosyal Bilimler Öğret- menlerinin Ahlak Eğitimine Yönelik Algıları ve Eğitimlerine Genel Bir Ba- kış. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri. Educational Sciences: Theory & Practice - 11(4).Güz/Autumn, 2045-2067.
- Turan, S. ve Aktan, D. (2008). Okul Hayatında Var Olan ve Olması Düşünülen Sos- yal Değerler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 227-259.
- Uçar, S. (2009). Sosyal Bilgiler Programındaki Değerlerle İlgili Kazanımlara Yö- nelik Öğretmen Görüşlerinin Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Çuku- rova Üniversitesi, Adana.
- Yaman, H., Taflan, S. ve Çolak, S. (2009). İlköğretim İkinci Kademe Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 7(18), 107-120.
- Yaşaroğlu, C. (2014). Sınıf Öğretmenlerinin Değerler Eğitimine Yönelik Tutumla- rının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science Doi number: http://dx.doi.org/10.9761/JASSS2372 Number: 27, p. 503-515, Autumn I 2014.
- Yazıcı, K. (2007). Değerler Eğitimine Genel Bir Bakış. Türklük Dergisi, 489-522.
- Yılmaz, K. (2007). İlköğretim Okulu Yönetici ve Öğretmenlerinin Değerlere Göre Yönetim İle İlgili Görüşleri. Educational Administration: Theory and Prac- tice Fall 2007, Issue 52, pp: 639-664.
- Yılmaz, E. (2009). Öğretmenlerin Değer Tercihlerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 7(17), 109-128.
- Yiğittir, S. ve Kaymakçı, S. (2012). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı Uy- gulama Kılavuzu'nda Yer Alan Etkinliklerin Değer Eğitimi Yaklaşımları Açısından İncelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 13(2), Sayfa 49-73.
- Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Nitel Araştırma Yöntemleri. (6.Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
- Yiğittir, S. (2010). İlköğretim Öğrenci Velilerinin Okullarda Kazandırılmasını Ar- zuladığı Değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 8(19), 207-223.
- Zavalsız, Y. S. (2014). Üniversite Öğrencilerinin Değer Algısı (Karabük Üniver- sitesi Örneği) .Turkish Studies - International Periodical For The Langua- ges, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/2 Winter 2014, p. 1739-1762.