SÖZLÜ KÜLTÜR-YAZILI KÜLTÜR İLİŞKİSİ BAĞLAMINDA CÖNKLER VE SİVAS KAYNAKLI BİR CÖNK

Türk halk edebiyatının yazılı kaynakları arasında yer alan ve içinde pek çok folklorik ürün barındıran cönkler, yazıldıkları devre ışık tutmaları bakımından önem arz eden kaynaklardır. Cönkler, geçmiş asırlarda yaşamış halk şairlerinin tespit edilmesi için başvurulan yazılı kaynaklar olmakla birlikte, “sözlü olma” özelliği de gösterirler. Sözlü olma özelliği, cönklerde yer alan şiirlerin derleyici ve dinleyiciler tarafından her aktarımında yeni bir varyant kazanmalarına ve değişime uğramalarına neden olmuştur. Bu bağlamda, sözlü kültür-yazılı kültür ilişkisi cönkler üzerinden incelenebilmekte ve Türk halk edebiyatı literatüründe yer alan şiirlerin farklılıkları tespit edilebilmektedir. Bu çalışmada, Sivas’ın Yıldızeli ilçesine bağlı İslim köyünde yaşamış Süleyman Efendi’den oğlu Halil Esen’e kalan ve günümüze kadar muhafaza edilmiş Alevî-Bektaşî kaynaklı bir cönk üzerine yapılan incelemeler sözlü kültür-yazılı kültür ilişkisi bağlamında değerlendirilmiş ve cönkte yer alan bazı şiirlerin varyantları tespit edilerek karşılaştırmaya tâbi tutulmuştur. Bununla birlikte, cönk kavramı ve Süleyman Efendi Cöngü hakkında detaylı bilgiler verilmiş, cönkte yer alan şiirlerin bir kısmı ekler kısmında sunulmuştur.  

Conks in the Context of the Relationship Between Oral Culture-Written Culture and a Conk Originating from Sivas

Among the written sources of Turkish folk literature, conks, which contain many folkloric products, are important sources in terms of shedding light the period they were written. Conks show the "being verbally" feature as well as being the written sources to be used to identify folk poets who lived in the past centuries. The feature of being oral has caused the poems in conks to acquire a new variant and undergo a change by compilers and listeners intervene in each transfer of them. In this context, the relation between oral culture and written culture can be examined through conks and the differences of the poems in the Turkish folk literature can be determined. In this study, the studies made on the Alevi-Bektashi-originated conk that remained to Halil Esen, the son of Süleyman Efendi who lived in the İslim village of Sivas, and that has been preserved until today have been evaluated in the context of oral culture-written culture and variants of some of the poems in the conk have been determined and compared to one another. However, detailed information about conk concept and Süleyman Efendi Conk has been given, and some of the poems in the conk have been presented in the appendices.

___

Duymaz, Ali. (2016), “Sözün Yazılaşması Yazının Sözleşmesi: Cönkler”, Milli Folklor, 111: 14-27.

Kaya, Doğan. (2014), Türk Dünyası Ansiklopedik Türk Halk Edebiyatı Kavramları ve Terimleri Sözlüğü, Ankara: Akçağ Yayınevi.