MEKÂNSAL SÜREKLİLİK VE BAĞLAMSAL TUTARLILIĞIN PATTERN LANGUAGE ARACILIĞIYLA OKUNABİLİRLİLİĞİ: BİR ÖRNEKLEM

Öz 1923 Türk-Rum Nüfus Mübadelesinin sonuçları hiç kuşkusuz toplumsal ve kültürel bakımdan birçok çözülmeyi de beraberinde getirmiştir. Anadolu topraklarında miras bırakılan güçlü somut ve soyut kültürel veriler düşünüldüğünde, somut yerleşim karakterinde yer alan mimari biçimlerin, kültür ve mekân ilişkisinin cisimleşmiş görsel imgeleri temsil ettiği bir gerçektir. Çok bilinen bir örneği Kayaköy olan bu verilerin Küçük Asya’nın derinliklerine doğru daha az bilinen, şimdilik korunaklı ancak giderek deformasyon ve yıkıma maruz kalan diğer örneklerinden bir kesitin sunulması, bu metnin kapsamını oluşturmaktadır. Böyle bir kapsam, salt, bilginin bir belgelemesini yapmak amacı taşımasının ötesinde, bu mekânları kıymetli kılan kültür-mekân ve mimari ürün-arketip ilişkisini ortaya koymaya çalışacaktır. Bu doğrultuda, Erciyes Dağı’nın gölgesinde konumlanan ve üçlü bir vadi sistemi etrafında köylerin bir silsilesini oluşturan kırsal yerleşimler çalışma alanı olarak seçilmiştir. Alan çalışmasına esas konu olan ise, aynı kültürel doku etrafında, benzer mekânsal süreklilik ve bağlamsal tutarlığı sağlayan arketipik imgelerdir. Yapılı çevrede gömülü halde varolan bu arketipik imgeler, kendilerini, çeşitli mekânsal düzenlemelerde göstermekte ve böylece, çalışmaya konu olan köyler silsilesi ekseninde benzer bağlamlar üretmektedir. Bir başka anlatımla, mekânsal süreklilik ve bağlamsal tutarlılığın kaynağı olan kültür-mekân-arketip arasındaki bağıntı, bu metnin ortaya koyduğu ana sorunsal ve bu bağıntının Pattern Language rehberliğinde yapılan mekânsal okuması ise, gömülü mimari bilginin açığa çıkarılma yöntemidir. Pattern Language’in kalıp dili vasıtasıyla yapılan böyle bir mekânsal okumada, elbette, kesin sonuçlar ortaya koymak yerine, kültür tarafından evrilen mekân hakkında çıkarımlar yapmak daha doğru bir yaklaşım olacaktır. Böylece çalışma, mekânın oluşumuna katkıda bulunan arketipler üzerinden sonlandırılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Kültür, Mekânsal Süreklilik, Bağlamsal Tutarlılık, Arketipik İmge, Pattern Language.

PDF

___

ALEXANDER, C., ISHIKAWA, S., SILVERSTEIN, M., JACOBSON, M., FIKSDAHL-KING, I., ANGEL, S., (1977), A Pattern Language Towns- Buildings-Construction, NewYork: Oxford University Press.

AYDINLI, S., (2008), ‘Mekân’dan ‘Mekânsal’a: Mekânın Zamansallığı/Zamanın Mekânsallığı, Zaman-Mekân (Haz.: A. Şentürer, Ş. Ural, Ö. Berber, F. Uz Sönmez), s. 150-161, İstanbul: YEM Yayın.

BOYM, S., (2009), Nostaljinin Geleceği, İstanbul: Metis Yayınları.

ÇEVİK, S., (1991), Mekân-Kimlik-Kimliklendirme Trabzon Sokakları Örneği, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Trabzon.

ÇORAPÇIOĞLU, K., ÖZAYDIN, G., ERDEN ERBEY, D., MAMUNLU, H., ÖĞDÜL, H., ÜSTNDAĞ, K., ÜNVER, Ö., KOTAS, P., GÜRSES SÖĞÜT, S., (2010), Balıkesir Kırsalında Yöresel Doku ve Mimari Özelliklere Uygun Yapılaşmanın Yaygınlaştırılması, 2. Kitap, Kırsal Yerleşme Doku Analizi, Ankara: Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Teknik Araştırma ve Uygulama Genel Müdürlüğü.

EYÜCE, A., (2005), Geleneksel Yapılar ve Mekânlar, İstanbul: Birsen Yayınevi.

İMAMOĞLU, V., (2010), Gesi Evleri/Mimar Sinan’ın Yetiştiği Yöredeki Köyler ve Geleneksel Evler, Kayseri: Kayseri Büyükşehir Belediyesi Yayını.

KOCABAŞOĞLU, U., (1996), Kayseri Sancağı Hakkında Teğmen Bennet Tarafından Hazırlanan Genel Rapor (1880), Kayseri: Kayseri Ticaret Odası Yayını.

KOÇ, P., (2012), Geleneksel “Yer”[-ler-]de Zaman-Mekân Örgüsü ve Sokağın Anlamı: Derevenk-Gesi-Ağırnas Vadisi Yerleşim Örneklemi, Erciyes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kayseri.

KOÇ, P., TUZTAŞI, U., Kent Kimliğinin Devşirildiği Köyler ve Kesişen Arakesitler: Koramaz Bölgesi Örneğinde Bir Çözümleme, VIII. Uluslararası Sinan Sempozyumu (25-26 Nisan 2013) Bildirileri, s. 225-232, Edirne: Trakya Üniversitesi Yayın No: 144.

LYNCH, K., (2010), Kent İmgesi, Çev. Başaran, İ., İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

PETRUCCİOLİ, A., (2008), Bellek Yitiminin Ardından Akdeniz İslam Kent Dokusunun Öğrettikleri, Çev. Kütükçüoğlu, B., İstanbul: YEM Yayın.

RAPOPORT, A., (2004), Kültür, Mimarlık, Tasarım, İstanbul: Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları.

ROSSİ, A., (2006), Şehrin Mimarisi, Çev. Gürbilek, N., İstanbul: Kanat Yayınları.

SEAMON, D., (1984), Phenomenology and Vernacular Lifeworlds, Built Form and Culture (Conference), University of Kansas, Lawrence, KS.

SERİM, S., (2006), Yapılı Çevre Üzerinden Mimarlık Bilgisinin Üretilmesi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul.

YÜREKLİ, F., (1977), Çevre Görsel Değerlendirmesine İlişkin Bir Yöntem Araştırması, İstanbul Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Doktora Tezi, İstanbul.