Doğudaki Roma’nın Bizanslaştığı Devir: I. Justinianos Dönemi

Asya ve Avrupa topraklarının birleştiği bölgede kurulmuş olan Bizans, yanı başında kurulup dünyanın büyük bir coğrafyasına hâkim olan Osmanlı gibi cihan devleti olmuştu. Siyaset, ticaret, sanat, kültür ve medeniyet açısından büyük bir önemi haiz olan Bizans İmparatorluğu, dünyanın en uzun soluklu devletlerinin başında gelmektedir. On asırdan fazla hüküm sürmüş olan Bizans İmparatorluğu hanedanlıklarla yönetilmiştir. Avrupa, Afrika ve Asya topraklarında hüküm sürmüş olan bu devletin doğudaki düşmanları önceleri Farslılar iken Hz. Ömer’in İran’ı almasıyla daha sonraları Araplar olmuştur. Bizans’ın batıdaki düşmanları ise Karadeniz’in kuzeyinden Balkanlara gelen Türkler ve onların önünden kaçan Barbar kavimleri idi. Bu kavimlerin sebep olduğu göçler sonucunda Roma İmparatorluğu ikiye ayrılmıştı. Daha sonraları bu kavimlerin saldırıları sonucunda batıdaki Roma yılmıştı. Doğudaki Roma’nın devamı olarak görünen Bizans’ın ise ne zaman kendine özgü bir yapıya kavuştuğu her zaman merak konusu olmuştur. Bizans’ın müstakil bir hüviyete kavuşması kimilerine göre Konstantinopolis ya da bugünkü söylemiyle İstanbul’un kuruluşuyla, kimilerine göre de Roma’nın ikiye ayrılışı yahut Batı Roma’nın yıkılışıyla olmuştur. Bizanslılaşma ise Bizans’ın kuruluşu gibi kolay olmamıştır. Roma’dan Bizans’a geçişin bir anda olması mümkün değildi, bu türden değişim süreçleri için uzun yıllara ihtiyaç vardır. Biz bu çalışmamızda doğudaki Roma’da yaşanan değişim sürecinin özellikle I. Justinianos devrinde belirgin bir hâl almaya başladığını inceleyip o günün olaylarıyla açıklamaya çalışacağız.

Byzantine, found in the area where lands of Asia and Europe come together, became a world empire like the Ottoman Empire, found next to it and ruled a great deal of lands of the world. The Byzantine Empire having a great importance with regards to politics, commerce, art, culture and civilisation, was * Cumhuriyet Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, Sivas. the primary one of the empires, the most long-running ones in the world. The Byzantine Empire, reigned nearly more than ten centuries, was ruled by dynasties. While the enemies of this empire, reigned in the lands of Europe, Africa and Asia, in the east were Persians, later on their enemies were Arabs after Hadrat Umar took Iran. As to the enemies the Byzantine Empire in the west, they were Turks, come to the Balkans from the north of the Blacksea, and Barbarian tribes, escaped before them. As a result of the immigrations caused by these tribes, the Roman Empire split in half. Afterwards, as a result of the raids of these tribes, the Rome in the west fell. As to the Byzantine Empire, seen as a sequel to the Rome in the east, it has always been an enigma that when the Byzantine Empire had its own structure. According to some, having a separate identity of the Byzantine Empire occurred with the foundation of Constantinople or Istanbul, as it is called now, while for some, with the severance of Rome or the fall of West Rome. As to Byzantinisation, it was not as easy as the foundation of the Byzantine Empire. Passing from Rome to the Byzantine Empire instantly was not possible. For such a period of change, long years are required. In this paper we examine that the period of change in the Rome of east became evident especially in the Justinian I.Era and try to explain it with the events of that time.

___

Ahmed Refîk, Bizans İmparatoriçeleri, Matbaa-l Hayriye ve Şürekâsı, İstanbul, 13 Ahmet Refik (ALTINAY), Bizans İmparatoriçeleri, (Çev. Muammer Yılmaz), Arkeoloji ve Sanat yay. İstanbul, 2012.

AKALIN, Cüneyt, “Roma Uygarlığı”, Taş Devrinden Ortaçağ’a Uygarlık Tarihi, Desin yay., İstanbul, 2010.

AKYÜREK, Engin, “Bir Ortaçağ Sanatı Olarak Bizans Sanatı”, Sanatın Ortaçağı Türk Bizans ve Batı Sanatı Üzerine Yazılar, (Haz. Engin Akyürek), Kabalcı Yay., İstanbul 1996, s.72.

BABİNGER, Franz, “Rum-Rûm”, İslâm Ansiklopedisi, C.9, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1960.

BAİLLY, Auguste, Bizans İmparatorluğu Tarihi, (Çev.Haluk Şaman), C.I, İstanbul tarihsiz. BARKER, Ernest, I.Justinianos’tan Son Palaiologos’a Kadar Bizans Toplumsal ve Siyasal Düşünüşü, (Çev. Mete Tunçay), İstanbul, 1982.

BAŞTAV, Şerif, Bizans İmparatorluğu Tarihi Son Devir (1261-1461) T.K.A.E. Yay. Seri: III, S.A.25, Ankara, 1989.

BAYLADI, Derman, Bizans’ta Üç İmparatoriçe Theodore-İrini-Zoe, Numara yay., İstanbul, 2009.

BAYRAK, M.Orhan, Resimli İstanbul Tarihi, İnkilâp yay., İstanbul, 2003.

BEYKTAY, Halil, "Vizörden Bizans: Haritalarla Düşünmek", Cogito-Bizans, Yapı Kredi yay., S.17, İstanbul, 1999. Engin Akyürek, “Bir Ortaçağ Sanatı Olarak Bizans Sanatı”, Sanatın Ortaçağı Türk Bizans ve Batı Sanatı Üzerine Yazılar, (Haz. Engin Akyürek), Kabalcı Yay., İstanbul 1996, s.72.

BROWN, Peter, Geç Antikçağ’da Roma ve Bizans Dünyası, (Çev. Turhan Kaçar), İstanbul, 2000.

BURY,J.B., A History Of The Eastern Roman Empire The Death Of Theodosius 1.toThe Death Of Justinian (395-565), C.I, London, 1923.

CHEYNET, Jean-Claude, Bizans Tarihi, Dost Kitapevi yay., Ankara, 2008.

CONNOR, Carolyn L., Bizans’ın Kadınları, (Çev. Barış Cesar),Yapı Kredi yay., İstanbul, 2011.

ÇELİK, Mehmet, Siyasal Sistem Açısından Bizans İmparatorluğu’nda Din-Devlet İlişkileri-I (Kuruluşundan X.Yüzyıla Kadar), Akademi Kitapevi, İzmir, 1999.

DALBY, Andrew, Bizans’ın Damak Tadı Kokular, Şaraplar, Yemekler, (Çev. Ali Özdemir), İstanbul, 2004.

DEMİRKENT, Işın, Mıkhail Psellos’un Khrongraphia’sı, TTK yay., Ankara, 1992.

DEMİRKENT, Işın, “Bizans”, İslam Ansiklopedisi, Diyanet Vakfı yay., C.6, İstanbul, 19 DİEHL, Charles, Bizans İmparatorluğunun Tarihi, (Çev. A.Gökce Bozkurt), İlgi Kültür Sanat yay., İstanbul, 2010.

DİEHL, Charles, Bizans İmparatorluğunun Tarihi, (Çev. Cevdet R. Yularkıran), İstanbul, 1939.

DİKİCİ, Radi, Şu Bizim Bizans, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2007.

EKREM, Reşat, Bizans Tarihi (Şarki Roma İmparatorluğu 395-1453), İstanbul, 1934. EMECAN, Feridun M., Fetih ve Kıyamet 1453, Timaş yay., İstanbul, 2012.

FREELY, John, Saltanat Şehri İstanbul, (Çev.Lale Eren), İstanbul, 1999.

GİBBON, Edward, Roma İmparatorluğu’nun Gerileyiş ve Çöküş Tarihi, (Çev. Asım Baltacıgil), C.4, İstanbul, 1994.

GRANT, Michael, Roma’dan Bizans’a, (Çev. Z.Zühre İlkgelen), İstanbul, 2000.

GREGORY, Tımoth E., Bizans Tarihi, (Çev.Esra Ermert), Yapı Kredi yay., İstanbul, 200 HALDON, John, Bizans Tarih Atlası, (Çev.Ali Özdamar), Kitap yayınevi, İstanbul, 200 HERRİN, Judith, Bizans, Bir Ortaçağ İmparatorluğunun Şaşırtıcı Yaşamı, (Çev.Uygur Kocabaşoğlu), İletişim yay., İstanbul, 2010.

IŞIN, Ekrem, "Bizans Yok Demekle Bizans Yok Olmaz", Sanat Dünyamız-Bizans Özel Sayısı, 2.baskı, S.69-70, İstanbul, 2001.

“İstanbul’un Sûkutu”, İstanbul Enstitüsü Dergisi, (Trc.O.Şaik Gökyay), II, İstanbul, 19 KAPLAN, Michel, Bizans’ın Altınları, (Çev. İhsan Batur), İstanbul, 2001.

KARAMUK, Gümeç, “Dağılmış Roma İmparatorluğu’nun Alanında Roma Zihniyetinin izleri”, Belleten, C.LXVIII, S.253, Ankara, 2004.

LAMB, Harold, Theodora ve İmparator, Jüstinyen’in Dramı, (Çev. İbrahim Şenel), İlgi yay., İstanbul, 2011.

LAMB, Harold, Bir İmparatorluğun Doğuşu Konstantinapol, (Çev. Güneş Ayas), İstanbul, 2011.

LEMERLE, Paul, Bizans Tarihi, (Çev. Galip Üstün), İletişim yay., İstanbul, 2004.

LEVTCHENKO, M.V., Kuruluşundan Yıkılışına Kadar Bizans Tarihi, Doruk yay., İstanbul, 2007.

MANGO, Cyrıl, "Bizans'ın Bıraktığı İzler...", (Çev. Ahu Antmen), Sanat DünyamızBizans Özel Sayısı, 2.baskı, S.69-70, İstanbul, 2001.

MANGO, Cyrıl, Bizans Yeni Roma İmparatorluğu, (Çev. Gül Çağalı Güven)YKM yay.,İstanbul, 2008.

MANGO, Cyrıl, Bizans Mimarisi, (Çev. Mine Kadiroğlu), Ankara, 2006.

ORTAYLI, İlber, Son İmparatorluk Osmanlı, İstanbul, 2006.

OSTROGORSKY, Georg, Bizans Devleti Tarihi, (Çev.Fikret Işıltan), TTK yay., Ankara, 1999.

PALAZ ERDEMİR, Hatice, VI. Yüzyıl Bizans Kaynaklarına Göre Göktürk-Bizans İlişkileri, Arkeoloji ve Sanat yay., İstanbul, 2003.

PRALONG, Annie, Bizans Yapılar, Meydanlar, Yaşamlar, (Çev. Buket Kitapçı Bayrı), Kitap yay., İstanbul, 2011.

PROKOPİUS, Bizans’ın Gizli Tarihi, Nisan yay., (Çev. Orhan Duru), İstanbul, 1999. RİCE, Tamara Talbot, Bizans’ta Günlük Yaşam, Konstantinopolis Bizans’ın Mücevheri, (Çev. Bilgi Altınok), İstanbul, 1998.

SEIDER, G.L., Bizans Siyasal Düşüncesi, Bizans Halk Hareketlerinin İdeolojik Kökeni, (Çev. Mete Tunçay), Göçebe yay., İstanbul 1997.

SİNANLAR, Seza, Atmeydanı, Bizans Araba Yarışlarından Osmanlı Şenliklerine, Kitap yay., İstanbul, 2005.

UÇAR, Şahin, Anadolu’da İslâm-Bizans Mücadelesi, İstanbul, 1990.

ULUGÜN, F.Yavuz, Bizans, Selçuklu ve Haçlılar Dönemi, İzmit, 2010.

VASILIEV, Alexander Alexandrovich, Bizans İmparatorluğu Tarihi, (Çev.Arif Müfid Mansel), C.I., Maarif Matbaası, Ankara, 1943.

VIKAN, Gary, "Bizans Sanatı", (Çev. Deniz Hakyemez-Yurdanur Salman), Sanat Dünyamız-Bizans Özel Sayısı,2.baskı, S.69-70, İstanbul, 2001.

VRYONIS, Speros, “Bir Dünya uygarlığı Bizans”, (Çev. Zarife Biliz), Cogito, Yapı Kredi yay., S.17, İstanbul, 1999.

YERASİMOS, Stefanos, "Aziz Polyeuktos'tan Ayasofya'ya Kubbeli Bazilikanın Doğuşu", (Çev. Işık Ergüden), Sanat Dünyamız-Bizans Özel Sayısı,2.baskı, S.69-70, İstanbul, 2001.

YILDIZ, Hakkı Dursun, “Bizans Tarihi”, Anadolu Uygarlıkları Görsel Anadolu Tarihi Ansiklopedisi, C.3,İstanbul, 1982.

Erişim tarihi:23.12.2012: http://www.tayproject.org/downloads/Bizans_EA.pdf.

Erişim tarihi:15.07.2012: http://tr.wikipedia.org/wiki/Kons%C3%BCl .

Erişim tarihi:17.08.2012: http://tr.wikipedia.org/wiki/Praetor