CUMHURİYETİN KURULUŞ YILLARINDA BASIN İKTİDAR İLİŞKİSİ (1920-1925)

Öz Bireyin her türlü bilgi alma ve yayma özgürlüğü geçmişten günümüze hep tartışılan bir konu olmuştur. Basının, kamuoyunun aydınlatılmasında halka yön verici, bilinçlendirici özelliği, Cumhuriyetin kuruluş aşamasında önemli görevler üstlenmiştir. Halka gerçekleri aktarmadaki en önemli yolun basın olduğunu bilen Mustafa Kemal, Anadolu’ya geçtiği ilk günden itibaren gerek yabancı gerekyerli basın ile iyi diyalog içerisinde bulunmuş, ülkenin içinde bulunmuş olduğu durumu zaman zaman gazeteciler ile paylaşmıştır. Ulusal bağımsızlık savaşını desteklemek, Anadolu halkına ulusal savaş hakkında doğru ve düzenli bilgileri vermek, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulması sürecinde, yeni bir Türk kimliği oluşturulurken Türk milletini kalkındırmak, muasır medeniyetler seviyesine çıkarmak noktasında basın ve yayın organlarından yararlanmak istemiştir. Yeni kurulan devletin siyasal kurumları ile yeniden şekillendiği bu dönemde iktidar yanlısı basın ile muhalif basın arasında, iktidarın icraatlarına ilişkin sert tartışmalar yaşanmıştır. Mevcut siyasi yapıya yakın olan basın iktidara daha fazla yetki verilmesini isterkenmuhalif basın bu tartışmalar sırasında, yönetimin de desteği ile sert bir üslup kullanmış ve muhalif basını, yönetimi bozmakla suçlamıştır. Devletin bütün kurumlarının şekillendiği bu dönemde, basının hükümetle önemli tartışmalaragirdiği, hükümetin de buna karşılık, basın üzerinde sert tedbirler aldığı görülmüştür.Bu makaledeki amacımız bu dönemde basın ile iktidar arasında meydana gelen sorunlarınİstiklal Mahkemeleri’ndeki yansımaları, mevcut yönetimin gazete ve gazetecilere karşı tutumlarını ele almaktır.

Anahtar Kelimeler:

Baskı, Gazete, Mahkeme, Sansür, Halifelik

PDF

___

AKKOYUN, Turan, “Atatürk Devri İzmir Basını ve Kamuoyu Üzerindeki Tesiri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.XII, Mart 1996.

ALKAN, Ahmet Turan, İstiklal Mahkemeleri, İstanbul 1993.

AYBARS, Ergün, İstiklal Mahkemeleri, İzmir 1995.

DÖNMEZER, Sulhi, Basın Hukuku, İstanbul 1968.

GÜRKAN, Nilgün, Türkiye’de Demokrasiye Geçişte Basın (1945-1950), İstanbul 1998.

GÜZ, Nurettin, Türkiye’de Basın-iktidar İlişkileri (1920-1927) , Ankara 2008.

HÂKİMİYET-İ MİLLİYE, 28-29 Nisan 1925.

İNUĞUR, M. Nuri, Basın ve Yayın Tarihi, İstanbul 1982.

KABACALI, Alpay, Başlangıçta Günümüze Türkiye’de Basın Sansürü, İstanbul 1990.

KARACA, Emin, Türk Basınında Kalem Kavgaları, İstanbul 1998.

KİLİ, Suna, A. Şeref Gözübüyük, Türk Anayasa Metinleri (Sened-i İttifaktan Günümüze), İstanbul 2000.

KORKMAZ, Alemdar, Ahmet Emin Yalman Dönemi ve Gazeteciliği, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2007.

MAZICI, Nurşen, Atatürk Döneminde Muhalefet 1919-1926, İstanbul 1984.

ÖZKAYA, Yücel, Milli Mücadele’de Atatürk ve Basın ( 1919-1921), Ankara 1989.

SERTEL, Zekeriya, Hatırladıklarım, İstanbul 2001.

ŞAPOLYO, Enver Behnan, Türk Gazeteciliği Tarihi, Ankara 1969.

TBMM GİZLİ CELSE ZABITLARI, C. 4, Ankara, 1985.

TBMM GİZLİ CELSE ZABITLARI, C.15. Ankara, 1985.

TEKELİ, Safa, Atatürk ve Anadolu Ajansı, Ankara 2005.

TOPUZ, Hıfzı, Türk Basın Tarihi, İstanbul 2003.

TUNÇAY, Mete, TC'nde Tek Parti Yönetiminin Kurulması 1923-1931, İstanbul 1992.

TÜRKER, Hasan, Türk Basın Tarihi 1922-1925, İzmir 2000

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ, İstanbul İstiklal Mahkemesi, C.2, Ankara YALMAN, Ahmet Emin, Yakın Tarihte Gördüklerim Geçirdiklerim, C.3, İstanbul YEŞİL, Ahmet, Türkiye Cumhuriyeti’nde İlk Teşkilatlı Muhalefet Hareketi: Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, Ankara 2002.