iSLAM FELSEFESiNDE "iLLET" {NEDEN) KAVRAMI

Bu makalede "illet" kavramının kavramsal içeriği islam filozoflarının-özellikle de meşşai Islam filozoflarının yorumlarıyla ortaya konulmuştur. Kavramın felsefi problemlerle ilişkisi, ya da felsefe dışındaki başka disiplinlerde kazandığı çeşitli anlamlar, bu makale içerisinde işlenmemiş, dışarda bırakılmıştır. "Illet" kavramı, eş anlamiısı olan "sebeb" kavramı ile karşılaştırılmış ve felsefede ve özellikle tek Tanrı inancının egemen olduğu metafizik felsefede işaret ettiği anlamlar üzerinde durulmuştur. Söz konusu anlamlara ilişkin Islam filozoflarının sınıflandırmaianna yer verilmiş ve ilietin illiyelini gerçekleştirme şartları üzerinde durulmuştur. Ayrıca illetin, tam ve eksik oluşuna değinilmiş ve illet çeşitleriyle ilgili görüşler ayrıntılarıyla verilmeye çalışılmıştır. Bu arada yeri geldikçe, ansiklopedi yazarlarının bazı yorumlarından da yararlanılmıştır.
Anahtar Kelimeler:

Maddi, suver~ fail, gai, sebeb, meşşai

iSLAM FELSEFESiNDE "iLLET" {NEDEN) KAVRAMI

In this article conceptional content of the concept of "cause" (illah) has been put forward along wilh the interpretations of the philosophers of Islam, particularly that of petipatetics. Vet, the relation of this concept to the philosophical issues or the various meanings canceming disciplines apart from philosopy haven't been worked in this article, but excepted. Compared with its synonym "reason" (sebeb), the concept of cause has been examined as regards of meanings whieh it indicates in philosophy, especially in the metaphysical philosophy on which monotheism passesses sovereignity. Connecting with meanings in question, cla~sifications of the philosophers of Islam have been taken in to consideration and realization conditions of "cause" its causality alsa have been mentioned. At the same time completeness and deficiency of the "cause" have been torched, and same opinions as to the kinds of cause have beerı tried to be given in details. Meanwhile same interpretations of certain encyclopedia writers have been made use of if it was necessary.

___

  • Bkz. lbn Rüşd, Ebulvelid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed, Tefsiru Mabadettabia, tah:Maurice Bouyges,
  • S.J., Beyrut, 1983, 1/935 (C.39 x, 15). 3
  • lbn Rüşd, Kitabu's-Sima'u't-Tabii, Tahkik: Josep Puig, Madrid, 1983, s.9; lbn Rüşd, Telhisu Kitabi'I-Bürhan,
  • . Tah: Mahmud Kasım, Kahire, 1982,38 (71b9-22). 4
  • "111et" sözcüğü sözlüklerde, "'aile" fiilinin meçhul sigası olan '"ulle" ile birlikte geçmektedir. "'Aile" fiilinin masıarı
  • olarak yer almamaktadır. Bkz. "'aile" maddesi: lbn Manzur, lisanü'I-Arab, Beyrut 1994, 3. Baskı, Xl/467;
  • Komisyon, ei-Mu'cemü'I-Vasit, Çağrı Yay., Istanbul, 1990 (Mecma'u'l-lügati'I-Arabiyye'nin Mısır baskısından
  • ofset). Diğer bazı sözlüklerde ise, fiillerden ayrı bir isim olarak yer almaktadır. Mesela bkz. "'aile" maddesi:
  • Asım Efendi, Kamus Tercemesi, Istanbul, trh.siz (ofset), 111/1454-7.