İbn Sînâ’nın eş-Şifâ: Metafizik 1/8’de Sofistlerle Tartışma ve Dış Karşısında Zihnin Araçsallaşması

Bu çalışma İbn Sînâ’nın eş-Şifâ: Metafizik kitabının birinci makalesinin sekizinci faslını odağına alma amacındadır. Söz konusu fasıldaki sofistlere dair yapılan incelemenin metafizik ilmi açısından gerekliliği, zihni arka planı, burada kullanılan yöntem ve tercih edilen bu yöntemin gerekçelerini belirlemeye çalıştım. Filozofun buradaki ibarelerinin gönderme yaptığı teori, tartışma ve ilkeleri yakalamaya ve bunların felsefe tarihindeki izlerini bulmaya gayret ettim. Bu fasıldaki sorunlarla benzer meselelerin ele alındığı Aristoteles’in Metafizik kitabındaki görüşler arasındaki irtibata da yer vermeye çalıştım. Makalede, amaçlanan tahlili yapabilmek için İbn Sînâ’nın zihin dışı ile zihin arasında kurduğu irtibatı öne çıkarmaya çalıştım. Burada zihnin, sofistlerin iddiasının tam tersi bir konumda bulunduğunu ve varlık hakkındaki önermelerde asıl belirleyici olanın zihin değil de dış olduğunu gerekçeleriyle ortaya koymaya gayret ettim. Zihin dışının zihni bilfiilleştirerek kendini yeni bir varlık alanı olarak onda ifşa ettiğini, bundan dolayı da zihnin/mantığın temel önermeleri olarak bilinen kuralların aslında ve öncelikli olarak varolanın ilkeleri olduğunu açıklamaya çalıştım.

Anahtar Kelimeler:

İslam Felsefesi, Gerçeklik, Doğruluk, İbn Sînâ, Aristoteles, sofistler

This study aims to focus on the eight chapter of first article of Avicenna al-Shifā: Metaphysics. The necessity of the study on the sophists in the aforementioned chapter in terms of metaphysics, the mental background, the method used here and the reasons for this preferred method formed the general scope of the study. In the history of philosophy, leading philosophers such as Plato, Arsitotle and Avicenna had to answer the claims of the sophists by examining them, and especially the last two philosophers' examination of these claims in the most advanced field of philosophy, such as metaphysics, shows the importance given to the subject. I have also made some references to the contact between the views in Aristotle’s Metaphysics book which deal with similar problems with the problems Avicenna examines here. In the article, I tried to highlight the connection that Ibn Sînâ established between the mind and the mind in order to make the analysis and analysis required by the method followed. I aimed to show that the mind is in a contradictory position to the claims of the sophists, by stating that the main determinant in the propositions about existence is not the mind but the external. I aims to explain that outside manifests itself in the mind by actualizing it, and there for, the rules known as basic proportions of the mind or logic are actually and primarily the principle of the existence.

Keywords:

Islamic Philosophy, Reality, Truthfulness, Avicenna, Aristotle, sophists,

___

Aristotle. The Metaphysics of Aristotle. çev. John Henry Mc Mahon. London: George Bell and Sons, 1896.
Arslan, Ahmet. İlk Çağ Felsefe Tarihi: Sofistlerden Platon’a. 5 Cilt. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 5. Basım, 2016.
Az, Mehmet Ata. İlahî Basitlik Bağlamında Tanrı’nın Bilinebilirliği. Ankara: Otto, 2017.
Bağdadi, Ebû Mansur Abdülkahir b Tahir b Muhammed Temimi Abdülkahir. Kitâbu Usûli’d-dîn. İstanbul: Dârülfünun İlâhiyat Fakültesi, 1928.
Cürcânî, Seyid Şerif. Kitâbü’t-Ta’rîfât. Beyrut: Mektebetü Lübnân, 1985.
Fârâbî, Ebû Nasr. Kitâbu’l-Burhân. çev. Ömer Türker - Ömer Mahir Alper. İstanbul: Klasik, 2008.
Fârâbî, Ebû Nasr. Kitâbü’l-Elfâzi’l-musta’meleti fî’l-mantık. ed. Muhsin Mehdî. Beyrut: Dâru’l-Meşrik, 2. Basım, 2002.
Fârâbî, Ebû Nasr. Risâletü fî’l-’Akl. thk. Maurice Bouyges. Beyrut: Dâru’l-Meşrik, 2. Basım, 1983.
Fazlur Rahman. “İbn Sînâ’da Varlık ve Mahiyet”. çev. Mehmet Ata Az, Ömer Ali Yıldırım. İslam Felsefesi ve Problemleri. Der. ve Çev. Mehmet Ata Az, Ömer Ali Yıldırım, 93-112. Ankara: Ankara Okulu, 2. Basım, 2020.
Guthrie, William Keith Chambers. The Sophists. Cambridge: Cambridge University Press, 1977.
İbn Hazm, ez-Zâhirî. el-Faslu fî’l-mileli ve’l-e’hvâi’ ve’n-nihal. ed. Muhammed İbrahim Nasr - Abdurrahmân U’meyre. 5 Cilt. Beyru t: Dâru’l-Cîl, 2. Basım, 1996.
İbn Rüşd. Metafizik Büyük Şerhi. çev. Muhittin Macit. 3 Cilt. İstanbul: Litera, 2016.
İbn Sînâ. eş-Şifâ: Metafizik, I. çev. Ekrem Demirli - Ömer Türker. İstanbul: Litera, 2004.
İbn Sînâ. eş-Şifâ: Metafizik, II. çev. Ekrem Demirli - Ömer Türker. İstanbul: Litera, 2005.
İbn Sînâ. İşaretler ve Tembihler. çev. Ali Durusoy. İstanbul: Litera, 2005.
İbn Sînâ. Kitâbu’ş-Şifâ: Sofistik Deliller. çev. Ömer Türker. İstanbul: Litera, 2006.
İbn Sînâ. Kitâbü’n-Necât. Beyrut: Dâru’l-Âfâki’l-Cedîde, 1982.
İbn Sînâ, Ebû Alî. el-Mebde’ü ve’l-me’âd. Tahran: Müessese-i Mütalaat-ı İslami Danişgah-ı McGill Şube-i Tahran, 1984.
Îcî, Adudiddîn. el-Mevâkıf fî ’ilmi’l-kelâm. Beyrut: Âlemü’l-Kütüp, 2005.
Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b Muhammed b Mahmûd Mâtürîdî Semerkandî. Kitâbü’t-Tevhîd Tercümesi. çev. Bekir Topaloğlu. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 3. Basım, 2005.
Nesefî, Ebu’l-Mu’în. Tabsıratü’l-edille fî usûli’d-dîn. Ankara: 2004, ts.
Plato. “Cratylus”. çev. Benjamin Jowett. The Dialogues of Plato. I/233-371. https://oll.libertyfund.org/title/jowett-the-dialogues-of- plato-vol-1: The Online Library of Liberty, 2011.
Plato. “Theaetetus”. çev. Benjamin Jowett. The Dialogues of Plato. London: Oxford University Press, 3. Basım, 1892.
Salîbâ, Cemîl. el-Mu’cemü’l-felsefi. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Lübnani ve Mektebetü’l-Medrese, 1982.
Störig, Hans Joachim. Vedalardan Tractatus’a Dünya Felsefe Tarihi. çev. Nilüfer Epçeli. İstanbul: Say, 2. Basım, 2013.
Tehanevi, Muhammed b A’la b Ali el-Faruki el-Hanefi. Keşşafu ıstılahati’l-fünun ve’l-ulum. 2 Cilt. Beyrut : Mektebetu Lübnan, 1996.
Weber, Alfred. History of Philosophy. çev. Frank Thilly. New York: Charles Scribner’s Son, 1897.
Zeller, Edward. A History of Greek Philosophy. çev. S. F. Alleyne. London: Longmans, Green, And Co., 1881.
Zeller, Edward. Outlines of The History of Greek Philosophy. çev. Sarah Frances Alleyne - Evelyn Abbott. London: Longmans, Green, And Co., 1886.