REJİ ŞİRKETİ TARİHİ ÜZERİNE BİR KURGU: “VAR OLMAK” ROMANI

Öz Osmanlı Devleti’nin borçlanması sürecinde devlet, tütün sektörü gelirleri üzerindeki yetkisini kaybetmiştir. Bu gelirler sırasıyla Düyun-ı Umumiye İdaresi ve Reji Şirketi tarafından yönetilmiştir. Reji Şirketi’nin kapitalist bir işletme anlayışıyla faaliyette bulunduğu bilinmektedir. Bu çalışmada Şinasi İlhan Tarus’un Var Olmak adlı romanı incelenmiştir. Şöyle ki romanda Reji Şirketi’yle ilgili olarak yapılan kurgu, iktisat tarihi literatürü çerçevesinde ele alınmıştır. Çalışmada elde edilen temel sonuç, iktisat tarihi literatüründe geçerli kabullere roman kurgusunda yer verildiğidir. Başka bir sonuç tütün kaçakçılığı konusunda Reji Şirketi’nin devletten destek alamadığıdır. Son olarak roman başkişisinin Reji Şirketi misyonu ile örtüşmeyen fakat tarihsel gerçeklikle örtüşen yurtsever bir kişilikte olmasıdır. Elde edilen bu sonuçlara göre Var Olmak romanının, hem Kurtuluş Savaşı tarihi hem de Reji Şirketi tarihinden birer kesit olarak da okunabileceği kabul edilmelidir.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı, Reji Şirketi, Var Olmak

PDF

___

Aliş, Ş. (2007). Edebiyatımızda Tütün Ekicileri ve Tütün İşçileri. İçinde Tütün Kitabı (2. baskı). E. G. Naskali (Ed.). İstanbul: Kitabevi. 249-276.
Altun, M. (1995). Osmanlı Tütün Tekeli: Memalik-i Osmaniye Duhanları Müşterek’ül-menfaa Reji İdaresi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
Arslan, F. (2005). İlhan Tarus: İnsan ve Eser. Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ.
Blaisdell, D. C. (2008). Düyûn-ı Umûmiyye: Osmanlı İmparatorluğu’nda Avrupa Mali Denetimi (3. baskı). (Çev. A. İ. Dalgıç). İstanbul: Nesnel Yayınları.
Bozpinar, C. (2020). Weberyan Subjektif Rasyonalite: Osmanlı İktisadi Zihniyeti. Efil Journal, 3 (9), 126-145.
Dığıroğlu, F. (2007). Memalik-i Osmaniye Duhanları Müşterekü’l Menfaa Reji Şirketi Trabzon Reji İdaresi: 1883-1914. İstanbul: Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi.
Doğruel, F. ve Doğruel, A. S. (Eds.). (2000). Osmanlı’dan Günümüze TEKEL. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
Genç, M. (2012). Osmanlı İktisadi Dünya Görüşünün İlkeleri. İçinde Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi. İstanbul: Ötüken Neşriyat. 45-69.
Noviçev, A. D. (1979). Osmanlı İmparatorluğu’nun Yarı Sömürgeleştirilmesi. (Çev. N. Dinçer). Ankara: Onur Yayınları.
Öztürk, C. (2007). Millî Mücâdele Döneminde Reji Sorunu. İçinde Tütün Kitabı (2. baskı). E. G. Naskali (Ed.). İstanbul: Kitabevi. 107-118.
Öztürk, İ. (2016). Biga Sancağı’nda XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarında Asayiş Bozukluğu. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 5 (14), 207-222.
Quataert, D. (1987). Osmanlı Devleti’nde Avrupa İktisadi Yayılımı ve Direniş: 1881-1908. (Çev. S. Tekay). Ankara: Yurt Yayınları.
Quataert, D. (2008). Anadolu’da Osmanlı Reformu ve Tarım: 1876-1908. (Çev. N. Ö. Gündoğan ve A. Z. Gündoğan). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Ramber, L. (1976). Gizli Notlar. N. A. Banoğlu (Ed.). İstanbul: Tercüman Gazetesi.
Tarus, İ. (2009). Var Olmak. İstanbul: Kavis Kitap.
Ünal, M. (2007). Tütünün Dört Yüz Yılı. İçinde Tütün Kitabı (2. baskı). E. G. Naskali (Ed.). İstanbul: Kitabevi. 17-33.
Yılmaz, F. (2005). Osmanlı İmparatorluğu’nda Tütün: Sosyal, Siyasî ve Ekonomik Tahlili-1600-1883. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.