Murgul Bakır Madeni-Damar Atık Barajı (Artvin) Alanındaki Yeraltı ve Yüzey Suyu Kaynaklarının Hidrojeolojik Özellikleri ve Boya Deneyi
Atık barajı (DAMAR), Damar maden sahası genelinde yapılan madencilik çalışmaları sonucunda bakır, bakırlı pirit ve bunlara özgü diğer cevherlerin çıkarılması ve bu cevherlerin yerinde kurulan tesiste zenginleştirme işlemleri sonucunda ortaya çıkan atıkların depolanmasında kullanılmaktadır. Atık barajın mansabından itibaren yaklaşık 60-65 m arasında değişen mesafelerde farklı lokasyonlarda küçük debili kaynak boşalımları gözlenmiştir. Yeraltısuyu ve yüzey suyu kaynaklarında pH değeri 2,91-11,17 ve 3,4-7,17 arasında, elektiriksel iletkenlik (EC) değeri ise yeraltısuyu kaynaklarında 589-4397 μS/cm ve yüzey suyu kaynaklarında 528-3060 μS/cm arasında değiştiği belirlenmiştir. Araştırma alanında yer alan atık barajı (Damar) ile baraj aks yerinin kuzey batısında farklı lokasyonlarda sızıntı şeklinde boşalım gösteren kaynaklar arasındaki hidrodinamik ilişkiyi belirlemek amacı ile yapılan boya deneyi sonucunda S1 sızıntı noktasında 0,13 mikrogram/l uranin konsantrasyonuna rastlanmıştır. Barajdan kaynaklanan sızmanın önlenmesi amacı ile hidrolik iletkenlik değeri çok düşük olan bir malzeme (K
The Hydrogeological Properties of Groundwater and Surface Water in the Damar Tailings Dam-Murgul Copper Mine Site (Artvin, NE Turkey) and Dye Experiment
The Tailings Dam (DAMAR) is used for the extraction of copper, copper pyrite and other ores as a result of the mining operations carried out throughout the Damar mine site, and for the storage of the wastes resulting from the site enrichment operations of these ores. Water springs discharge, on a northeastsouthwest line, have been observed in different locations at distances ranging from approximately 60 and 65 m from the end of the Damar tailing dam downstream. The pH values of the groundwater samples ranged from 2.91 to 11.17 while surface water samples were laying dominantly between 3.4 and 7.17. The electrical conductivity (EC) values of groundwater were ranging from 589 μS/cm to 4397 μS/cm and the EC levels of surface water samples ranged from 528 to 3060 μS/cm, respectively. In order to determine the hydrodynamic relationship between the waste storage dam (Damar) and the springs leaking in different locations to the north-west of the dam axis, the dye experiment was carried out and it was calculated as 0.13 microgram/l uranine at the leakage point S1. To prevent infiltration from the dam, a material with hydraulic conductivity value of very low (K
___
- Schoeller, H., 1955. Gechemie des Eaux
Souterranes. Rev. Inst. Franc. Petrole, Paris.
- Piper, A.M., 1944. A Graphic Procedure in the
Geochemical Interpretation of Water Analyses.
Transactions-American Geophysical Union,
25, 914-928.
- Davis, S.N., De Wiest, R.J., 1966.
Hydrogeology. Wiley, New York.
- Freeze, R.A., Cherry, J.A., 1979. Groundwater,
New Jersey, Prentice-Hall.
- Erguvanlı, İ., Yüzer, E., 1973. Yeraltı Suları
Jeolojisi. İstanbul Teknik Üniversitesi
Yayınları. 967, 293-324.
- Wilcox, L.V., 1955. Classif Ication and use of
Irrigation Water. Washington: USDA, Circular.
- Hem, J.D., 1985. Study and Interpretation of
the Chemical Characteristics of Natural Water.
U.S. Geological Survey Water-upply Paper
2254, U.S. Geological Survey, Alexandria, VA
22304, USA.
- Bear, J.D., Zaslavsky, S., Irmay., 1968.
Physical Principles of Percolation and Seepage.
Paris: UNESCO.
- Er, M., Dursun, A., Yılmaz, H., Erçin, A.İ.,
1992b. Murgul Maden Arama ve Geliştirme
Projesi Kızılkaya-Kokoletdere Arası 1/5000
Ölçekli Detay Jeoloji Raporu. MTA Rapor No:
9326. Ankara.
- Er, M., Yılmaz, Z., Dursun, A., Özdoğan, K.,
Yılmaz, H., Erçin, A.İ., 1992a. Murgul Maden
Arama ve Geliştirme Projesi KilisitepeKızılkaya
Arası 1/5000 Ölçekli Detay Jeoloji
Etüdü Raporu. MTA Rapor No: 9326. Ankara.
- Er, M., Yılmaz, Z., Dursun, A., Yılmaz, H.,
Elçin, A.İ., 1991d. Yolaçan (Murgul-Artvin)
Bakır Cevherleşmesi Maden Jeolojisi Raporu.
MTA Rapor No: 9326. Ankara.
- Er, M., Yılmaz, Z., Erçin, A.İ., 1991c. Damar
(Murgul-Artvin) Bakır Cevherleşmesi Maden
Jeolojisi Raporu. MTA Rapor No: 9326,
Ankara.
- Mado, H., 1972. Kuzeydoğu Türkiye’de
Bulunan Murgul Madenindeki Bakır Cevheri
Yataklarının Jeoloji ve Mineralizasyonu, MTA
Rapor No: 4883, Ankara
- Dursun, A., Yılmaz, H.,1991b. Çakmakkaya
(Murgul-Artvin) Cevher Sahasının Maden
Jeolojisi Raporu, MTA Rapor No: 9326.
- Dursun, A., Yılmaz, H., 1991a. Çarkbaşı
(Murgul-Artvin) Bakır Cevherleşmesi Maden
Jeolojisi Raporu, MTA Rapor No: 9326.
- Er, M., Dursun, A., Yılmaz, H., Erçin, A.İ.,
Yaprak, S., 1991b. Murgul Maden Arama ve
Geliştirme Projesi Detay Jeokimya Raporu.
MTA Rapor No: 9323. Ankara.
- Er, M., Yılmaz, Z., Dursun, A., Özdoğan, K.,
Yılmaz, H., Erçin, A.İ., 1991a. Murgul Maden
Arama ve Geliştirme Projesi, Genel Jeokimya
Raporu, MTA Rapor No: 9323.
- Moench, A.F., 1988. The Response of Partially
Penetrating Wells to Pumpage from Doubleporosity
Aquifers. Proceedings of the
International Conference on Fluid Flow in
Fractured Rocks, Atlanta, GA.
- Moench, A.F., 1984. Double-porosity Models
for a Fissured Groundwater Reservoir with
Fracture Skin. Water Resources Research,
20(7), 831-846.
- Flury, M., Wai, N.N., 2003. Dyes as Tracers
for Vadose Zone Hydrology. Reviews of
Geophysics, 41(1), 1002.
- Devlet Su İşleri., 1997. Afyon Gecek
Akdeğirmen Barajının Geoteknik Planlama
Raporu”. Devlet Su İşleri 18. Bölge
Müdürlüğü, Isparta, Türkiye.
- Dişli, E., 2007. Murgul İşletmesi Atık
Depolama Tesisi Hidrojeolojik Durum
Akademik Değerlendirme Raporu, Yüzüncü
Yıl Üniveristesi Çevre Mühendisliği Bölümü,
91.
- Karapınar, N., 2011. Maden Atık Alanlarının
Kapatılması-Örtü Kaplamalar. Madencilik,
50(1), 3-21.
- Griffiths D.H, Barker R.D. 1993. Twodimensional
Resistivity Imaging and Modelling
in Areas of Complex Geology. Journal of
Applied Geophysics, 29(3-4), 211-226.
- Dişli, E., 2007, Eymir-Mogan Gölleri Arasında
Yeraltısuyu Akım ve Taşınım Modeli. Doktora
Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Fen Bilimleri
Enstitüsü, Ankara (yayınlanmamış).
- World Summit on Sustainable Development
(WSSD), 2002. World Summit on Sustainable
Development, Implementation Report.
Johannesburg, South Africa.
- Miller, J.R., Lechler, P.J., Desilets, M., 1998.
The Role of Geomorphic Processes in the
Transport and Fate of Mercury Within the
Carson River Basin, west-central Nevada.
Environmental Geology, 33, 249-262.
- Macklin, M.G., Payne, I., Preston, D.,
Sedgwick, C., 1996. Review of the Porco Mine
Tailings Dam Burst and Associated Mining
Waste Problems, Pilcomayo basin, Bolivia.
Report to the UK Overseas Development
Agency.
- Knighton, A.D., 1991. Channel Bed
Adjustment Along Mineaffected Rivers of
Northeast Tasmania. Geomorphology,
4, 205-219.
- Macklin, M.G., Lewin, J., 1989. Sediment
Transfer and Transformation of an Alluvial
Valley Floor: the River South Tyne,
Northumbria, UK. Earth Surf. Proc.
Landforms, 14, 232-246.
- James, L.A., 1991. Incision and Morphological
Evolution of an Alluvial Channel Recovering
from Hydraulic Mining Sediment. Geological
Society of America Bulletin, 103, 723-736.
- James, L.A., 1989. Sustained Storage and
Transport of Hydraulic Gold Mining Sediment
in the Bear River, California. Annals of the
American Association of Geographers,
79, 570-592.
- Lewin, J., Macklin, M.G., 1987. Metal Mining
and Floodplain Sedimentation in Britain. In:
Gardiner, V. (Ed.), International
Geomorphology 1986, Part 1. Wiley,
Chichester.
- Draves, J.F., Fox, M.G., 1998. Effects of a
Mine Tailings Spill on Feeding and Metal
Concentrations in Yellow Perch (Perca
flavescens). Environmental Toxicology and
Chemistry, 17 (8), 1626-1632.