Haraptepe (Horzum-Adana) Pb-Zn Cevherleşmesinin Kökenine Genel Bir Yaklaşım

Bu çalışmanın amacı Adana ilinin kuzeydoğusunda yer alan Haraptepe (Horzum) cevherleşmesinin jeokimyasal özelliklerini ortaya koymaktır. Doğu Toroslarda yer alan cevher zonu Horzum Pb-Zn yatağının bir koludur. Geyikdağı birliğine ait kayaçların gözlendiği bu alanda temelde Kaotik seri, üzerinde ise tektonik dokanak ile Çaltepe ve Seydişehir formasyonları gözlenir. Cevherleşme OrtaKambriyen yaşlı Çaltepe formasyonuna ait açık renkli kireçtaşları içerisinde bulunur. Cevherleşme K10OD doğrultulu ve GD’ye eğimlidir. Epijenetik oluşumlu metalce zengin cevher, cep ve mercekler şeklinde olup stratabound karakterdedir. Cevherleşmede birincil sülfürlü mineraller; galenit, sfalerit, piritve çok az miktarda kalkopirit şeklindedir. İnceleme alanından derlenen cevherli örneklerin değerli metal, ana ve iz element analizleri sonucunda Zn %50’ye kadar Pb ise %25’e kadar ulaşmaktadır. Yüzeyden alınan örneklerde Zn değeri ortalama %30,5 ve Pb ise %11,4’tür. Cu değeri 1-14 ppm ve Mn 210-642 ppm arasında değişmekte olup Cd miktarı ile Ag miktarı ise ortalama

A General Approach to the Origin of Haraptepe (Horzum-Adana) Pb-Zn Mineralization

The aim of this study is to prove the geochemical characteristics of the Haraptepe (Horzum) mineralization where located in the northeast of Adana. The ore zone where in the eastern Taurus is a branch of the Horzum Pb-Zn deposit. In this area, where rocks belonging to the Geyikdağı unit are observed, the Chaotic series at the base and the Çaltepe and Seydişehir formations with tectonic contact are observed on it. Mineralization is found within the light colored limestones belonging to the Middle Cambrian aged Çaltepe formation. The mineralization strikes N10o E and dips to SE. The epigenetically formed metal-rich ore is in the form of pockets and lenses and has a stratabound character. Primary sulphide minerals in mineralization; It is in the form of galena, sphalerite, pyrite and very little chalcopyrite respectively. As a result of the precious metal, main and trace element analyzes of the ore samples collected from the study area, Zn reaches 50% and Pb reaches 25%. In samples taken from the surface, the average Zn value is 30.5% and Pb is 11.4%. Cu value varies between 1-14 ppm and Mn 210-642 ppm, Cd content and Ag amount are

PDF

___

1. Ketin, İ., 1966. Anadolu’nun Tektonik Birlikleri. MTA Dergisi, 66, 20-34.
2. Okay, A.I., Tüysüz, O., 1999. Tethyan Sutures of Northern Turkey. Geol. Soc. London Spec. Publ. 156, 475–515.
3. Reynolds, N., Large, D., 2010. Tethyan Zinc– lead Metallogeny in Europe, North Africa, and Asia. Soc. Econ. Geol. Spec. Publ. 15, 339-365.
4. Richards, J.P., 2015. Tectonic, Magmatic and Metallogenic Evolution of the Tethyan Orogeny: from Subduction to Collision. Ore Geol. Rev. 70, 323–345.
5. Yiğit, Ö., 2009. Mineral Deposits of Turkey in Relation to Tethyan Metallogeny: Implications for Future Mineral Exploration. Econ. Geol. 104, 19–51.
6. Hanilçi, N., Öztürk, H., Kasapçı, C., 2019. Carbonate-hosted Pb-Zn deposits of Turkey. Chapter 10 In: Pirajno, F., Dönmez, C., Şahin, M.B. (Eds.), Mineral Resources of Turkey, Modern Approaches in Solid Earth Sciences. Springer Nature, Switzerland, 497–533.
7. Özgül, N., 1976. Some Geological Aspects of the Taurus Orogenic Belt (Turkey). Bull Geol Soc Turk 19:65–78 (in Turkish with English Abstract).
8. Kuşçu, M., 1985. Göktepe (Ermenek-Konya) Yöresinin Pb-Zn Zuhurları. TJK Bülteni, 28, 35-46.
9. Ayhan, A., Erbayar, M., 1985. Batı Zamantı (Aladağlar-Yahyalı) Karbonatlı Pb- Zn Yataklarının Jeokimyasal Prospeksiyonu. MTA Dergisi, 105, 75-84.
10. Temur, S., 1989a. Bolkardağ (Ulukışla-Niğde) Yöresi Çinko-kurşun Yataklarının İncelenmesi. Selçuk Üniversitesi Araştırma Projesi No: 659, Konya, 120.
11. Temur, S., 1991. Bolkardağ (Ulukışla-Niğde) Yöresi Zn-Pb Yataklarının Jenetik Özellikleri. Çukurova Ünv. M.M.F. Jeoloji Müh. Böl. Ahmet Acar Jeol. Semp. Bildirileri. 191-198.
12. Temur, S., 1992. Bolkardağı Yöresi Zn-Pb Yataklarının Jeokimyasal İncelemesi, TJK Bülteni, 35(2), 101.
13. Temur, S., 1996. Horzum (Kozan-Adana) ve Bolkardağı (Ulukışla Niğde) Yöreleri Zn-Pb Yataklarına Ait Piritlerin Iz Element Konsantirasyonlarının Karşılaştırılması. KTÜ, Jeoloji Müh. Böl. 30. Yıl Sempozyum Bildirileri, Trabzon, 67-81.
14. Demir, N., Bingöl, E., 2000. Aladağlar Bölgesi Oksit Karbonat Tipi Zn-Pb Yataklarının Yapısal Jeoloji ile Ilişkileri. Cumhuriyetin 75. Yıldönümü Yerbilimleri ve Madencilik Kongresi, MTA, Ankara, 573-589,
15. Kuşçu, M., Cengiz, O., 2001. Karbonatlı Kayaçlara Bağlı Orta Toroslar Zn-Pb Cevherleşmelerinin Kükürt İzotopları Incelemesi. TJK Bülteni, 44(3), 59-73.
16. Yalçın, M.G., Metin, S., Altuncu, S., Çiftçi, E., 2001. Germanium Contents of Carbonate-Hosted Pb-Zn Ores Occuring in Aladağ District (Zamantı-Niğde). Geosound, 40/41, 29-38.
17. Yalçın, M.G., Altuncu, S., 2000. Meydan Yaylası (Niğde) Civarı Karbonatlı Çinko- Kurşun Yataklarının Mineralojisi ve Jeokimyasal Özellikleri. Geosound- Yerbilimleri Dergisi, Adana, 37, 73-86.
18. Hanilçi, N., 2003. Orta ve Doğu Toroslarda Karbonatlar İçindeki Zn-Pb Yataklarının Oluşumu, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 166.
19. Hanilçi, N., Öztürk, H., 2003. Aladağlarda Karbonatlar İçindeki Pb-Zn Yataklarında Duraylı Kükürt İzotopu ve Mikrotermometrik İncelemeler, Doğu Toroslar, Türkiye. 56. Türkiye Jeoloji Kurultayı, Bildiri Özleri Kitabı, Ankara, 112–114.
20. Hanilçi, N., Öztürk, H., 2005. Mississippi Valley Type Zn-Pb Deposits in the Aladağlar- Zamantı (Eastern Taurus) Region: Ayraklı and Denizovası Zn-Pb deposits, Turkey. İstanbul Earth Sci Rev. 18(2), 23–43.
21. Yalçın, M.G., Çiftçi, E., Çopuroğlu İ., 2004. Bolkardağ (Orta Anadolu-Niğde-Ulukışla) Civarında Bulunan Damar Tipi Pb-Zn Yataklarının Mineralojik Incelenmesi. JMO 57. Türkiye Jeoloji Kurultayı, Ankara, 250-251.
22. Cengiz, O., Kuşçu, M., 2005. Geological Properties of Galena-Bearing Barite and Barite Deposits in the Central Taurides. 41st Forum on the Geology of Industrial Minerals, ITU, 2.
23. Çiftçi, E., Demirören, S.S., 2011. Orta Toroslar Pb-Zn Damar Yataklarının Kurşun İzotop Karakteristikleri. TUBITAK Proje no: ÇAYDAG– 110Y016, Ankara, 150.
24. Koptagel, O., Ulusoy, U. Fallıck, A. E., 2007. Sulfur and Lead Isotope Investigations of the Carbonate Hosted Pb-Zn Deposits in the Yahyal Region, Kayseri, Southern Turkey Turkish J. Earth Sci., 16, 57-76.
25. Hanilçi, N., Öztürk, H., 2008. Aladağlar- Zamantı (Kayseri) Bölgesi Zn-Pb Yataklarının Jeolojisi ve Oluşumu. Türkiye Kurşun-Çinko Yataklarının Jeolojisi Madenciliği ve Mevcut Sorunları Sempozyumu, 1-04 Mayıs 2008, İstanbul, Türkiye, 184-199.
26. Hanilçi, N. Öztürk, H., 2010. Geochemical/ isotopic Evolution of Pb–Zn Deposits in the Central and Eastern Taurides, Turkey. International Geology Review, 1–30.
27. Gümüş, L., Kumral, M., Yalçın, C., Kaya, M., Ünlüer, T.A., Öztürk, S., Karaman, M., 2018. Aladağ Birliği (Çayarası-Alanya) İçerisinde Karbonatlı Kayaçlar ile İlişkili Baritli Zn-Pb Cevherleşmesinin Jeolojisi ve Jeokimyası. Ömer Halisdemir Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, Kapadokya Yerbilimleri Sempozyumu Özel Sayısı, 7(3), 1209-1213.
28. Özbek, A.C., 2014. Orta ve Doğu Toroslarda Bulunan Karbonat Yankayaçlı Pb-Zn Cevher Oluşumlarının Alterasyon Mineralojisi ve Duraylı Izotop Nitelikleri, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İTÜ, 101.
29. Megaw, P., 2015. Horzum Çinko-Kurşun Bölgesi Cevherleşmesinin Oluşumuna Ait Rapor (Yayınlanmamış), Akmetal Madencilik, 120.
30. Akyüz, F., 2019. Horzum-Kozan (Adana) Bölgesindeki Karbonat Kayaçlarda Oluşan Pb- Zn Cevherleşmelerinin Kökeni. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, 128.
31. Akmetal, M., 2015. Horzum Kurşun/çinko Sahası [Horzum Lead/Zinc Licenced Mine Area]. http:// www.akmetalmadencilik.com/ horzum-kursuncinko-sahasi. Erişim, 10 Kasım 2020.
32. Temur, S., 1986. Genetic Study of Pyritebearing Zinc-lead Deposits in the Horzum (Kozan-Adana) District. B ull E arth S ci, 13, 31–48.
33. Işık, V., 2016. Torosların Jeolojisi; Türkiye Jeolojisi Ders Notu. Ankara Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Ankara.
34. Şengör, A.M.C., Yılmaz, Y., 1981. Tethyan Evolution of Turkey, a Plate Tectonic Approach. Techtonophysics; 75, 81–241.
35. Özgül, N., Gedik, I., 1973. Orta Toroslar’da Alt Paleozoik Yaşta Çaltepe Kireçtaşı ve Seydişehir Formasyonunun Stratigrafisi, Konodont Faunası Hakkında Yeni Bilgiler. TJK Bülteni, 16, 39-52.
36. Özgül, N., Kozlu, H., 2002. Kozan-Feke (Doğu Toroslar) Yöresinin Stratigrafisi ve Yapısal Konumu ile İlgili Bulgular. TPJD Bülteni, 14(1), 1-36.
37. Bedi, Y., Usta., D., 2006. Tufanbeyli-Feke- Kozan Dolayının Paleozoyik Stratigrafisi (Doğu Toroslar). Türkiye Stratigrafi Komitesi 6. Çalıştayı. Toros Kuşağı ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi Prekambriyen-Paleozoyik Kaya Birimlerinin Litostratigrafi Adlamaları, Özler Kitabı, 22-23.
38. Usta, D., Usta, M., Balcı, V., Kop, A., 2013. Doğu Toroslar’ın Jeolojisi ve Metalojenezi (Kozan/Feke/Adana) MTA Raporu. No. 11635, 150. Ankara.
39. Dean, W., Özgül, N., 1979. Orta Toroslarda Çaltepe Formasyonu’nun Bağbaşı (Hadim- Konya) Yöresindeki Yüzeylemesinde Bulunan Orta Kambriyen Trilobitleri, M.T.A. Derg., 92, 1-6, Ankara.
40. Blumenthal, M.M., 1952. Yüksek Aladağ Silsilesinin Coğrafyası, Stratigrafisi ve Tektoniği Hakkında Etüdler. MTA Yayınları Seri D, 7, 136.
41. Usta, D., Şenel, M., Metin, Y., Bedi, Y., Vergili, Ö., Usta, M., Balcı, V., Kuru, K., Tok, T., Özkan, M.K., Kop, A., 2004. Kozan- Tufanbeyli (Adana) Arasındaki Yapısal Birimlerin Jeolojik Özellikleri, 57. Türkiye Jeoloji Kurultayı Bildiri Özleri, 275-276.
42. Jaffey, N., 2001. The Cenozoic Evolution of the Strike-slip E cemiş F ault Z one a nd i ts Implications for the Mechanism of Tectonic Escape in Anatolia. Thesis Submitted for the Degree of Doctor of Philosophy, Edinburgh University, 150.
43. Hanilçi, N., Öztürk, H., 2011. Geochemical/ Isotopic Evolution of Pb-Zn Deposits in the Central and Eastern Taurides, Turkey. Int Geol Rev, 53(13), 1478–1507.
44. Zhou, J.X., Huang, Z.L., Lv, Z.C., Zhu, X.K., Gao, J.G., Mirnejad, H., 2014. Geology, Isotope Geochemistry and ore Genesis of the Shanshulin Carbonate-hosted Pb–Zn Deposit, Southwest China. Ore Geology Reviews, 63, 209-225.
45. Zhou, J.X., Bai, J.H., Huang, Z.L., Zhu, D., Yan, Z.F., Lv, Z.C., 2015. Geology, Isotope Geochemistry and Geochronology of the Jinshachang Carbonate-hosted Pb–Zn Deposit, Southwest China. Journal of Asian Earth Sciences, 98, 272-284.
46. Uras, Y., Yalçın, C., Balaban, A., 2019. Geology and Geochemistry of Carbonate Hosted Pb-Zn Deposit on North-East Part of Kahramanmaraş (Helete) in Engizek Belt, Çukurova University Journal of the Faculty of Engineering and Architecture, 34(3), 1-9, ISSN 1019-1011.
47. Megaw, P.K.M., Ruiz, J., Titley, S.R., 1988. High-temperature, Carbonatehosted Ag–Pb–Zn (Cu) Deposits of Northern Mexico. Economic Geology 83, 1856–1885.
48. Demirela, G., 2011. Çataltepe (Lapseki/ Çanakkale) Pb-Zn-Cu-Ag Yatağının Jeolojisi ve Kökeni, AÜ Fen Bilimleri Enst. Doktora Tezi, 220. (yayımlanmamış).