ONUR ERMAN, Figen KARAMAN, FAZİLET DUYGU SABAN, İpek DURUKAN

Adana'da, 1930'lardan günümüze, sosyal, kültürel ve ekonomik değişimler bağlamında konut mimarisinin gelişimi

Adana’nın kentsel dokusu, kentin zengin tarihini, kültürel çeşitliliğini, sıcak ve nemli iklimi ile yöresel özelliklerini yansıtan mimarlık ürünleriyle, kendine özgü bir yapı sergiler. Kentin fiziksel yapısında, Cumhuriyet Döneminde, özellikle 1930’lardan, 1980’lere kadar uzanan dönemde, kentin ilk imar planı doğrultusunda gelişen bölgelerinde inşa edilen ve büyük bölümünü konutların oluşturduğu nitelikli modern mimarlık ürünleri ayrı bir yer tutar. Bu yapılar genel anlamda genç Türkiye Cumhuriyetindeki yapılanma sürecinin ve 19. yüzyıl sonlarından 20. yüzyıl ortalarına kadar gerçekleşen ve büyük ölçüde tarımda makineleşme ve sanayileşme ile ortaya çıkan ekonomik değişimlerin sonuçlarının fiziksel çevreye yansımalarıdır. Ancak, 1980’lerden sonra, arazi değerlerinde yaşanan artış nedeniyle, bu nitelikli mimarlık ürünlerinin yerlerini, yüksek katlı yapılara bırakmaya başladığı görülür. Bu çalışma ile özellikle nitelikleri hala okunabilen 1930-1980 dönemi Adana konut mimarisinin ve sonrasındaki değişimlerin irdelenmesi hedeflenmiştir.

The development of residential architecture in Adana in relation to social, cultural and economical changes, from the 1930's until today

The city of Adana presents a unique urban fabric comprising architectural entities that reflect Adana’s rich history, cultural diversity, hot and humid climate and local character. In particular, modern residential buildings erected between 1930s and 1980s in the newly developed parts of the city constitute an important place in the formation of the city’s architectural character. These buildings are mainly the results of the developments, which followed the establishment of Turkish Republic and the economic prosperity that the city experienced in relation to agricultural mechanization and industrialization, between the end of the 19th century and mid 20th century. However these high quality architectural products started to be replaced with higher buildings due to land speculation which is experienced after the 1980s. With this study, it is aimed to define the architectural qualities in residential architecture in Adana in the 1930-1980s period, along with the changes that occurred subsequently.

___

1. Çadırcı,M., “Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapıları”, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1991.

2. Bölen,F., “Anadolu’da Yerleşme Sisteminin Evrim Analizi ve Çağdaş Mekan Düzenleme Politikalarına Etkilerinin İncelenmesinde bir Yöntem Denemesi”, İTÜ Müh-Mim.Fak., 1978.

3. Bölen,F., y.a.g.e.

4. Adana Sosyo Ekonomik Rapor Adana Güçbirliği Vakfı, Adana, 2000.

5. Anonim, “Adana”, Yurt Ansiklopedisi, C1., Anadolu Yayıncılık.

6. Toksöz,M., Yalçın,E., “Modern Adana’nın Doğuşu ve Günümüzdeki İzleri. Aptullah Kuran için Yazılar”, Editör Kafesçioğlu,Ç., Thys-Şenocak, L., 435-452, İstanbul, 1999.

7. Anonim, y.a.g.e.

8. Aslanoğlu,İ., “Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı 1923-38,” ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları, Ankara, 2001.

9. Özler, A., “ Yakın Dönem Adana Evleri”, Arredamento Dekorasyon, 11, 88-91, 1997.

10. Balamir,M., “Kira Evinden Kat Evlerine Apartmanlaşma: Bir Zihniyet Dönüşümü Tarihçesinden Kesitler”, Mimarlık, 260, 29-33, 1994.

11. Gür,Ş., “80’li Yıllarda Apartman Örnekleri”, Mimarlık, 89/1, 62-65, 1989.

12. Durmuş Karaman,F. “Adana Geleneksel Konut Mimarisinin İncelenmesi ve Ulucami Çevresi için Koruma Amaçlı bir Çalışma”, İTÜ Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 1992.

13. Çelik,Ç. “19. Yüzyıldan Günümüze Adana’da Konut Mimarisinin Gelişimi”, Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Ana Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 1999.

14. Saban,D., Karaman,F., Erman,O. ve Durukan,İ. “Adana Mimarlık Rehberi”, Mimarlar Odası Adana Şubesi Yayını, 2006.