Hac İbadetine Psikolojik Bir Yaklaşım

Hac ibadeti; psikolojik ve sosyolojik, bedenî ve malî özellikleri birlikte ta- şıması, ayrıca birçok ibadeti bünyesinde barındırması sebebiyle kapsamlı ve çok yönlü bir ibadet olarak kabul edilmektedir. O, diğer ibadetlere nispetle daha zor ve sabır gerektiren dinî kurallara ve fizikî şartlara sahiptir. Hac bün- yesinde yapılan her ibadet ve eylemin sembolik bir ifadesi bulunmakta ve bu sembolik ifadeler hac boyunca bireyi etkilemektedir. Bu etki neticesinde bire- yin, hac süresince bazı dinî tecrübeler yaşaması, hac sonrası içten içe bir dinsel değişim geçirmesi beklenebilir. Bu bağlamda tevbe ve günahlardan arınma, ölümün hatırlanması ve bazı ahlâkî değerlerin güçlendirilmesi hacda öne çıkan dinî yaşayışlar olarak değerlendirilebilir.

A Psychological Approach to the Pilgrimage

Pilgrimage is regarded as a comprehensive and sophisticated worship because of the fact that it includes both psychological, sociological, physical and financial characteristics, and also contains many worshiping. It has religious principles and physical conditions which require patience and are more difficult to practice than other worships. Every worship and act performed during pilgrimage has a symbolic meaning and it impresses the individual throughout pilgrimage. As a result of these impressions, it can be expected that individuals may have different kind of religious experiences during pilgrimage and become a more religious person after pilgrimage. In this context, repentance, redemption, remembering death and strengthening particular moral values are considered as prominent religious experiences in pilgrimage.

PDF

___

Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybanî. (1995- 2001). El-Müsned (thk. Şu?ayb el-Arnaût vd.). I-L, Beyrut: Müessesetür- Risâle.
Akseki, A. H. (1993). İslam dini: İtikat, ibadet ve ahlâk. Ankara: Nur Yayınları.
Bayyiğit, M. (1998). Sosyo-kültürel yönleriyle Türkiye'de hac olayı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. (1993). Sahihu'l-Buhârî (thk. Mus- tafâ Dib el-Buğa). I-IV, Beyrut: Dâru İbn Kesîr-Yemame.
Certel, H. (1994). Psikolojik yaklaşımla hac ibadeti. Türk Yurdu, 84, 14-20.
Certel, H. (2003). Hacda strese yol açan sebepler. Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 12, 199-213.
Coleman, S., & Eisner, J. (1995). Pilgrimage: Past and present in the world religions. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Cüceloğlu, D. (2006). İnsan ve davranışı: Psikolojinin temel kavramları. İstan- bul: Remzi Kitabevi.
Dransart, P. (2004). Pilgrimage. The Encyclopedia of religious rites, rituals and festivals. (s. 327-331). New York: Routledge.
Eliade, M. (1991). Kutsal ve dindışı. (M. A. Kılıçbay, Çev.). Ankara: Gece Ya- yınları.
Erbaş, A. (2002). İslam dışı dinlerde hac. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakül- tesi Dergisi, 4 (5), 97-121.
Erdoğan, M. (2005). Fıkıh ve hukuk terimleri sözlüğü. İstanbul: Ensar Neşri- yat.
Erul, B. & Keleş, E. (2010). Haccı anlamak. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
Geçioğlu, A. R. (2010). Hac ibadetinin bireysel yaşayıştaki rolü. Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
Gerrig, R. J., & Zimbardo, P. G. (2012). Psikoloji ve yaşam: Psikolojiye giriş (G. Sart, Çev.). Ankara: Nobel Yayıncılık.
Gesler, W. (1996). Lourdes: Healing in a place of pilgrimage. Health & Place, 2 (2), 95-105.
Görgün, T. (1996). Hac. TDV İslâm ansiklopedisi. (C: XIV, s. 397-399). İstan- bul: TDV Yayınları.
Harman, Ö. F. (1996). Hac. TDV İslâm ansiklopedisi. (C: XIV, s. 382-386). İstanbul: TDV Yayınları.
Hood, R. W., Jr. (1995). The facilitation of religious experience. In R. W. Hood Jr. (Ed.), Handbook of Relious Experience (pp. 568-597). Birmingham, AL: Religious Education Press.
Hökelekli, H. (1991). Ölüm ve ölüm ötesi psikolojisi. Uludağ Üniversitesi İlahi- yat Fakültesi Dergisi, 3 (3), 151-165.
Hökelekli, H., (2005). Din Psikolojisi, Ankara: TDV Yayınları.
Hökelekli, H. (2008). Ölüm, ölüm ötesi psikolojisi ve din. İstanbul: Dem Yayın- ları.
Hökelekli, H. (2010). Din psikolojisine giriş. İstanbul: Değerler Eğitim Merkezi Yayınları.
Hufford, J. D. (1985). Ste. Anne de Beaupré: Roman Catholic pilgrimage and healing. Western Folklore, 44 (3), 194-207.
İbn Sa?d, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim. (2001). et-Tabakâtü'l-kebîr (thk. Ali Muhammed Ömer). I-XI, Kahire: Mektebetü'l-Hâncî.
Karaca, F. (2011). Din psikolojisi. Trabzon: Eser Ofset Matbaacılık.
Karaca, F. (2015). Psikolojik perspektiften hac. M. Sülün (Ed.), Bütün yönleriy- le hac içinde (s. 225-246). İstanbul: Ensar Neşriyat.
Karaman, F., Karagöz, İ., Paçacı, İ., Canbulat, M., Gelişgen A., & İ. Ural. (2006). Dinî kavramlar sözlüğü. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Ya- yınları.
Karaman, H. (2006). İslâm'ın ışığında günün meseleleri. İstanbul: İz Yayıncı- lık.
Kayıklık, H. (2003). Orta yaş ve yaşlılıkta dinsel eğilimler. Adana: Baki Kitabe- vi.
Kayıklık, H. (2005). Bireysel yaşamda dinsel değişim. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5 (2), 5-23.
Kayıklık, H. (2011). Din psikolojisi: Bireysel dindarlık üzerine. Adana: Karahan Kitabevi.
Keleş, N. O. (2015). Türk dindarlığında hac algısı: Batı Akdeniz bölgesi örne- ği. Doktora tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
Koç, M. (2013a). Hac psikolojisi - I: İngiltereli Türk diaspora hacıları üzerine nitel bir durum çalışması. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergi- si, 15 (27), 49-74.
Koç, M. (2013b). Hac psikolojisi - II: İngiltereli Türk diaspora hacıları üzerine nitel bir durum çalışması. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergi- si, 15 (28), 193-222.
Köksal, M. A. (2004). Peygamberler tarihi I. Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları.
Köse, A. & Ayten, A. (2012). Din psikolojisi. İstanbul: Timaş Yayınları.
Maheshwari, S., & Singh, P. (2009). Psychological well-being and pilgrimage: Religiosity, happiness and life satisfaction of Ardh-Kumbh Mela pilg- rims (Kalpvasis) at Prayag, India. Asian Journal of Social Psychology, 12 (4), 285-292.
Maslow, A. (1996). Dinler, değerler, doruk deneyimler (H. K. Sönmez). İstan- bul: Kuraldışı Yayınları.
Müslim, Ebü'l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyri en-Neysâbûrî. (1981). Sahîhu Müslim (neşr. Muhammed Fuad Abdülbaki). İstanbul: Baki Ya- yınları.
Notermans, C. D. (2007). Loss and healing: A Marian pilgrimage in secular Dutch society. Ethnology, 46 (3), 217-234.
Otto, R. (2014). Kutsal'a dair (Sevil Ghaffari, Çev.). İstanbul: Altıkırkbeş Ya- yınları.
Paloutzian, R. F. (1996). Invitation to the psychology of religion (2nd ed.). Needham Heights, MA: Allyn & Bacon.
Pandya, S. (2015). Pilgrimage and devotion to the divine mother: Mental well- being of devotees of Mata Vaishno Devi. Mental Health, Religion & Cul- ture, 18 (9), 726-737.
Pawlikowski, J., Wiechetek, M., Sak, J., & Jarosz, M. (2015). Beliefs in mira- culous healings, religiosity and meaning in life. Religions, 6 (3), 1113- 1124.
Peker, H. (2003). Din psikolojisi. İstanbul: Çamlıca Yayınları.
Perriam, G. (2015). Sacred spaces, healing places: Therapeutic landscapes of spiritual significance. The Journal of Medical Humanities, 36 (1),19- 33.
Reicher, S. (2001). The psychology of crowd dynamics. In M. A. Hogg and R. S. Tindale (Eds.), Blackwell handbook of social psychology: Group pro- cesses (pp. 182 - 208). Oxford: Blackwell.
Sezen, Y. (2004). İslâm'ın sosyolojik yorumu. İstanbul: İz Yayıncılık.
Şahin, H. (2006). Toplumsal ilişkiler açısından hac ibadetinin analizi. Yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
Şentürk, H. (2005). İslâmî hayatın psikolojik temelleri. Isparta: Tuğra Ofset.
Şentürk, H. (2008). İbadet psikolojisi: Hz. Peygamber örneği. İstanbul: İz Ya- yıncılık.
Şen, N. (2003). Hac ibadetinin psiko-sosyal yönden değeri. Yüksek lisans tezi. Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
Şeriatî, A. (2003). Hacc (E. Okumuş, Çev.). İstanbul: Ağaç Yayınları.
Taşpınar, İ. (2014). Doğu dinlerinde hac ibadeti: Hinduizm ve Budizm. İstan- bul: Bilge Yayıncılık.
Tewari, S., Khan, S., Hopkins, N., Srinivasan, N., & Reicher, S. (2012). Parti- cipation in mass gatherings can benefit well-being: Longitudinal and control data from a North Indian Hindu pilgrimage event. PLOS ONE, 7 (10): e47291.
Warfield, H. A., Baker, S. B., & Foxx, S. B. P. (2014). The therapeutic value of pilgrimage: A grounded theory study. Mental Health, Religion & Culture, 17 (8), 860-875.
Watt, W. M. (2002). Günümüzde İslâm ve Hıristiyanlık (Turan Koç, Çev.). İstanbul: İz Yayıncılık.
Williams, A. (2010). Spiritual therapeutic landscapes and healing: A case study of St. Anne de Beaupre, Quebec, Canada. Social Science & Me- dicine, 70 (10), 1633-1640.
Yalçınkaya, E. (2011). Hac psikolojisi. Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
Yapıcı, A. (1997). İslâm'da tövbe ve dinî yaşayıştaki rolü. İstanbul: Beyan Yayınları.
Yavuz, K. (1982). Din psikolojisinin araştırma alanları. Atatürk Üniversitesi İslâmî İlimler Fakültesi Dergisi, 5, 87-108.
Yavuz, K. (2013). Günümüzde inancın psikolojisi. Ankara: Boğaziçi Yayınları.
Yücel, İ. (1990). Hac rehberi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Zuhaylî, V. (1994). İslâm fıkıh ansiklopedisi. İstanbul: Feza Yayıncılık, X.