XIX. Yüzyıl Şâirlerinden İsmâil Sâdık Kemâl’in Âsâr-ı Kemâl’de Yer Alan Manzum Hilyesi

İslamiyet, Türklerin hayatlarının her alanında olduğu gibi edebî hayatları-nın şekillenmesinde de kendini göstermiş ve dinî konuların ele alındığı çok çeşitli edebî türün ortaya çıkmasında etkili olmuştur. Bu edebî türlerden biri de Hz. Muhammed’in sûret ve sîretini konu edinen hilye türüdür. Klâsik edebiya-tımızda, Hz. Muhammed’in fizîkî ve ruhî portresini ele alan hilye türünün man-zum şekilleri on altıncı yüzyılda görülmeye başlanmış ve bu alanda pek çok örnek ortaya konmuştur. Türk kültüründe hilyeye büyük önem verilmiş, hilyeyi ezberleyenin hem dünyada hem ahirette büyük mükâfatlara nâil olacağı ve huzura erişeceği ifade edilmiştir. Hilye, evde veya işyerinde bulundurulursa o mekânın çeşitli kötülüklerden korunacağına, yanında taşıyanların kaza ve musibetlere uğramayacağına inanılmıştır. Bu çalışmada, XIX. asırda yaşamış, dinî-tasavvufî eserler vermiş bir şâir olan İsmâil Sâdık Kemâl b. Muhammed Vecîhî Paşa’ya ait olan Âsâr-ı Kemâl’deki manzum hilye incelenmiştir. Müelli-fin hayatı, edebî kişiliği ve eserlerine kısaca değinilmiş, özellikle çalışmamızın konusu olan hilyenin yer aldığı Âsâr-ı Kemâl hakkında da bilgi verilmiştir. Hilye türü ve bu türün edebiyatımızdaki yeri hakkında kısaca bilgi verildikten sonra eserin, şekil ve muhteva yönünden incelenmesi yapılmış ve eserin transkribe edilmiş metni çalışmanın sonunda verilmiştir. Ayrıca bu çalışma ile önceki çalışmalarda sehven mensur eserler listesinde adı geçen eserin manzum olduğu bilim dünyasına duyurulmuştur.

Verse Hilye in Asar-i Kemal of Ismail Sadik Kemal One of the Poets of 19th Century

Islam has manifested itself in the shaping of lite-rary life of the Turks as it is in every area of Turkish life, and has been influential in the emergence of a wide variety of li-terary genres that deal with religious issues. One of those kinds is hilye which containing Hz. Muhammed’s appearan-ce and personality. In our classic literature, poetic styles of hilye genre that deals with Hz. Mohammed’s physical and spiritual portrait has emerged at the 16th century and many example works were created in this period. Hilye in Turkish culture has been given great importance. It has been said that people who memorized hilye will recieved the rewards and will be happy. If kept the hilye at home or workshop, it was believed that would protect them from the various evils of that place, carrier would be protected from accidents and evils. This study is examined Âsâr-ı Kemâl’s “hilya” which was written by Ismail Sadik Kemal b. Muhammad Pasha, a poet who lived in 19th century and gave religious - mystical works. It is given an overview of the author’s life, his works and literary personality, especially is given information about the Âsâr-ı Kemâl’ which is into the subject of our study. Brief information is given about the “hilya”, which was written by poets for voicing to Hz. Prophet (s.a.s.). Than, Ismail Sadik Kemal’s work is examined in terms of form and content and than have been transcribed at the end of the study. Errone-ously, Ismail Sadik Kemal’s work is included in the list of prose work in previous study. With this study, declared to science world, Ismail Sadik Kemal’s work is a poetry.

PDF

___

ABDÜLKADİROĞLU, Abdülkerim, “İlk Hilye Hattatı Ahmet Karahisarî mi?”, Milli Kültür, Ankara 1991, Sayı 82, ss. 48-52.
AKYÜZ, Kenan, Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri, İnkılap Kitabevi, İstanbul ts. 5. Baskı.
Bağdatlı İsmail Paşa, Hediyyetü’l Ârifîn, Esmâü’l-Müellifîn, ve Âsârü’l-Musannifîn, MEB Yayınları, C. I, İstanbul 1951.
BAYDEMİR, Hüseyin, “Özbekistan’da İskender, Zülkarneyn, Lokman Hekim ve Hatem Tay ile İlgili Halk Anlatıları”, AÜ Türkiyat Araştırmaları Ensti-tüsü Dergisi, Erzurum 2009, ss. 109-130.
Bursalı Mehmet Tahir, Osmanlı Müellifleri, Yay. Haz. A. Fikri Yavuz-İsmâil Özen, Meral Yayınları, İstanbul 1972.
ÇELEBİOĞLU, Amil, Türk Edebiyatında Manzūm Dinî Eserler, Şükrü Elçin Armağanı, Ankara 1983.
DERMAN, Uğur, “Hilye-Hat”, DİA, XVIII, 1998, 47-51.
DİKMEN, Melek, Son Dönem Osmanlı Şuarâsından İsmail Sâdık Kemâl Paşa ve Âsâr-ı Kemâl'i, Fakülte Kitabevi Yayınları, I. Baskı, Isparta 2016.
ERDOĞAN, Mehtap "Hâkim Mehmed Efendi'nin Manzum Hilyesi," CÜİFD, Sivas 2007, XI-1, ss.317-358.
ERGİN, Muharrem, Türk Dilbilgisi, Bayrak Basım/Yayım/Tanıtım, İstanbul 1993.
ERKAL, Abdülkadir, “Türk Edebiyatında Hilye ve Cevrî'nin Hilye-i Çâr Yâr-ı Güzîn’i”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 12, Erzu-rum 1999, ss.111-131.
ERŞAHİN, Seyfettin, “Osmanlı Toplumunun Hz. Muhammed Hakkındaki Bilgi Kaynakları Üzerine Bir Bibliyografya Denemesi”, İslami Araştırmalar Dergisi, c. 18, sayı 3, Ankara 2005, ss. 335-338.
IŞIL, Fatih, Edebiyatımızda Hadîs-i Şerifler ve Âsâr-ı Kemâl’deki Bin Ehâdis Şerhi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, ÇÜSBE, Adana 2015.
İNAL, İbnülemin Mahmut Kemal, Son Asır Türk Şâirleri, Dergâh Yayınları, İstanbul, 1988.
İsmâil Sâdık Kemâl, Âsâr-ı Kemâl, Süleymaniye Kütüphanesi, Düğümlü Baba Koleksiyonu, Nu:66, İstanbul 1867.
KANDEMİR, M. Yaşar, “Muhammed”, DİA, XXX, İstanbul 2005, 423-428.
KARAKUŞ, Yasin, Âsâr-ı Kemâl’deki Şerh-i Esmâ’-i Hüsnâ, Esmâ’-i Nebî ve Na‛t-ı Enbiyâ (İnceleme-Transkripsiyonlu Metin), Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, ÇÜSBE, Adana 2015.
KORKMAZ, Zeynep, “Türkiye Türkçesi”, Türk Dili Üzerine Araştırmalar, C. I, Ankara 2005.
KUNERALP, Sinan, Son Dönem Erkan ve Ricâli (1839 – 1922) Prosopografik Rehber, İsis Press, İstanbul 1999.
LEVEND, Agâh Sırrı “Dinî Edebiyatımızın Başlıca Ürünleri”, Türk Dili Araştır-maları Yıllığı (TDAY) Belleten, Ankara 1973, ss. 35-80.
“İslami Edebiyatın Esasları ve Kaynakları”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı (TDAY) Belleten, Ankara 1971, ss. 159-194.
MENGİ, Mine, Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Akçağ Yayınları, Ankara 1994.
Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî, Yay. Haz. Cemal Kurnaz-Mustafa Tatçı, Bizim Büro Yayınları, Ankara 2001.
ÖZKAN, Mustafa, Türk Dilinin Gelişme Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi, İstanbul 2009.
PAKALIN, M. Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul 1983.
PALA, İskender, Hakânî Mehmet Bey, Hilye-i Saadet, Kapı Yay., İstanbul 2016.
PEKOLCAY, Necla, Selçuk Eraydın, Mustafa Tahralı, Mustafa Uzun, Hüsrev Subaşı, İslamî Türk Edebiyatında Şekil ve Nev‘ilere Giriş, Dergah Ya-yınları, İstanbul 1981.
SUBAŞI, Hüsrev, “Ayaşlı Esad Muhlis, Sadullah ve Kemâl Paşaların Hattatlığı ve Sanat Değeri”, Ayaş ve Bünyamin Ayaşî, Kariyer Matbaacılık, Anka-ra1993.
ŞENER, Halil İbrahim - YILDIZ, Alim, Türk İslâm Edebiyatı, Rağbet Yayınları, İstanbul 2008.
ŞENER, Halil İbrahim, “Âsâr-ı Kemâl’de Yer Alan Manzum Esmâ’-i Hüsnâ”, DEÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, İzmir 1987.
TATLI, Bekir, “İsmail Sâdık Kemâl’in Âsâr-ı Kemâl’deki Hadisçiliği”, Dini Araş-tırmalar, Cilt : 18, Sayı : 46, ss. 45- 65, Ocak-Haziran 2015.
TİMURTAŞ, Faruk Kadri, Eski Türkiye Türkçesi XV. Yüzyıl Gramer-Metin-Sözlük, Enderun Kitabevi, İstanbul 1994.
TOPALOĞLU, Bekir, "Esmâ’-i Hüsnâ", DİA, XI, İstanbul 1995, 404-418.
SÜREYYA, Mehmed, Sicill-i Osmānî veya Tekire-i Meşāhir-i Osmaniye, Yay. Haz. Nuri Akbayar, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul1996.
UZUN, Mustafa, “Hâkânî Mehmed Bey”, DİA, XV, İstanbul 1997, 166-168.
………. “Hilye”, DİA, XVIII, İstanbul 1998, 44.
Tâhirüʿl-Mevlevî, Edebiyat Lügati, Enderun Kitabevi, İstanbul 1973.
YARDIM, Ali, “Hz. Peygamber’i Anlatan İlim Dalları ve Şemail Nevi”, Diyanet Dergisi, 1989 c. 25, Sayı 4, s.213-220
………... "Hilye-i Saadet, Peygamber Efendimizin Yaratılış Güzellikleri", Kub- bealtı Akademi Mecmuası, İzmir 1978, Yıl 7, Sayı 4, s. 15.