Tevekkülün Psikolojik Yansımaları

Tevekkül, kişinin kendi etki dairesinde, iradesi ile gösterebileceği tüm çabayı sarf ettikten sonra, olacakları Yaratıcının irade ve takdirine teslim ederek, O’ndan gelene tam bir kabulleniş göstermesidir. İnsanın yapısında zamana, olaylara ve eşyaya hükmetmek arzu ve isteği bulunmakla birlikte, bu arzu ve istekleriyle ters orantılı olarak, doğası son derece zayıf ve kırılgandır. Bu gerçekle yüzleşmek, sebebi belirsiz korkular ve korku-ümit dengesinde bozulmalar gibi, insanın birçok psikolojik olumsuzluklar yaşamasına neden olamaktadır. Yaşadığı gerilim ve iç çelişkilerinden sıyrılarak ruhsal denge sağlamak isteyen insan, destek arayışı içerisinde olacaktır. Bu noktada kendine yeter durumda olamama ve kaygının oluşturduğu stresle başa çıkmada, önemli bir manevi destek sistemi olarak tevekkül karşımıza çıkmaktadır. Tevekkül, yani her iş ve oluşta Allah’ı vekil kılma, Allah’a imanın pozitif kazanımlarından biri olarak, önemli psikolojik bir gereksinimdir. Bu araştırmada insanın tevekküle olan ihtiyacı, tevekkülün altında yatan hikmetler ve bireysel düzlemde tevekkül mekanizmasının insan psikolojisine yansımalarının incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışma, alanyazına dayalı bir derleme olarak tasarlanmış ve alanyazında yapılan çalışmalardan yola çıkılarak tevekkül kavramı ve tevekkülün insan psikolojisine doğurguları incelenmiştir. Özellikle Al-i İmran suresinin 173. ayeti olan ve “Âyet-i Hasbiye” olarak bilinen “ ‫م‬ َ ‫ع‬ ْ ‫ن‬ ِ ‫و‬ َ ُ‫هللا‬ ‫نَا‬ ‫ب‬ ُ ‫س‬ ْ ‫ح‬ َ (Allah bize yeter, o ne güzel vekildir.) ayeti ışığında tevekkülün önemi ve yansımaları ele alınmıştır. ‫كِيل‬ ‫و‬ َ ‫”ال‬ Sonuç olarak, tevekkül, kaygı ve endişe ile negatif ilişkili, insanın aczini sonsuz kuvvete sunduğu, fakirliğini nihayetsiz zenginliğe dayadığı, gelecek belirsizliğini kristal netliğe dönüştüren, en genel anlamda, insan ruh dünyasına sükûnet veren bir yapıdır. Tevekkül; kâinatta var olan her şeyin sahibi, meydana getiricisi ve yaratıcısının Allah olduğu inancı temelinde gelişen manevi bir duygu durumudur. Allah’a güven duygusuyla insanı zirveye çıkaran tevekkül, psikolojik sağlamlığın dayanağı, korku, endişe ve belirsizlik gibi olumsuz duyguların hafifletip, başedilebilir sınırlara indirgeyen olumlu bir başaçıkma yöntemidir. Başta insanı sonsuz olarak yok olma duygusundan uzaklaştırarak, sonsuz varkalma arzusunu sonlu bir dünyada tatmin etmede, güç yetiremeyeceği durum ve olaylara karşı dayanak noktası olmada, başa çıkma becerileri geliştirmede, sonu gelmeyen ihtiyaçlarını karşılamada bir dayanak noktası oluşturmada, yalnızlık duygularından uzaklaşmaya yardım ve hayatının anlamını bulmada bir mihenk olarak tevekkül, psikolojik rahatlama ve sağlamlığa önemli bir etkendir. Bu anlamda tevekkül, insanın acziyetinde ve güçsüzlüğünde kudreti, fakirliğine ve ihtiyaçlarının giderilmesi noktasında zenginliği barındıran sağlam bir rota olarak değerlendirilmektedir.

The Psychological Reflections of Tawakkul

The present study focuses on the psychological reflections of the concept of ‘tawakkul,’ which can be roughly translated as, after doing everything within one’s willpower, putting his trust in God and fully accepting whatsoever comes from Him. The very essence of tawakkul is submitting one’s self to the will power and discretion of God and appreciating His decree. When man attempts to command and regulate time, events, people, or things he is immediately confronted with the harsh reality of his impotency and powerlessness. Thus, he starts feeling weak, helpless, and out of control. The state of such feelings may lead to certain psychological troubles such as fear, hopelessness, and depression. In order to cope with such negative moods of tension and inner paradoxes, man is in great need of social, emotional, and spiritual support. At this point, tawakkul can be an important spiritual support system to help man regain the sense of control and hope and relive stress that steams from anxiety. Tawakkul helps man reduce his levels of anxiety by submitting his ultimate powerlessness to the One Who is ultimately powerful; his ultimate destitute to the One Who is the most generous; and his fear of uncertainty of the future to the One Who owns the time. In the most general sense, tawakkul is the main constituent of peace, tranquility, and serenity. It is asserted that tawakkul leads to significant decrease in the levels of anxiety and depression. Through tawakkul, human suffering is transformed into infinite strength, the ultimate poverty into limitless wealth, the uncertainty of the future into crystal clarity. As a result, human mind in the most general sense finds serenity. The present study investigated why man needs tawakkul, wisdom behind tawakkul, and the psychological reflections of tawakkul at the individual level. The study reviewed the relevant literature. More specifically, the importance and reflections of tawakkul is discussed in the light of the 173th verse of the Holy Quran. The review of religious and psychological literature showed that tawakkul, is a spiritual feeling that develops on the basis of the belief that Allah is the creator and the creator of all that exists in the universe, brings man to the top with a sense of trust, a guarantee of psychological soundness, and is a positive coping strategy that relieves damaging emotions in man. Tawakkul saves man from the fear of eternal non-existence and gives the hope of eternal life. It becomes a point of support against the situations and events that man does not have any control over. In addition, it also becomes a support point in satisfying endless needs that man does not have any way of satisfying. Tawakkul connects man to his creator and saves him from loneliness. Another positive effect of tawakkul is that it helps man find the meaning of his life which gives him psychological comfort and resilience. In this sense, trust in God is considered as a route to power and wealth for powerless and poor man.

PDF

___

Ağılkaya-Şahin, Z. A. (2018). Din ve psikoloji arasındaki uçurum gerçekten ne kadar derin? Psikoterapilerdeki dini izler. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 22(3), 1607-1632.
Akıncı, A. (2005). Hayata anlam vermede dini değerlerin ve din öğretiminin rolü. Değerler Eğitimi Dergisi, 3(9), 7-24.
Aktaş, A. S. (2017). Yetişkin bireylerde sosyal medya kullanım davranışları ile yalnızlık düzeyi arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Üsküdar Üniversitesi, İstanbul.
Akto, A. (2016). Allah-insan arasında ontolojik, epistemolojik ve varoluşsal bir ilişki biçimi: Tevekkül. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi /Journal of Oriental Scientific Research (JOSR), 8(2), 878-902.
Altay, K. (2014). Yetişkinlerde tevekkül anlayışına psiko-sosyal yaklaşım. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
Arslan, H. (2013). Mâturîdî’de insan’ın yaratılış hikmeti. Malatya: Mengüceli Yayınları.
Arslan, H. (2014). Mehmet Akif’in kader ve tevekkül anlayışı. Hikmet Yurdu Düşünce-Yorum Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi,7(13),11-27.
Arslan, V. (2013). Tasavvufi açıdan Bediüzzaman Said Nursi de acz ve fakr kavramları. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
Aydın, H. (2017). The understanding of jinn in the religious resources and culture. Cumhuriyet Theology Journal, 21(3), 1623-1670.
Ayten, A., & Sağır, Z. (2014). Dindarlık, dinî başa çıkma ve depresyon ilişkisi: Suriyeli sığınmacılar üzerine bir araştırma. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 47, 5-18.
Bahadır, A. (2002). İnsanın anlam arayışı ve din: Logoterapik bir araştırma. İstanbul: İnsan Yayınları.
Coşar, H. İ. (2010). Kader anlayışının Kur’an bağlamında sosyo-psikolojik tahlili. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Çağrıcı, M. (2012). Tevekkül. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı İslâmî Araştırmalar Merkezi. Ağustos 6, 2018 tarihinde http://www.islamansiklopedisi.info /dia/pdf/c41/c410001. pdf adresinden alınmıştır.
Dağcı, A., & Yılmaz, F. (2015). Ömer Nasuhi Bilmen'e göre intihar ve nedenleri: Din psikolojisi ve İslam hukuku bağlamında bir değerlendirme. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 6(12), 433-460.
Frankl, V. E. (2000). İnsanın anlam arayışı. Ankara: Öteki Yayınları.
Gazalî, M. (1989). İhyâu ulumi’d-din. (Çev. A. Serdaroğlu). İstanbul: Bedir Yayınevi.
Geçtan, E. (2014). İnsan olmak. İstanbul: Metis Yayınları.
Horozcu, Ü. (2012). Ahiret inancı ve insan psikolojisi. 7 Şubat 2019 tarihinde http://isamveri.org/pdfdrg/D03292/2012/2012_16/2012_16_HOROZCUU.pdf adresinden alınmıştır.
Hökelekli, H. (1991). Ölüm ve ölüm ötesi psikolojisi. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 3(3), 151-165.
İyi, M. (2013). Tevekkül nedir? Allah’a tevekkül nasıl edilir? 2 Şubat 2018 tarihinde https://islamdergisi.com/genel/tevekkul-tevekkul-nedir-allaha-tevekkul-nasil-edilir/ adresinden alınmıştır.
Kara, H. (2011). Modern psikolojinin ölümü yadsıması. 28 Ocak 2019 tarihinde http://www.sdplatform.com/Yazilar/Kose-Yazilari/261/Modern-psikolojinin-olumu yadsimasi.aspx adresinden alınmıştır.
Karaca, F. (2000). Ölüm psikolojisi. İstanbul: Beyan Yayınları.
Kılavuz, A. S. (2014). Ana hatlarıyla İslam akâidi ve kelam’a giriş. İstanbul: Ensar Yayınları.
Kızılgeçit, M. (2011). Yalnızlık, umutsuzluk ve dindarlık ilişkisi. Yayınlanmamış doktora tezi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
Koç, M. (2002). Ölüm psikolojisi. 27 Ocak 2019 tarihinde http://www.tasavvufdergisi. net/Makaleler/224565962_7_2002_III_8_KOCM.pdf adresinden alınmıştır.
Muhâsibî, H. E. (2004). Kalb hayatı. https://cetele.org/wpcontent/uploads/2017/12/ Abdulhakim-Yuce-El-Muhasibi-Er-Riaye-Kalp-Hayati-2.pdf adresinden alınmıştır.
Özilban, M. A. (2017). 18-49 yaş kadınlarda çalışma durumunun yalnızlık ve depresyon üzerine etkisi. Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Şişli Hamidiye Etfal Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezi, İstanbul.
Sağıroğlu, T. (2009). Mevlana’nın Mesnevi adlı eserinde tevekkül anlayışı. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Sarıkaya B., & Şeren, Z. (2017). İnsan sorumluluğu ve fiillerine etkisi bağlamında sabır ve tevekkül kavramları. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 12(12), 68-88.
Sayar, K. (2013). Sûfi psikolojisi. İstanbul: Timaş Yayınları.
Sayar, K. (2018). Günümüz insanı neden mutsuz? 2 Şubat 2018 tarihinde http://www.haber7.com/kultur/haber/2768682-gunumuz-insani-neden-mutsuz- kemal sayar-cevapladi/ ?detay=2 adresinden alınmıştır.
Şahin, M. (2018). Dini bir değer olarak tevekkül yöneliminin psikolojik sebep ve sonuçları üzerine araştırma. Yayınlanmamış doktora tezi. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
Tarhan, N. (2012). Akıldan kalbe yolculuk. İstanbul: Nesil Yayın.
Taşdemir, G. (2014). Yoksulluğun ruh sağlığı üzerine etkileri. International Journal of Human Sciences, 11(2), 74-88.
Tokpınar, M. (2010). Hangi doğru? Tevekkül: Hadisler ışığında yeni bir tanım. İstanbul: Kitabi Yayınevi.
Topuz, İ. (2016). Yaşamın anlamı ve din: gençler üzerinde bir araştırma. İslam Medeniyeti Araştırmaları Dergisi,1(4), 540-560.
Türkiye Diyanet Vakfı [TDV]. (1995). “Fakir” kelimesinin anlamı. 7 Şubat 2019 tarihinde https://islamansiklopedisi.org.tr/fakir adresinden alınmıştır.
Turan, Y. (2018). Yalnızlıkla başa çıkma: Yalnızlık, dini başa çıkma, dindarlık, hayat memnuniyeti ve sosyal medya kullanımı. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 22(1), 395-434.
Tüzün, İ. (2011). Ayet ve hadislerle İslam ahlâkı. İstanbul: Süeda Yayınları.
Yakut, S., & Certel, S. (2016). Öğretmenlerde yalnızlık düzeyinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 69-94.
Yaşar, M. R. (2007). Yalnızlık. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,17(1), 237-260.
Yeşilyaprak, B. (2003). Eğitimde rehberlik hizmetleri (6. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.