Salâhuddîn b. Ahmed b. Muhammed Sa'îd EL- İDLİBÎ, Rıdvan YARBA

Eleştirel Kriterler ve Mezhepsel Önyargılar Bağlamında Muhaddislerin Râvilere Dair Hükümleri

Bu çalışma, Suriyeli Hadis âlimlerinden Salâhuddîn b. Ahmed b. Muhammed Sa'îd el-İdlibî'nin kaleme aldığı bir makalenin çevirisidir. Müellif, makalesinde 'araştırmacı (bâhis)' olarak hitap ettiği kişinin, muhaddislere yönelttiği eleştirilerinden altısına yer vermiştir. Şiî olduğu anlaşılan bu araştırmacının yönelttiği eleştirilerde iddia ettiği temel husus, muhaddislerin bilhassa cerh ve ta'dîl imamlarının tarafgir bir tutum içinde oldukları hususudur. Başka bir deyişle araştırmacı, mezhep taassubundan dolayı muhaddislerin Şîa'yı mutlak olarak cerh ettiklerini, buna karşın Nâsıbîleri genellikle ta'dîl ettiklerini iddia etmektedir. Müellif, araştırmacının bu iddialarının insaflı ve dürüst bir çalışmanın ürünü olmadığının tespitinin kayda değer olduğunu söylemektedir. Bu amaçla muhaddislerin gerçekten Hz. Ali taraftarlarını (Şîa) veya Nâsıbîler başta olmak üzere Sünnîleri sırf mezheplerinden dolayı cerh veya ta'dîl edip etmediklerini ilgili kaynaklardan örnekler getirmek suretiyle ortaya koymaya çalışmıştır. Bu anlamda Sünnî oldukları ve muhaddislerin mezheplerini destekleyecek rivayetler naklettikleri halde zayıf kabul edilen ve yine Şiî olduğu halde ta'dîl edilen birçok râviyi örnek göstermiştir. Sonuç olarak müellif, sünnetin intikalinde ciddi bir emek harcayan muhaddislerin titizlik ve tarafsızlıktan ödün vermeksizin rivayetleri birbirinden ayıkladıklarını söylemiştir. Râviler hususunda ise Şiî veya Sünnî olmasına bakmaksızın rivayet ettiği şeylere göre değerlendirildiklerini ifade etmiştir. Münferit şahısların değerlendirmelerinin bütün muhaddislere teşmil edilmesinin de doğru olmayacağını dile getirmiştir.

PDF

___

Âşıkkutlu, Emin, "İclî, Ebü'l-Hasan", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, XXI, ss. 417, İstanbul 2000.

..............., "Teşeyyu'", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, XL, ss. 564-565, İstanbul 2011.

Atar, Fahrettin, "Şürût ve Sicillât", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, XXXIX, ss. 270-273, İstanbul 2010.

Aydınlı, Abdullah, Hadis Istılahları Sözlüğü, İFAV Yayınları, İstanbul 2011.

Buhârî, Muhammed b. İsmâ'îl, Sahîhu'l-Buhârî, thk. Mustafâ Dîb elBuğâ, I-VII, Dâru İbn Kesîr-Yemâme, Beyrut 1993.

..............., ed-Du?afâü's-sağîr (ed-Du?afâ ve'l-metrûkîn li'n-Nesâî ile birlikte), thk. Mahmûd İbrâhîm Zâyed, Dâru'l-Ma?rife, Beyrut 1986.

Dârekutnî, Ebü'l-Hasen Ali b. Ömer, Suâlâtü Hamza'bni Yûsuf esSehmî li'd-Dârekutnî ve ğayrihî mine'l-meşâyih fi'l-cerh ve'tta?dîl, thk. Muvaffak b. Abdillah b. Abdilkâdir, Mektebetü'lMe?ârif, Riyad 1984.

Ebü'ş-Şeyh, Ebû Muhammed Abdullah b. Muhammed, Tabakâtü'lmuhaddisîn bi-İsbahân ve'l-vâridîne 'aleyhâ, thk. Abdülgafûr Abdülhak Hüseyin el-Belûşî, I-IV, Müessesetü'r-Risâle, Beyrut 1992.

Evgin, Abdulkadir, "Sünni Kaynaklara Göre Cafer es-Sâdık'ın Hadisciliği", Dinî Araştırmalar, XII/35, ss. 127-142, 2009.

Fesevî, Ya'kûb b. Süfyân, el-Ma'rife ve't-târîh, thk. Ekrem Ziyâ el- Ömerî, I-IV, Mektebetü'd-Dâr, Medine 1990.

Halîlî, Ebû Ya?lâ Halîl b. Ahmed, el-İrşâd fî ma?rifeti ?ulemâi'l-hadîs, nşr. Muhammed Saîd b. Ömer İdrîs, I-III, Mektebetü'r-Rüşd, Riyad 1989.

Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit el-Bağdâdî, Takyîdü'l-?ilm, thk. Yûsuf el-?Uş, Dâru İhyâi's-Sünneti'nNebeviyye, Beyrut 1974.

..............., Târîhu Bağdâd, thk. Beşşâr Avvâd Ma?rûf, XVII, Dâru'lGarbi'l-İslâmî, Beyrut 2001.

İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullah b. Adî, el-Kâmil fî du?afâi'r-ricâl, thk. A. Ahmed Abdülmevcûd vdğ., I-IX, Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1997.

İbn Arrâk, Ali b. Muhammed, Tenzîhü'ş-şerî?ati'l-merfû?a ?ani'lahbâri'ş-şenî?eti'l-mevzû?a, Abdülvehhâb Abdüllatîf - Abdullah Muhammed es-Sıddîk, Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut ts.

İbn Asâkir, Ali b. el-Hasen, Târîhu Medîneti Dımaşk, thk. Muhibbüddîn Ebû Sa'îd Ömer b. Garâme el-Amravî, I-LXXX, Dâru'lFikr, Beyrut 1995-2000.

İbn Ebî Hâtim, Abdurrahmân b. Muhammed, el-Cerh ve't-ta'dîl, I-IX, Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1952.

İbn Hacer el-Askalânî, Ahmed b. Ali, Lisânü'l-Mîzân, nşr. Abdülfettâh Ebû Gudde, I-X, Mektebetü'l-Matbû?âti'l-İslâmiyye, Beyrut 2002.

..............., Tehzîbü't-Tehzîb, I-XII, Matba?atü Dâireti'l-Me?ârifi'nNizâmiyye, Haydarâbâd 1325-1327.

İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân, el-Mecrûhîn mine'lmuhaddisîn ve'd-du'afâ ve'l-metrûkîn, thk. Mahmûd İbrâhîm Zâyed, I-III, Dâru'l-Ma'rife, Beyrut 1992.

..............., es-Sikât, I-X, Meclisü Dâiretü'l-Me'ârif, Haydarâbâd 1973.

İbn Kesîr, Ebü'l-Fidâ İsmâ'îl b. Ömer, et-Tekmîl fi'l-cerh ve't-ta'dîl ve ma'rifetü's-sikât ve'd-du'afâ ve'l-mecâhîl, thk. Şâdî b. Muhammed b. Sâlim, I-IV, Merkezü'n-Nu'mân, Sana 2011.

İbn Sa'd, Muhammed b. Sa'd b. Menî?, et-Tabakâtü'l-kebîr, thk. Ali Muhammed Ömer, I-XI, Mektebetü'l-Hancî, Kahire 2001.

İbnu'l-Cevzî, Ebü'l-Ferec Abdurrahmân b. Ali, el-?İlelü'l-mütenâhiye fi'l-ehâdîsi'l-vâhiye, thk. Halîl el-Mîs, I-II, Dâru'l-Kütübi'l- İlmiyye, Beyrut 1983.

..............., Kitâbü'l-Mevzû?ât, thk. Nurettin Boyacılar, I-III, Advâü'sSelef, Riyad 1997.

..............., Kitâbü'l-Mevzû?ât, nşr. Abdurrahman Muhammed Osmân, I-III, el-Mektebetü's-Selefiyye, Medine 1966.

İclî, Ahmed b. Abdillah, Ma?rifetü's-sikât, thk. Abdülalîm Abdülazîm el-Bestevî, I-II, Mektebetü'd-Dâr, Medine 1985.

Komisyon, Mevsû?atü akvâli ed-Dârekutnî fî ricâli'l-hadîs ve ?ilelihî, III, Âlemü'l-Kütüb, Beyrut 2001.

Mizzî, Ebü'l-Haccâc Yûsuf b. Abdirrahmân, Tehzîbü'l-Kemâl, thk. Beşşâr Avvâd Ma?rûf, I-XXXV, Müessesetü'r-Risâle, Beyrut 1983-1992.

Öz, Mustafa, "Nâsıbe", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, XXXII, ss. 393-394, İstanbul 2006.

Sehmî, Ebü'l-Kâsım Hamza b. Yûsuf, Târîhu Cürcân, nşr. Muhammed Abdülmu?îd Hân, Âlemü'l-Kütüb, Beyrut 1987.

Suyûti, Celâlüddîn Abdurrahmân, el-Le'âli'l-masnû?a fi'l-ehâdîsi'lmevzû?a, I-II, Dâru'l-Ma?rife, Beyrut ts. Zehebî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed, Mîzânü'l-i?tidâl fî nakdi'r-ricâl, thk. Muhammed Rıdvân Arkasûsî vdğ., I-V, Dâru'rRisâleti'l-Âlemiyye, Beyrut 2009.

..............., el-Muğnî fi'd-du?afâ, nşr. Nûreddîn Itr, I-II, Dâru'l-Me?ârif, Halep 1971.

..............., Târîhu'l-İslâm ve vefeyâtü'l-meşâhîr ve'l-a'lâm, thk.

Ömer Abdüsselâm Tedmürî, I-LIII, Dâru'l-Kütübi'l-Arabî, Beyrut 1986-2000.

Ziriklî, Hayreddîn b. Mahmûd, el-A?lâm, I-VIII, Dâru'l-İlm li'l-Melâyîn, Beyrut 2002.