Ahkâm Hadislerinde Psikolojik Etmenler: Regl Dönemindeki Talâk Üzerine Bir İnceleme

İslam dini insanları dünya ve âhiret saadeti için doğru yola ulaştırmak amacıyla Allah tarafından indirilmiş bir din olup koyduğu hükümlerde hikmeti gözetmiştir. Bu hikmet gereği insanlara dinî mükellefiyetler yüklenirken, muhatabın maddî-manevî bütün yönleri göz önünde bulundurulmuştur. İnsanın manevî yönünün başında, hatta olaylara bakış açısını da şekillendiren en önemli yönü psikolojisidir. Kur'ân, insan psikolojisini dikkate alarak nâzil oldu- ğu gibi, Hz. Peygamber de hadislerde bu yönü ihmal etmemiştir. Hz Peygamber, "Hiç bir hâkim öfkeli haldeyken hüküm veremez/vermesin!" buyurarak hâkimin hüküm vermede uyması gereken bir ilkeye işaret etmektedir. O ilke, hâkimin sakin ve soğukkanlı olduğu yani duygusal bazı hislerin tesiri altında olmadığı durumda muhakeme yapmasıdır. İslâm hukukçuları da zikredilen hadisi delil alarak öfkeli hale ilaveten hâkimin şiddetli açlık, susuzluk, uykusuzluk, üzüntü ve hastalık durumlarında da hüküm vermesinin uygun olmayacağını ifade etmişlerdir. Hâkimin bazı olumsuz psikolojik hallerinin yargı faaliyetine olumsuz yansımaması noktasında gözetilen makâsıd, psikolojisi bozukken talak tasarrufunda bulunan kimsenin tasarrufunun geçerli olmaması noktasında da gözetilmiştir. Her ne kadar regl döneminde vaki olan talakın geçerliliği konusunda ulema ihtilaf etse de bunun sünnete aykırı bid'at bir uygulama olduğu hususunda görüş birliği içinde olmaları burada da makâsıdın gözetildiğini göstermektedir. Bu makalede nasslarda kadınların özel halleri ile ilgili hükümler verilirken, kadınların içinde bulunduğu ruhsal, psikolojik durumlarının dikkate alındığı örnekler üzerinden tartışılmaktadır.

İslam dini insanları dünya ve âhiret saadeti için doğru yola ulaştırmak amacıyla Allah tarafından indirilmiş bir din olup koyduğu hükümlerde hikmeti gözetmiştir. Bu hikmet gereği insanlara dinî mükellefiyetler yüklenirken, muhatabın maddî-manevî bütün yönleri göz önünde bulundurulmuştur. İnsanın manevî yönünün başında, hatta olaylara bakış açısını da şekillendiren en önemli yönü psikolojisidir. Kur’ân, insan psikolojisini dikkate alarak nâzil oldu- ğu gibi, Hz. Peygamber de hadislerde bu yönü ihmal etmemiştir. Hz Peygamber, “Hiç bir hâkim öfkeli haldeyken hüküm veremez/vermesin!” buyurarak hâkimin hüküm vermede uyması gereken bir ilkeye işaret etmektedir. O ilke, hâkimin sakin ve soğukkanlı olduğu yani duygusal bazı hislerin tesiri altında olmadığı durumda muhakeme yapmasıdır. İslâm hukukçuları da zikredilen hadisi delil alarak öfkeli hale ilaveten hâkimin şiddetli açlık, susuzluk, uykusuzluk, üzüntü ve hastalık durumlarında da hüküm vermesinin uygun olmayacağını ifade etmişlerdir. Hâkimin bazı olumsuz psikolojik hallerinin yargı faaliyetine olumsuz yansımaması noktasında gözetilen makâsıd, psikolojisi bozukken talak tasarrufunda bulunan kimsenin tasarrufunun geçerli olmaması noktasında da gözetilmiştir. Her ne kadar regl döneminde vaki olan talakın geçerliliği konusunda ulema ihtilaf etse de bunun sünnete aykırı bid’at bir uygulama olduğu hususunda görüş birliği içinde olmaları burada da makâsıdın gözetildiğini göstermektedir. Bu makalede nasslarda kadınların özel halleri ile ilgili hükümler verilirken, kadınların içinde bulunduğu ruhsal, psikolojik durumlarının dikkate alındığı örnekler üzerinden tartışılmaktadır.

PDF

___

Acar, H. İbrahim (2000), İslam Hukukunda Evliliğin Sona Ermesi, Erzurum: Ekev.

Ahmed Abdurrahman (2006) , Kızma, Çev. Seyfullah Erdoğmuş, İstanbul: Polen Yayınları,

Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî (1995), elMüsned, XV nşr.: Şuayb el- Arnaût, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.

Aslan, Nasi, (2014)İslam Hukukunda Yargılama Etiği İlkeleri, Adana: Karahan Kitabevi.

Ateş, Süleyman, (1991), Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsiri, İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat.

Aydın, Hayati (1999), Kur’an’da İnsan Psikolojisi, İstanbul: Timaş Yayınları.

Bilmen, Ömer Nasuhi (1970), Hukuk-i İslamiye ve Istılah-ı Fıkhiye Kamusu, İstanbul: Bilmen Yayınları.

---------, (1985), Kur’ân-ı Kerim’in Türkçe Meâli Âlisi ve Tefsiri, İstanbul: Bilmen Yayınevi.

Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail (2010), Sahîhu’l-Buhârî, nşr. Halil b. Me’mun Şiha Beyrut: Dâru’l-Marife.

Dârekutnî, Alî b. Ömer (2004), Sünenü’d-Dârekutnî, thk. Şu‘ayb el-Arnavut ve dğr. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.

Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş'as es-Sicistânî (1997), Sünenü Ebî Dâvûd, nşr. İzzet Ubeyd ed-De’as, Muhammed Ali es-Seyyid, Beyrut: Dâru İbn Hazm.

Ebû Zehrâ, Muhammed (tsz.), el-Ahvâlü’ş-Şahsiyye, Kahire: yy.

Erturhan, Sabri, (2002), İslâm Hukuku Açısından Öfkeli Şahsın Talakı, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, , c. VI, sayı: 2, ss. 207- 222

Halil, Ebû Abdirrahmân b. Ahmed b. Amr b. Temim el-Ferâhidî (el-Fürhûdî), (2000) Kitâbü’l-ayn, thk. Abdulhamîd Hindâvî, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye.

Hattâbî, Ebû Süleyman Hamd b. Muhammed b. İbrâhim (tsz.), Meâlimü’sSünen Şerhu Süneni Ebî Dâvûd, nşr. Muhammed Râgıb et-Tabbâh, Haleb: Matbaatü’l-İlmiyye.

Horney, Karen, (1995), Kadın Psikolojisi, Çev. Selçuk Budak, Ankara: Öteki Yayınevi.

İbn Âbidîn, Muhammed Emîn, (2003), Reddü’l-Muhtâr, Riyad: Dâru Alemi’lKütüb.

İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şehabeddîn Ahmed Askalânî, (2001), Fethu’l-bârî bi- şerhi Sahîhi’l-Buhârî, thk. Abdulkâdir Şeybe Hamdî, Riyâd: Mektebetü’l-Mülük Fehdü’l-Vatanî,

İbn Hazm, Ebû Muhammed b. Ali b. Ahmed b. Saîd Zahiri, (tsz.), el-Muhallâ, nşr. Ahmed Muhammed Şakir, Kahire: İdâretü’t-Tıbâati’l-Münîriyye.

İbn Kayyim, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed, (1994) Zâdu’l-Meâd fi Hayri’l-Ibâd, nşr. Şuayb el-Arnaût, Kuveyt: Mektebetü’l-Menâri’l- İslâmî.

----------, (1996), İ’lâmu’l- Muvakkîn an Rabbi’l-Âlemîn, Beyrut: Dâru’l-Kutübi’l- ‘İlmiye.

İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed (1999), elMuğnî, nşr. Abdullah b. Abdülmuhsin Türkî, Abdülfettâh Muhammed el-Hulv, Riyad: Dâru Âlemi’l-Kütüb.

İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid (2009), Sünenü İbn Mâce, nşr. Ammâr Tayyâr, Yâsir Hasan, Dimaşk: Müessetü’r-Risâle.

İbn Mâze, Hüsamüddîn (1977), Kitâbu Şerhi Edebi’l-Kâdî li’l-Hassâf, Bağdat: y.y.

İbn Rüşd, Ebü'l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed Kurtubî (1997), Bidâyetü'l-müctehid ve nihayetü'l-muktesıd, nşr. Abdülmecid Tu’me Halebî, Beyrut: Dârü’l-Ma’rife.

İbn Teymiyye, Takıyyüddin (1987), el-Fetâvâ‘l-Kübrâ, Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l- İlmiyye.

Kâsânî, Ebû Bekr ‘Alâeddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd b. Ahmed, (1986), Bedâi‘u’ssanâi‘ fî tertîbi’ş-şerâi‘, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.

el-Kâsımî, Muhammed Cemâlüddîn, (1994) Tefsîrü’l-Kâsımî, , Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arâbî.

Kasapoğlu, Abdurrahman, (2012) “Kur’an’da Adalet Psikolojisi-Adaleti Engelleyen Psiko Sosyal Faktörler” Hikmet Yurdu Dergisi, - www.hikmetyurdu.com- sayı: 10, 2012, ss.61-105.

-----------, (2005) “Kur’an’da Terapötik Boşanma” Bilimname Dergisi, sayı, 9, ss.75-87.

----------, (2013), Kur’an’a Psikolojik Yöneliş Evlilik ve Aile, Malatya: Kendini Bilmek Yayınları.

Kelvezânî, Mahfuz b. Ahmed (2002), el-Hidâye fî Furûi’l-Fıkhi’l-Hanbelî, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.

Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed el-Ensârî (1987), el-Câmi’ li ahkâmi’l-Kur’ân, Mısır: Dâru Âlemi’l-Kütüb.

Markham, Ursula, (1993), Kadınlar İçin Stres El Kitabı, Çev. Türkan Tezcan, İstanbul: Alfa/Aktüel Kitabevleri.

-----------, (1999), Baskı Altındaki Kadın, Çev. Murat Sağlam, İstanbul: Alfa/Aktüel Kitabevleri.

Merğinânî, Ebü'l-Hasan Burhaneddin Ali b. Ebî Bekr (1995), el-Hidâye Şerhu Bidâyeti’l-Mübtedi, nşr. Za’lûl Yûsuf, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’lArabî.

el-Mevdûdî, Ebu’l-A’lâ, (1989), Tefhîmü’l-Kur’ân, Çev. Muhammed Han Kayani ve Diğerleri, İstanbul: İnsan Yayınları.

Müslim, Ebü'l-Hüseyin Müslim b. el-Haccac (2010), Sahîhu Müslim, nşr.: Muhammed Fuad Abdülbaki, Kahire: Müessesetü’l-Muhtâr.

Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Ali (2001), Kitabü’s-Süneni'l-Kübrâ, nşr.: Hasan Abdülmün’im, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.

Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddin Yahyâ b. Şeref (1972), Şerhu Sahihi Müslim, Beyrut: Dâru İhyâi't-Türâsi'l-Arabî.

---------, (ts.), el-Mecmû‘ şerhu’l-Mühezzeb thk. Muhammed Necîb Mut‘î, Cidde: Mektebetü’l-İrşâd.

Özkan, Sedat, (1993), Psikiyatrik Tıp, , İstanbul: Roche Yayını. Rıza, Muhammed Reşit (1985), Hukuku'n-nisâ fi'l-İslâm, Kahire: Mektebetü'tTürâsi'l-İslâmî.

Saygılı, Sefa, (2004), Yaşam ve Cinsellik, İstanbul: Mozaik Yayınları. Şâkir, Ahmed Muhammed, (ts.), Nizâmu’t-talâk fi’l-İslâm, yy.: Mektebetü’sSünne.

Şevkânî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ali (1427), Neylü’l-evtâr min esrâri müntekâ’l-ahbâr, thk. Muhammed Subhî b. Hasen Hallâk, yy., Dâru İbni’l-Cevzî.

---------, (ts.), es-Seylü’l-cerrâri'l-mütedaffik ‘alâ hadâiki'l-ezhâr, thk. Mahmûd İbrâhîm Zayed, Beyrut: Dârü’l-Kütübi'l-İlmiyye.

Tarhan, Nevzat, (2005), Kadın Psikolojisi, İstanbul: Nasıl Yayınları.

Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. İsa (2011), Sünenü't-Tirmizî, nşr.: Ammâr Tayyâr ve dğr. Dimaşk: Müessesetü’r-Risâle.

Yaman, Ahmet, İslam Aile Hukuku, (2008) İstanbul: MÜ İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.

Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. (1979), Hak Dini Kuran Dili, İstanbul: Eser Neşriyat.

Zeydân, Abdulkerîm (1993), el-Mufassal fî ahkâmi’l-mer’e ve’l-beytü’l-müslim fi’ş-şerî‘ati’l- İslâmiyye, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.

Zuhaylî, Vehbe, (1989) el-Fıkhu’l-İslâmî, Dımaşk: Dâru’l-Fikr.