Diyabetli bireylerde akılcı ilaç kullanımı ve sağlık okuryazarlığı üzerine uygulanan eğitimin etkisi

Amaç: Bu çalışmanın amacı, diyabetli bireylerde akılcı ilaç kullanımı ve sağlık okuryazarlığı üzerine uygulanan eğitimin etkisinin değerlendirilmesidir. Gereç ve Yöntem: Ön test son test kontrol gruplu deneysel tasarım olan bu çalışma, 24 Ocak-25 Temmuz tarihleri arasında Zonguldak Diyabet Derneği’nde yapılmıştır. Çalışmanın evrenini derneğe kayıtlı 238 diyabetli birey oluşturmakta olup, örneklem grubunu ise derneğe kayıtlı üyelerden daha önce toplanan verilere göre yetersiz ve sorunlu-sınırlı sağlık okuryazarlığı ile diğer örneklem kriterlerine sahip 154 diyabetik birey oluşturmaktadır. Çalışmanın verileri Akılcı İlaç Kullanım Ölçeği, Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği ve Tanılama Formu ile toplanmıştır. Değerlendirme sonuçlarına bakılmaksızın randomizasyon yöntemi ile deney ve kontrol grupları oluşturulmuştur. Deney grubundan oluşturulan 4-6 kişilik gruplara araştırmacı tarafından temel diyabet bilgisi, akılcı ilaç kullanımı bilgisi ve sağlık okuryazarlığı bilgisini içeren eğitim programı power point sunular ile yüz yüze olarak uygulanmıştır. Üç ay sonra grupların bütün değerlendirmeleri tekrarlanmıştır. Bulgular: Eğitim sonrası üçüncü ayda yapılan değerlendirmede Akılcı İlaç Kullanımı Ölçeği ve Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Ölçek puanlarında istatistik olarak anlamlı değişim olduğu belirlenmiştir. Sonuç: Diyabetli bireylere uygulanan temel diyabet bilgisi, akılcı ilaç kullanımı ve sağlık okuryazarlığı ile ilgili grup tabanlı eğitimin, bireylerin akılcı ilaç kullanımı ile sağlık okuryazarlığı seviyelerinin artırılmasında etkili olduğu bulunmuştur.

Effect of education on rational drug use and health literacy in people with diabetes mellitus

Purpose: The aim of this study is to evaluate the effect of education on rational drug use and health literacy in people with diabetes mellitus. Materials and Methods: This pre-test and post-test control group interventional study was conducted between 24 January and 25 July 2020 in Zonguldak Diabetes Association in Turkey. The universe of the study consists of 238 diabetic people registered to the association, and the sample group consists of 154 diabetic people who were registered members of the association who had inadequate and problematic-limited health literacy according to the data collected previously and other sample criteria. Groups of 4-6 people created from the intervention group were applied face-to-face by the researcher with a power point presentations, an educational program that included basic knowledge of diabetes, rational knowledge of drug use and knowledge of health literacy. Data from the study were collected using the Rational Drug Use Scale, the Turkish Health Literacy Scale and Diagnostic Form. Intervention and control groups were established by randomization method regardless of the evaluation results. After three months, assessments of groups were repeated. Results: In the evaluation of the intervention group in the third month after the education, statistically significant changes were determined in Rational Drug Use Scale score and Turkish Health Literacy Scale score. Conclusion: It was found that providing group-based education on general diabetes knowledge, rational drug use and health literacy to people with diabetes was effective in increasing rational drug use and health literacy level.

Keywords:

diabetes, health literacy group education,

PDF

___

1. International Diabetes Federation. IDF Diabetes Atlas, 9th edn. Brussels, Belgium:, International Diabetes Federation, 2019.
2. TEMD Diabetes Mellitus Çalışma ve Eğitim Grubu. Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı, Tedavi ve Izlem Kılavuzu, 2019. Ankara, Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği, 2019.
3. World Health Organization (WHO). Promoting rational use of medicines: core components. WHO Policy Perspectives on Medicines no5. WHO/EDM/2002.3. Geneva, WHO, 2002.
4. Chauhan I, Yasir M, Kumari M, Verma M. The pursuit of rational drug use: understanding factors and interventions. Pharmaspire. 2018;10:48-54.
5. Pirinçci E, Bozan T. Bir üniversite hastanesinde çalışan hemşirelerin akılcı ilaç kullanım durumları. Fırat Tıp Dergisi. 2016;2:129-36.
6. Toklu HZ, Demirdamar R, Gümüşel B, Yarış E, Dülger G. Rational drug use awareness of the nurses in the Turkish Republic of Northern Cyprus Near East University Hospital. Marmara Pharmaceutical Journal. 2012; 16: 150-54.
7. Özyurt E, Aydın İ, Aydın H, Erduran S, Uğurlu D, Akar Y, Aykutluğ M, Yörük S. Dışkapı Yıldırım Beyazıt Eğitim Araştırma Hastanesinde’ki hastaların akılcı ilaç kullanımı hakkında bilgi, tutum ve davranışları. Sağlık Akademisyenleri Dergisi. 2018; 5:208-19.
8. Aydın B, Gelal A. Akılcı ilaç kullanımı: Yaygınlaştırılması ve tıp eğitiminin rolü. DEÜ Tıp Fakültesi Dergisi. 2012; 26:57-63.
9. Ekenler Ş, Koçoğlu D. Bireylerin akılcı ilaç kullanımıyla ilgili bilgi ve uygulamaları. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi. 2016; 3:44- 55.
10. Çiftçi B, Aksoy M. Çocuklarda akılcı ilaç kullanımı ve hemşirelerin sorumlulukları. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2017;6:191-94.
11. Altındiş S. Akılcı ilaç kullanımına sistematik bir bakış. Journal of Biotechnology and Strategic Health Research. 2017;1: 34-38.
12. Afriyie DK, Raymond T. A description of the pattern of rational drug use in Ghana Police Hospital. J Pharm Pharmacol. 2014; 3: 143-48.
13. Sürmelioğlu N, Kıroğlu O, Erdoğdu T, Karataş Y. Measures to prevent irrational drug use. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi. 2015; 24: 452-62.
14. World Health Organization. The World Health Organization Report. Life in the 21st century: A vision for all, 1998. Geneva, WHO, 1998.
15. Öncü E, Vayısoğlu SK, Güven Y, Aktaş G, Ceyhan H, Karakuş E. Evaluation of individuals with hypertension regarding chronic disease management and its relationship with health literacy. Anatolian Journal of Family Medicine. 2018; 1:31-32.
16. Kickbusch I, Apfel F, Jürgen PM, Agis TD. Health literacy: The solid facts. 1st edition. World Health Organisation Regional Office for Europe, Copenhagen, 2013.
17. Yılmaz M, Tiraki Z. Sağlık okuryazarlığı nedir? Nasıl ölçülür? Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi. 2016;9: 142-47.
18. Jin J, Sklar GE, Oh VMS, Li SC. Factors Affecting therapeutic compliance: A review from the patient’s perspective. Ther Clin Risk Manag. 2008;4: 269–86.
19. Ağralı H, Akyar I. Diyabetli erişkin hastalarda Sağlık Okuryazarlığı: Ölçek geçerlik ve güvenirlik çalışması. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2018; 9: 314-21.
20. Çakmak V. Hipertansiyon tedavisi alan hastalara hemşire tarafından verilen eğitimin akılcı ilaç kullanımı ve sağlık okuryazarlığına etkisinin değerlendirilmesi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı Doktora Tezi, 2019.
21. Erciyes Y, Çınar PS. Hipertansiyonlu hastalarda hemflire tarafından verilen eğitimin sağlıklı yaflam biçimi davranışlarına etkisinin değerlendirilmesi. Diyabet, Obezite, Hipertansiyon ve Hemşirelik Forumu Dergisi. 2014; 6: 46-57.
22. Demirtaş Z, Dağtekin G, Sağlan R, Alaiye M, Önsüz MF, Işıklı B, et al. Akılcı İlaç Kullanımı Ölçeği geçerlilik ve güvenilirliği. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi. 2018; 3: 37-46.
23. Okyay P, Abacıgil F. Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Ölçekleri Güvenilirlik ve Geçerlilik Çalışması. Ankara, Sağlık Bakanlığı, 2016.
24. Sağlık Bakanlığı. Erişkin Diyabetliler için Eğitim Seti. http://beslenme.gov.tr/index.php?lang=tr&page=52 7/"page=527/ (accessed 12.01.2020).
25. Akılcı ilaç kullanımı. Available from http://www.akilciilac.gov.tr/ (accessed 10.01.2020).
26. Sağlık Bakanlığı. Akılcı İlaç Kullanımı Ulusal Eylem Planı 2014-2017. Ankara, Sağlık Bakanlığı, 2014.
27. Sağlık Bakanlığı. Türkiye Akılcı Ilaç Kullanım Bülteni. http://www.akilciilac.gov.tr/?cat=43 (accessed 10.01.2020).
28. Türkiye Sağlık Okuryazarlığı. http://www.saglikokuryazarligi.org/. (accessed 11.01.2020).
29. Al Sayah F, Williams B. An integrated model of health literacy using diabetes as an exemplar. Can J Diabetes. 2012; 36: 27-31.
30. Tanrıöver DM, Yıldırım HH, Demiray FN, Çakır B, Akalın E. Türkiye sağlık okuryazarlığı araştırması. Sağlık-Sen Yayınları. 2014; 25: 14-26.
31. Hughes F. Nursing and health policy perspectives: Health literacy: a key educational role for nurses and a vital tool for improving health. Int Nurs Rev. 2016; 63: 304-305.
32. Sørensen K, Van den Broucke S, Fullam J, Doyle G, Pelikan J, Slonska Z et al. Health literacy and public health: a systematic review and integration of definitions and models. BMC Public Health. 2012; 12: 80.
33. Funnell M, Tammy L, Belinda P, Linda B, Gwen M, Brian J et al. National standards for diabetes selfmanagement education. Diabetes Care. 2011;34:89– 96.
34. İmren M. Bir davranış ne kadar sürede alışkanlık haline gelir?. Bilim Genç. 2018; https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/birdavranis-ne-kadar-surede-aliskanlik-haline-gelir. (accessed 03.01.2020).
35. Gazmararian JA, Williams MV, Peel J, Baker DW. Health literacy and knowledge of chronic disease. Patient Educ Couns. 2003;51: 267- 75.
36. Fischer HH, Moore SL, Ginosar D, Davidson AJ, Rice CM, Durfee MJ, et al. Care by cell phone: text messaging for chronic disease management. Am J Manag Care. 2012;18:42-7.
37. Sayin KK, Kizilci S. Oral antidiyabetik ilaç kullanım hataları ve etkileyen faktörler. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2017; 6:128-37.
38. Zheng F, Liu S, Liu Y, Deng L. Effects of an outpatient diabetes self-management education on patients with type 2 diabetes in china: a randomized controlled trial. J Diabetes Res. 2019; 17:1073131.
39. Aliha JM, Asgari M, Khayeri F, Ramazani M, Farajzadegan Z, Javaheri J. Group education and nurse telephone follow-up effects on blood glucose control and adherence to treatment in type 2 diabetes patients. Int J Prev Med. 2013; 4: 797-802.
40. Su D, Zhou J, Kelley MS, Michaud TL, Siahpush M, Kim J et al. Does telemedicine improve treatment outcomes for diabetes? A meta-analysis of results from 55 randomize controlled trials. Diabetes Res Clin Pract. 2016; 116:136-48.
41. Berkman ND, Sheridan SL, Donahue KE, Halpern DJ, Crotty K. Low health literacy and health outcomes: an updated systematic review. Ann Intern Med. 2011;155:97-107.
42. Laura M, Anne-Linda C, Peter, JS. The role of health literacy in diabetes knowledge, self-care, and glycemic control: a meta-analysis. J Gen Intern Med. 2008;23:561–66.
43. Williams MV, Parker RM, Baker DW, Parikh NS, Pitkin K, Coates WC et al. Inadequate functional health literacy among patients at two public hospitals. JAMA. 1995;274:1677-82.
44. Özonuk E, Yılmaz M. Tip 2 diabetes mellitus tanılı hastaların sağlık okuryazarlığı ve tedavi uyumu arasındaki ilişki. Koç Üniversitesi Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi. 2019;16:96-103.
45. Berkman ND, Sheridan SL, Donahue KE, Halpern DJ, Viera A, Crotty K et al. Health literacy interventions and outcomes: an updated systematic review. Evid Rep Technol Assess (Full Rep). 2011;199:1-941.
46. Tontuş HÖ. Sınırlı sağlık okuryazarlığının sağlığa ve sağlık hizmetleri kullanımına etkileri. Sağlığa ve Sosyal Politikalara Bakış. 2014;19:32-35.