İdari Coğrafya ve Yerleşme Coğrafyası Açısından Mahalle Kavramı

Türkiye’de mahalle kavramının yerleşme ve yönetsel coğrafyada farklı karşılıkları bulunmaktadır. Aynı isme ve farklı bağlamlara sahip olan mahallenin çoklu görünümü bazı karışıklıklar meydana getirmektedir. Bu çalışma mahalleyle ilgili ortaya çıkan karışıklıkların sebeplerini hem yerleşme coğrafyası hem de yönetsel yapı itibarıyla değerlendirerek tartışmaktadır. Türkiye’de her ne kadar zihinde oluşturduğu imge ile genellikle kentle ilgili bir görüntü oluştursa da mahallenin üç tür karşılığı bulunmaktadır. Bunlardan biri büyükşehir belediye örgütü bulunmayan illerdeki çok yerleşmeli köy idari alanlarında bulunanlardır. Diğerleri büyükşehir belediye örgütü bulunan illerdeki köyden dönüştürülen mahalleler ve bu mahallelere bağlı durumdakiler ile kasaba ve şehirlerin içinde yer alanlardır. Mahalle kavramının kullanımdaki bu çoklu görünümün yarattığı karışıklığı gidermek için konu nicel ve nitel araştırma yöntemleri kullanılarak yerleşme coğrafyası bağlamında örnekler üzerinden değerlendirilmiş ve öneriler geliştirilmiştir. Aynı şekilde yönetsel yapı açısından mahalle, muhtarlıklar baz alınarak Türkiye’nin yönetsel kurgusu içerisindeki yeri bakımından hem yetki hem de işlevsel yönden sorgulanmıştır. Bunun sonucunda da yönetsel yapı bakımında mahalleyle ilgili elde edilen bulgular doğrultusunda öneriler geliştirilmiştir. Çalışmanın son kısmında ise Türkiye’nin yönetsel hiyerarşisindeki konumuna yönelik teklif edilen değişiklikler uyarınca mahallenin sınırları ve optimal büyüklüğü konusunda ölçekler geliştirilmiştir. Belirlenen ölçeklerle mahallelerin optimal büyüklüğü mevcut mahalleler üzerinden örneklendirilerek değerlendirilmiş ve bu doğrultuda öneriler geliştirilmiştir.

The Notion of Neighborhood in Terms of Administrative Geography and Settlement Geography

In Turkey, different contexts are recognized in terms of the settlement and administrative geography of the neighborhood concept. The multiplicity of the neighborhood (i.e., same name but different contexts), creates confusion. Thus, this study discusses the causes of neighborhood confusion by evaluating it in terms of settlement geography and administrative structure. The neighborhood, which generally creates a mental image of an urban location, is grouped into three types of equivalents. The first is located in multi-settled village administrative areas in provinces, where no metropolitan municipality organization exists. The second pertains to neighborhoods that were transformed from villages in metropolitan municipal provinces and those connected to these neighborhoods. The last type is those found in sections of towns and cities. The three types of equivalents of the concept of neighborhood create confusion. To resolve this issue, the study cited examples, evaluated the classification using the quantitative and qualitative research methods in the context of settlement and administrative geography, and presented recommendations. Lastly, the study developed scales for determining the boundaries and optimal sizes of the neighborhood.

Keywords:

Neighborhood, administrative geography, settlement geography, administrative structure optimal neighborhood size,

PDF

___

Akman, Ç. (2018). Mahalle yönetimi ile ilgili yeni bir yasal düzenleme gerekli mi? Isparta ili özelinde bir araştırma. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 10(19), 516-534. google scholar
Alada, A. (1989). Osmanlı Türk şehrinde mahalle. (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. google scholar
Alver, K. (2013). Mahalle - mahallenin toplumsal ve mekânsal portresi. Ankara: Hece Yayınları. google scholar
Arıkboğa, E. (1999). Yerel yönetim açısından mahalle muhtarlığına bir bakış. Çağdaş Yerel Yönetimler, 8(3), 103-125. google scholar
Arıkboğa, E. (2000). Boşluk doldurucu ve aracı kurum: mahalle muhtarlığı. Yerel Yönetimler Sempozyumu Bildirileri. (Ed. B. A. Güler ve A. Sabuktay). Ankara: TODAİE YYAEM Yayınları, 167176. google scholar
Avşar, Y. (2020). Türkiye’de 6360 sayılı yasa kapsamında mahalle ve köy yönetiminde yaşanan değişim ve dönüşüm. (Doktora Tezi). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş. google scholar
Aydın, F. (2018). 6360 sayılı kanun kapsamında mahalleye dönüşen köyler: yapısal ve işlevsel açıdan bir inceleme (Manisa örneği). (Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta. google scholar
Aytaç, F. (1995). Mahalle muhtarının el kitabı. Ankara: Seçkin Yayınevi. google scholar
Bakan, K. ve Konuk, G. (1987). Türkiye’de kentsel dış mekânların düzenlenmesi. Ankara: Tübitak Yayınları No: 45. google scholar
Bayar, R. ve Karabacak, K. (2020). Başkentin merkezinde köy kalmak: Çankaya ilçesinin (Ankara) kırsal mahalleleri. Ege Coğrafya Dergisi, 29(1), 87-106. google scholar
Bayartan, M. (2005). Osmanlı şehrinde bir idari birim: mahalle. Coğrafya Dergisi, (13), s. 93-107. google scholar
Bekdemir, Ü., Kocaman, S. ve Polat, S. (2014). Yeni büyükşehir yasası sonrasında Türkiye’de şehir nüfusu ve şehir yerleşmeleri. Doğu Coğrafya Dergisi, 19(32), 277-297. google scholar
Bilgin, K. U., Gündüzöz, İ. ve Urhan, V. F. (2018). Yeni büyükşehir belediye yasaları öncesinde Türkiye’de mahalle yönetimi araştırması 2012. Türkiye’de mahalle yönetimi araştırmaları. (Ed. K. U. Bilgin ve İ. Gündüzöz). Ankara: T.C. İçişleri Bakanlığı, (Klasmat Matbaacılık), 61-122. google scholar
Bulut, Y. (2001). Mahalle muhtarlığı üzerine bir araştırma. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 10(3), 32-51. google scholar
Bulut, Y. ve Akın, S. (2019). Katılımcı demokrasi açısından mahalle yönetiminin önemi. Mahalle odaklı katılım. (Ed. Özservet, Ç., Y. ve H. Küçük). Ankara: Astana Yayıncılık, 45-53 . google scholar
Çalcalı, Ö. (2014). 6360 Sayılı Kanun’un Türkiye’de yerel yönetimler sistemine getireceği değişiklikler. Çağdaş Yerel Yönetimler, 23(4), 49-68. google scholar
Çavuşoğlu, A. ve Lamba, M. (2020). 6360 Sayılı Kanun’un mahalleye dönüşen birimler üzerine etkisi: Antalya ili örneği. Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(21), 123-147. google scholar
Çetin, Ö., Yılmaz, Z. N. ve Erdem, H. (2016). Büyükşehir belediyeleri mali sisteminin gelişimi ve 6360 sayılı yasanın gelişime etkileri: TR32 illeri örneği. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 14(4), 168-197. google scholar
Çetiner, A. (1972). Şehircilik çalışmalarında donatım ilkeleri. İstanbul: İTÜ Mimarlık Fakültesi Yayını. google scholar
Çolak, Ç. D., Sağlam, H. ve Topal, A. (2017). ‘Bütünşehir’ modelinin 2014 büyükşehir belediye başkanlığı seçimlerine etkileri. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 26(2), 1-47. google scholar
Çopuroğlu, M. A. (2017). Büyükşehir belediye sınırları içinde yer alan kırsal yerleşmelerin sorunları üzerine bir değerlendirme. Süleyman Demirel Üniversitesi Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi, MBUD, 2(2), 18-32. google scholar
Demirkaya, Y. ve Koç, M. (2017). 6360 sayılı kanun ile birlikte mahalleye dönüşen köylerde değişimin katılım açısından muhtarlığa etkisi: Menteşe ve Seydikemer ilçeleri üzerinden bir değerlendirme. Strategic Public Management Journal, 3(6), 124-149. google scholar
Dik, E. (2014). 6360 sayılı kanun bağlamında köylerin mahalleye çevrilmesi sorunu. Mülkiye Dergisi, 38(1), 75-102. google scholar
Erdagöz, Ö. (2012). Mahalle yönetimi ve geleceği. Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, 0(1), 59-101. google scholar
Erdoğan, Ş. Ö. (2016). Mahalle ve Türkiye’de mahalle muhtarlığı. (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. google scholar
Erkan, N., Ç. (2019). Mahalle odaklı katılımın mekânsal boyutları. Mahalle odaklı katılım. (Ed. Özservet, Ç., Y. ve H. Küçük). Ankara: Astana Yayıncılık, 55-66. google scholar
Eryılmaz, B. ve Şen, M. L. (1994). 2000’li yıllara doğru Türkiye’de yerel yönetimler, sorunlar ve çözümler. MÜSİAD Araştırma Raporları: 5. google scholar
Genç, F. N. (2014). 6360 sayılı kanun ve Aydın’a etkileri. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(5), 1-29. google scholar
Gezgüç, G. M., Aldemir, C. ve Uzun, T. (2016). 6360 sayılı kanun ve Muğla örneği. Kamu Yönetiminde Değişimin Yönü ve Etkileri (Kayfor 13 Bildiri Kitabı): 1664-1684. Konya. google scholar
Göküş. M. ve Alptürker, H. (2016). 6360 sayılı yasa ile köy yönetiminden mahalle yönetimine geçiş sonrası etkin hizmet sunumuna ilişkin muhtarların görüşü: Silifke köyleri örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal ve Teknik Araştırmalar Dergisi, 11, 67-86. google scholar
Gözler, K. (2013). 6360 sayılı kanun hakkında eleştiriler, Legal Hukuk Dergisi, 11(122), 37-82. (www.idare.gen.tr/6360-elestiriler.pdf). (20.12.2020). google scholar
Güler, B. A. (2009). Türkiye’nin yönetimi -yapı. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları. google scholar
İzci, F. ve Turan, M. (2013). Türkiye‘de büyükşehir belediyesi sistemi ve 6360 sayılı yasa ile büyükşehir belediyesi sisteminde meydana gelen değişimler: Van örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(1), 117-152. google scholar
Kara, M. (2016). Türkiye’de merkezileşme-yerelleşme tartışmaları ve hizmet sunumunda ölçek sorunu. Yönetim Bilimleri Dergisi, 14(27), 249-276. google scholar
Karaarslan, M. (2013). Nasıl bir yerel yönetim? 6360 sayılı kanun bir değerlendirme. Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 17-18(26-27-28-29), 123-162. google scholar
Kavruk, H. (2018). Mahalle, yerleşimi ve yönetimi. Ankara: Nobel Yayınevi. google scholar
Kaymal, C. (2017). Yerel özerklik ve yerel demokrasi açısından büyükşehir belediyesi reformu. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, 5(13), 1137-1159. google scholar
Koç, M. (2018a). 6360 sayılı kanunun mahalleye dönüşen köylerde muhtarlığa etkisi (Muğla deneyimi). (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. google scholar
Koç, M. (2018b). Mahalle muhtarlarının yönetime katılımda yeni iletişim teknolojilerini kullanımı; Muğla ili üzerinden bir değerlendirme. Dijital Çağın Etkisinde Yönetim - Siyaset - Kent. (Ed. Akman, E., N. Negiz, Ç. Akman ve H. M. Kiriş). Ankara: Detay Yayıncılık, 89-102. google scholar
Ökmen, M., Çağatay, U., Uçar, A. ve Arslan, R. (2016). Köylerin mahalleye dönüşüm kararının etkilerini belirlemeye yönelik bir araştırma: Manisa büyükşehir belediyesi örneği. Kamu Yönetiminde Değişimin Yönü ve Etkileri (Kayfor 13 Bildiri Kitabı): 1475-1487. Konya. google scholar
Ömürgönülşen, U., Öktem, M. K. ve Sadioğlu, U. (2018). Yeni büyükşehir belediye yasaları sonrasında Türkiye’de mahalle yönetimi araştırması (2013). Türkiye’de mahalle yönetimi araştırmaları. (Ed. K. U. Bilgin ve İ. Gündüzöz). Ankara : T.C. İçişleri Bakanlığı, (Klasmat Matbaacılık), 125-294. google scholar
Özçağlar, A. (2005). Türkiye’de mülki idare bölümlerinin idari coğrafya analizi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 3(1), 1-25. google scholar
Özçağlar, A. (2009). Coğrafyaya giriş. Ankara: Ümit Ofset Matbaacılık. google scholar
Özçağlar, A. (2015). Yönetsel coğrafya. Ankara: Nika Yayınevi. google scholar
Özçağlar, A. (2016). Büyükşehir belediyeli illerde kır ve kent nüfusunun tespiti mümkün mü?, TÜCAUM Uluslararası Coğrafya Sempozyumu Bildiriler Kitabı: 271-291. Ankara. google scholar
Özer, M. A. (2013). Yerel yönetimler reformunda reform: 6360 sayılı Kanun’un düşündürdükleri. Yerel Politikalar Dergisi. 3, 97-126. google scholar
Palabıyık, H. ve Şermin, A. (2002). Türkiye’de mahalle yönetimi. Avrupa birliği ile bütünleşme sürecinde Türkiye’de yerel yönetimler. (Ed. B. Parlak ve H. Özgür). İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım, 331-371. google scholar
Safi, İ. ve Kurşuncu, T. (2019). Siyasal partizanlığın bir göstergesi olarak seçim hileleri ve Türkiye’deki bazı uygulamaları. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 4(8), 46-71. google scholar
Sağırekmekçi, A. (2015). Yerelleşme-merkezileşme tartışmaları bağlamında Türkiye’de mahalleye dönüşen köy yönetimlerinin mevcut durumu: Hatay örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hatay. google scholar
Sakar, S. E. (2019). Yeni büyükşehir yasasına kırsal kesimin bakış açısı: Adana örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çankırı. google scholar
SBB (2020). On birinci kalkınma planı (2019-2023), https://www.sbb. gov.tr/wp-content/uploads/2020/04/YerelYonetimlerOzelIhtisas KomisyonuRaporu.pdf (24.12.2020). google scholar
Susta, G. O. (2018). 6360 sayılı yasa ile oluşan yeni büyükşehir Yasası’nın kırsal alanda hizmet etkililiği açısından incelenmesi: İzmir ili Kiraz ilçesi araştırması. (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara. google scholar
Şahin, F. (2019). 6360 sayılı kanunla birlikte köy tüzel kişiliğinin kaldırılmasıyla oluşan mahallelere verilen kamu hizmetlerinin değerlendirilmesi: Tekirdağ örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Bartın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bartın. google scholar
Şenol, E. (2019). Büyükşehir statüsündeki illerde kırsal nüfusun tespit: Ordu ili örneği. Türk Coğrafya Dergisi, 72, 53-63. google scholar
Taş, B. (2016). Türkiye’nin kırsal yerleşmeleri. İstanbul: Yeditepe Yayınevi. google scholar
Tekçe, Y. (2018). 6360 sayılı kanunun kapatılan köylere/yeni mahallelere etkisi: Aydın örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın. google scholar
Türkan, O. (2020). Çankırı şehri sınırları ve yönetsel coğrafya bağlamında mahallelerin yeniden değerlendirilmesi. Çankırı şehir coğrafyası. (Ed. M. M. Kale ve O. Türkan). Ankara: Nobel Yayıncılık, 99-133. google scholar
Ünal, F. ve Erol, V. (2019). 6360 sayılı kanun kapsamında köy ve mahalle yönetimlerinin yasal ve yapısal dönüşümü. Kamu yönetiminde yapısal ve işlevsel dönüşüm (Kayfor 17 Bildiriler Kitabı): 86-99. Karaman. google scholar
Yılmaz, V. ve Kaypak, Ş. (2017). 6360 sayılı yasa ile getirilen yeniliklerin yerel halk üzerindeki etkililiğinin ölçülmesi: Malatya büyükşehir belediyesi örneği. International Journal of Academic Value Studies, 3(15). 405-418. google scholar
Yüksel, C. (2016). Yerel yönetimlerde kaynak paylaşım sistemleri ve 6360 sayılı kanunla Türkiye’deki değişimler. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 71(3), 731-756. google scholar
Zengin, O. (2014). Büyükşehir belediyesi sisteminin dönüşümü: son on yılın değerlendirmesi. Ankara Barosu Dergisi, 2, 91-116. google scholar İnternet Kaynakları google scholar
https://www.e-icisleri.gov.tr/Anasayfa/MulkiIdariBolumleri.aspx (12.12.2020). google scholar
https://atlas.harita.gov.tr/#14.4/40.93388/33.48478 (12.12.2020). google scholar
https://sozluk.gov.tr (12.12.2020). google scholar
https://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem24/yil01/ss338.pdf (20.12.2020). google scholar
https://adres.nvi.gov.tr/VatandasIslemleri/AdresSorgu (12.12.2020). google scholar
https://atlas.harita.gov.tr/#16.15/40.578572/32.790447 (12.12.2020). google scholar
https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayali-Nufus-Kayit-Sistemi-Sonuclari-2012-13425 (24.12.2020). google scholar
http://www.malkara.bel.tr/dosyalar/2015-8-muhtar-talepl_12642.pdf (24.12.2020). google scholar
https://ekentrehberi.yenimahalle.bel.tr:81/KentrehberiApp/Index# (26.12.2020). google scholar
https://ims.mamak.bel.tr/Projects/MAMAK/Pages/KRH.aspx (26.12.2020). google scholar
http://socbs.etimesgut.bel.tr:8080/EKentRehberi/ (26.12.2020). google scholar
https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?locale=tr (12.12.2020). google scholar
https://cbs.kayseri.bel.tr/kayseri-ilce-mahalle-muhtar-bilgileri (26.12.2020). google scholar
https://cbs.pendik.bel.tr/ (26.12.2020). google scholar
https://kentrehberi.izmir.bel.tr/izmirkentrehberi (26.12.2020). google scholar
https://cbs.cankaya.bel.tr/kentrehberi/ (26.12.2020). google scholar
https://gis.fatih.bel.tr/webgis/ (26.12.2020). google scholar
http://hbb.tkgm.gov.tr/home (26.12.2020). google scholar