30 Ekim 2020 Sisam Depreminin İzmir-Bayraklı’da Yol Açtığı Hasar Üzerinde Bornova Ovasının Alüvyal Jeomorfolojisinin Etkileri

Bu çalışmada 30 Ekim 2020 günü merkez üssü Kuşadası Körfezi olan Sisam Depremi nedeniyle Bornova Ovası üstündeki yerleşim alanlarında meydana gelen yıkım ve hasarın dağılışında Bornova Ovası’nı oluşturan alüvyonların etkilerinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla hasar durumunun dağılışını belirlemek için Çevre ve Şehircilik Bakanlığına ait adrese dayalı hasar tespit verileri kullanılmıştır. Hasar dağılışı ile ovayı oluşturan alüvyonların özelliklerinin ilişkilendirilmesi için Bornova Ovası’nı oluşturan alüvyonların sedimantolojik ve stratigrafik özelliklerini delgi sondaj yöntemi ile ortaya koyan önceki çalışmalardan yararlanılmıştır. Çalışmada hasarlı binaların konumları uydu görüntüsü ve sedimantolojik-stratigrafik kesitler üzerine aktarılmıştır. Önceki çalışmalarda sunulan Bornova Ovası kıyı bölümünde yapılan alüvyal delgi sondajlara ait sedimantolojik-stratigrafik veriler ile hasar durumu ilişkilendirilmiştir. Sonuç olarak depremden en fazla hasar alan binaların Holosen transgresyonuna bağlı olarak kısa mesafeler içerisinde alüvyonların niteliğinde değişimlerin görüldüğü alçak ova tabanında yoğunlaştığı izlenmiştir. Nitekim yıkılan 7 binanın 6’sı ve hasar alan binaların çoğunluğu bu değişimlerin gözlendiği Holosen transgresyonunun etki alanı üzerindedir. Özellikle son yıllarda Bornova Ovası’nın hemen kıyı gerisindeki bu alanın çok yüksek katlı binaların inşa edildiği bir bölgeye dönüşmesi olası depremler açısından tehlike ve riskleri artırmaktadır. Bu açıdan Bornova Ovası dâhil körfezi çevreleyen alüvyal alanları oluşturan alüvyonların özelliklerinin ve olası bir depreme karşı gösterecekleri tepkilerin belirlenmesi önem taşımaktadır.

Effects of the Alluvial Geomorphology on the Damage of the Sisam Earthquake in the Bornova Plain

On October 30, 2020, an earthquake struck the offshore region of the north of Samos Island, in the Gulf of Kuşadası with a magnitude of 6.9. According to damage reports, Bayrakli and Bornova districts were the most affected areas by the earthquake based on the extent of damage and loss. This study aims to evaluate the effects of alluvial properties of the Bornova Plain on the distribution of earthquake damage. The address-based damage reports of the Ministry of Environment and Urbanization and findings of previous studies on the alluvial characteristics of the Bornova Plain were used to interpret the damage distribution. In the study, the damaged building locations were transferred on satellite images and sedimentological-stratigraphic cross-sections. The sedimentological-stratigraphic data of the nine core drillings made in the coastal part of the Bornova Plain presented in the previous studies were associated with the earthquake damage. Alluvial changes related to the Holocene transgression in alluvial stratigraphy present various conditions by means of durability. Six of the collapsed buildings and most of the damaged buildings are located in the mid-Holocene transgression area. In recent years, as an urban renewal area, this field has turned into an area of high-rise apartment blocks and towers. Such change may increase the possibility of earthquake risks. In this regard, it is important to determine the characteristics of the alluviums that form in the alluvial areas surrounding the İzmir bay.

Keywords:

30 October 2020 Samos Earthquake Bornova Plain, Alluvial Geomorphology,

PDF

___

AFAD (Deprem Dairesi Başkanlığı). (2020). 30 Ekim 2020 Sisam Adası (İzmir Seferihisar Açıkları) Mw 6.6 Depremi Raporu, https:// deprem.afad.gov.tr/downloadDocument?id=2065 google scholar
Akdeniz, N., Konak, N., Öztürk, Z. ve Çakır, M. H. (1986). İzmir-Manisa Dolaylarının Jeolojisi. MTA Rapor No: 7929, Ankara. google scholar
Alparslan, N. (2013). Zemin Sıvılaşması ve Mekanizması. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 3(2), 67-89. google scholar
Ayoubi, P., Asimaki, D., Mohammdi, K. (2018). Basin Effects in Strong Ground Motion: A Case Study from the 2015 Gorkha, Nepal Earthquake. Geotechnical Earthquake Engineering and Soil Dynamics V, Austin, Texas. 288-296. (https://doi. org/10.1061/9780784481462.028). google scholar
Benjamin, J., Rovere, A., Fontana, A., Furlani, S., Vacchi, M., Inglis, R. H., Galili, E., et al. (2017). Late Quaternary sea-level changes and early human societies in the central and eastern Mediterranean Basin: an interdisciplinary review. Quaternary International, 449, 29-57. google scholar
Brückner, H., Vött, A., Schriver, M., Handl, M. (2005). Holocene Delta Progradation in the Eastern Mediterranean - Case Studies in Their Historical Context. Mediterranee, 104(2005/1-2), 95-106. google scholar
Brückner, H., Kelterbaum, D., Marunchak, O., Porotov, A., Vött, C. (2010). The Holocene Sea Level Story since 7500 BP- Lessons from the Eastern Mediterranean the Black and the Azov Seas. Quaternary International, 225(2), 160-179. google scholar
Erken, A., Özay, R., Kaya, Z., Can Ülker, M.B., Elibol, B. (2004). Depremler Sırasında Zeminlerin Sıvılaşması ve Taşıma Gücü Kayıpları. Türkiye Mühendislik Haberleri, 431(2004/3), 20-26. google scholar
Erinç, S, Bilgin, T., Bener, M., Sungur, K., Erer, S., Göçmen, K. (1970). 28 Mart 1970 Gediz depremi : Tatbikî jeomorfolojik Etüd. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları No: 1520. google scholar
Erinç, S, Bener, M., Sungur, K., Göçmen, K. (1971). 12 Mayıs 1971 Burdur depremi : Tatbikî jeomorfolojik Etüd. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları No: 1520. google scholar
Fleming, K., Johnston, P., Zwartz, D., Yokoyama, Y., Lambeck, K., Chappell, J. (1998). Refining the Eustatic Sea-Level Curve Since the Last Glacial Maximum Using Far-and İntermediate-Field Sites. Earth and Planetary Science Letters, 163, 327-342. google scholar
Gunay, S., Mosalam, K., Archbold, J., Dilsiz, A., Djima, W., Gupta, A., Javadinasab H. S., Hassan, W., Heresi, P., Morales-Beltran, M. Muin, S., Robertson, I., Romao, X., Kijewski-Correa, T. (2020). Preliminary Virtual Reconnaissance Report (Pvrr). Aegean Sea Earthquake. Report number: PRJ-2953, DOI 10.17603/ds2-kmxd-gj50. google scholar
Karadaş, A. (2012). Bornova Ovasının Fiziki Coğrafyası (Basılmamış Doktora tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir. google scholar
Karadaş, A. (2014). Bornova Ovası (İzmir) Holosen Paleocoğrafyası ve Kıyı Çizgisi Değişmeleri. Ege Coğrafya Dergisi, 23(2). google scholar
Kayan, İ. (1991). Holocene Geomorphic Evolution of the Beşik Plain and Changing Environment of Ancient Man. Studia Troica, 1, 7992, Philipp von Zabern, Mainz am Rhein, Germany. google scholar
Kayan, İ. (1997). Türkiye’nin Ege ve Akdeniz Kıyılarında Deniz Seviyesi ve Kıyı Çizgisi Değişmeleri. Türkiye’nin Kıyı ve Deniz Alanları 1. Ulusal Konferansı Bildiriler Kitabı, Ankara. google scholar
Kayan, İ. (1999). Holocene Stratigraphy and Geomorphological Evolution of the Aegean Coastal Plains of Anatolia. Quaternary Science Reviews, 18, 541-548. google scholar
Kayan, İ. (2000). İzmir Çevresinin Morfotektonik Birimleri ve Alüvyal Jeomorfolojisi. Batı-Anadolu’nun Depremselliği Sempozyumu (BADSEM) 2000 Bildiriler Kitabı, 103-111, İzmir. google scholar
Kayan, İ. (2012). Kuvetarner’de Deniz Seviyesi Değişmeleri. Kuvaterner Bilimi (Ed. N. Kazancı, A. Gürbüz), Ankara Üniversitesi Yay. No: 350, Ankara, 59-78. google scholar
Lambeck, K., Purcell, A. (2005). Sea-Level Change in the Mediterranean Sea since the LGM: Model Predictions for Tectonically Stable Areas. Quaternary Science Reviews, 24, 1969-1988. google scholar
Lambeck, K., Rouby, H., Purcell, A., Sun, Y., Sambridgea, M. (2014). Sea level and global ice volumes from the Last Glacial Maximum to the Holocene. PNAS., 111(43), 15296-15303. google scholar
METU/EERC, (2020). The October 30, 2020 İzmir-Seferihisar Offshore (Samos) Earthquake (Mw=6.6) Reconnaissance Observations And Findings. REPORT NO: METU/EERC 2020-03 google scholar
https://eerc.metu.edu.tr/en/system/files/documents/Izmir%20 Earthquake%20Report.pdf google scholar
Öner, E., ve Kayan, İ. (2005). İzmir Körfezi Kıyılarında Alüvyon Birikimi ile Karşıyaka ve Bayraklı Kıyılarının Şekillenmesi. Karşıyaka Kültür ve Çevre Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 8-22, İzmir. google scholar
Öner, E., Vardar, S. (2018). Gediz Deltası Paleocoğrafyasında Panaztepe’nin Limanını Bulma Umudu. Journal of Awareness, 3 (5), 1-18. google scholar
Öner, E., Vardar, S., Karadaş, A., İlhan, R. (2019). Bayraklı Höyüğünde (Smyrna-Tepekule) 2018 Yılı Paleocoğrafya ve Jeoarkeoloji Araştırmaları (İzmir). 35.Arkeometri Sonuçları Toplantısı Bildiriler Kitabı. 217-238. google scholar
Papadimitriou, P., Kapetanidis, V., Karakonstantis, A., Spingos, I., Kassaras, I., Sakkas, V., Kouskouna, V., Karatzetzou, A., Pavlou, K., Kaviris, G., Voulgaris, N. (2020). Preliminary Report on the M w =6.9 Samos Earthquake of 30 October 2020. DOI 10.13140/ RG.2.2.28729.60002. google scholar
Peltier, W. R. (2002). On eustatic sea level history: Last Glacial Maximum to Holocene. Quaternary Science Review 21, 377-96. google scholar
Perissoratis, C., Conispoliatis N. (2003). The Impacts of Sea-Level Changes During Latest Pleistocene and Holocene Times on the Morphology otThe Ionian and Aegean Seas (SE Alpine Europe). Marine Geology, 196, 145-156. google scholar
Sarı, B. (2018). Beytitepe Kireçtaşı’nın (Bornova Fliş Zonu) Gökdere Alanında (İzmir, Batı Türkiye) Planktonik Foraminifer Biyostratigrafisi ve Mikrofasiyes Özellikleri, Dokuz Eylül Üniversitesi-Mühendislik Fakültesi Fen ve Mühendislik Dergisi, 20(59), 576-594. google scholar
Sözbilir, H., Uzel, B., Sümer, Ö., İnci, U., Ersoy, E.Y., Koçer, T. (2008). D-B Uzanımlı İzmir Fayı ile KD-Uzanımlı Seferihisar Fayı’nın Birlikte Çalıştığına Dair Veriler: İzmir Körfezi’ni Oluşturan Aktif Faylarda Kinematik ve Paleosismolojik Çalışmalar, Batı Anadolu, Türkiye. Türkiye Jeoloji Bülteni, 51(2), 91-114. google scholar
Sözbilir, H., Tatar, O. Akgün, M., Ankaya Pamukçu, O., Baba, A., Özden, G., Özçelik, Ö., Çırmık, A., Utku, M., Softa, M., Uzelli, T., Eski, S., Özdağ, Ö., Çakır, R., Tepe, Ç., Evlek, D. (2020). 30 Ekim 2020 Sisam (Samos) Depremi (Mw: 6,9) Değerlendirme Raporu. DOI 10.13140/RG.2.2.33392.48644. google scholar
Şenol, D. (2003). Gediz Depreminin Düşündürdükleri, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 3. google scholar
Taylan, Z.N., Uysal, H., Lav, M.A., Erken, A. (2007). Sıvılaşma ve Taşıma Gücü Kaybı Sonucu Oluşan Oturmaları Kapsayan Vaka Analizi. Altıncı Ulusal Deprem Mühendisliği Konferansı, 16-20 Ekim 2007 Bildiriler Kitabı, s. 471-482. google scholar
Toprakçı, H., Ekizler, T. (2020, Aralık 06). İzmir’de depremin ardından acil yıkılacak 71 binadan 67’sinin yıkımı tamamlandı. AA Haber Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/izmirde-depremin-ardindan-acil-yikilacak-7 1-binadan-67sinin-yikimi-tamamlandi/2067256 google scholar
Turoğlu, H. (2004). Zemin Sıvılaşmasının 17 Ağustos 1999 Depreminde Adapazarı’ndaki Hasara Etkisi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi 12, 63-74. google scholar
Uzel, B., Sözbilir, H., Özkaymak, Ç. (2012). Neotectonic Evolution of an Actively Growing Superimposed Basin in Western Anatolia: The Inner Bay of İzmir, Turkey, Turkish Journal of Earth Sciences, 21(4), 439-471. google scholar
Vardar, S., Öner, E., İlhan, R. (2017). Bağlararası Höyüğü Çevresinde Paleocoğrafya ve Jeoarkeoloji Araştırmaları (Çeşme- İzmir). Türkiye Jeoloji Bülteni, 60, 589-614. google scholar
Vardar, S., İlhan, R., Öner, E., (2020). Teos Antik Yerleşimi Çevresinde Paleocoğrafya-Jeoarkeoloji Araştırmalarının İlk Sonuçları (Seferihisar-İzmir). Coğrafya Dergisi - Journal of Geography, 40, 323-338. google scholar
Waelbroeck C., Labeyrie L., Michel E., Duplessy J. C., McManus J. F., Lambeck K., Balbon E., Labracherie M. (2002). Sea- Level and Deep Water Temperature Changes Derived from Benthic Foraminifera Isotopic Records. Quaternary Science Reviews, 21, 295-305. google scholar