Moğolistan’da Bulunan Ulaan Khermiin Shoroon Bumbagar (Mayhan Uul) ve Shoroon Dov Kurganları Üzerine

Altay ve Tanrı dağları (t’ien shan) civarında Erken Orta Çağ göçerleri ile ilgili arkeolojik araştırmalarımız arttıkça, Eski Türklere ait bilgilerimizin de daha güvenilir hale gelmeye başladığını söyleyebiliriz. Bu konuda bilgi üretmemize yardımcı olan çalışmalardan biri, Moğolistan’da Shoroon Dov ve Ulaan Khermiin Shoroon Bumbagar olarak adlandırılan kurganların kazılarak malzemelerinin ve planlarının bilim dünyasına tanıtılması olmuştur. Kurganlar, 2009 ve 2011 yıllarında çok uluslu ekiplerce kazılmışlardır. İki kurgan birbirine yakın mesafelerde, Tola nehrinin her iki yakasında yer almaktadırlar. Kazı malzemeleri, sadece 630 yılı etrafında Tola vadisinde dönen siyasi gelişmelerle ilgili değil, aynı zamanda 744 yılından sonra kurulan Orhon Uygur Kağanlığı (Ötüken / Büyük Uygur Kağanlığı) tarihi için de önemli bilgiler içermektedir. Şunu belirtmek gerekir ki, Gök Türk arkeolojisi ile ilgilenen bütün arkeologların gönlünde, bozkırın büyük idarecilerinden birinin mezarını bulmak özlemi yatmaktadır. Ancak oldukça masum görünen bu istek, bazen arkeolojik malzemeleri doğru yorumlamanın önüne geçmektedir. Bu yüzden, Ulaan Khermiin Shoroon Bumbagar kurganının keşfi, bazı arkeologları derhal kurganın Gök Türk idarecilerinden biri olduğu düşüncesine itmiştir. Bu çalışma, kurganlardan çıkan malzemeleri dönemin diğer kurganlarından çıkan malzemelerle karşılaştırarak mezarların gerçekte hangi uygarlığa ve kime ait oldukları konusuna bir açıklık getirmeye çalışacaktır.

On the Burial Mounds of Ulaan Khermıın Shoroon Bumbagar (Maykhan Uul) and Shoroon Dov in Mongolia

As archaeological researches increase about Early Medieval burial sites around Altai and Tengri (t’ien shan) mountains, our information about early Turkic tribes becomes more reliable. One of the cases that will help to enhance our understanding is the burial mounds found recently in Mongolia, named as Shoroon Dov and Ulaan Khermiin Shoroon Bumbagar. Kurgans were excavated by joint archaeological teams in 2009 and 2011. They are close in proximity on both site of the river Tola. Also the artifacts of kurgans constitute an important source for the history of Tola valley around 630 CE. even for Orhon Uighur Khaganate (Ötüken/Great Uyghur Khaganate) established after 744 CE. It must be admitted that every archaeologist studying the objects of the Gök Türks has a cherished dream to find the grave of one of the great steppe rulers. Sometimes this seemingly innocent vanity prevents the archaeologist from truly interpreting the archaeological artifacts. Thus, after the discovery of the Ulaan Khermiin Shoroon Bumbagar kurgan, some archaeologists claimed the idea that it should belong to one of the rulers of the Gök Türks. In this article, based on the archaeological materials of this kurgans and comparing it with the artifacts of other burials dated to the same period, we try clarify to whom and the which civilization these burials might have belonged to.

Keywords:

Shooron Dov, Ulaan Khermiin Shoroon Bumbagar, Maykhan Uul, Pu-ku Yi-tu Turkic kurgan,

PDF

___

Arden-Wong, Lyndon, “Tang governance and administration in the Turkic period”, Journal of Eurasian Studies, Vol. VI, Issue 2, (2014), pp. 9-20
Bang-Kaup W., Über die Köktürkische Inschrift auf der Südseite des Kül Tägin-Denkmals, Otto Harrassowitz, Leipzig 1896.
Batbold, Baatad Gonçigiyn, Martagdsan Pugu Aymag, Mongolın Arheologiçdın Holboo, Ulaanbaatar 2017.
Baykara, Tuncer, “Türk şehircilik tarihinden: Hatun şehirleri”, TTK Belleten, XLIV, No.175, (1980), pp. 497-510.
Chavannes, Edouard, Çin Kaynaklarına Göre Batı Türkleri, Çev.: Mustafa Koç, 2. Edition, Selenge Publications, İstanbul 2013,
Çoruhlu, Yaşar, Eski Türklerin Kutsal Mezarları, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2016.
Danilov , S.V. & Burayev, A.İ. & Saganov, B.G. & Oçir, A. & Erdenebold, L. & Batbold, H., “Kurgan Şoroon Dov i ego mesto v obşey sisteme arheologiçeskih pamyatnikov Tyurkskoy epohi Tsentrolnoy Azii”, Drevniye Kulturı Mongolii i Baykalskoy Sibiri -Materialı Mejdunarodnoy Nauçnoy 20-23 Sentyabrya 2010 g., Tsentralnaya Aziya i Pribaykale v Drevnosti - İornik Nauçnıh Trudov, Vıpusk 4, Buryat State University Publishing Department, Ulan-Ude 2010, pp. 254-257.
Eckfeld, Tonia, Imperial Tombs in Tang China, 618-907 – The Politics of Paradise, Routledge Curzon Publish, London-New York 2005.
Feng, Enxue, “Textual Rearch on epitaph of Pugu the governor of Jin Wei prefecture area found in Mongolia”, Cultural Relic, Vol. 5, (2014), pp. 83-88.
Fong, Mary H., “Antecedents of Sui-Tang burial practices in Shaaxi”, Artibus Asiae, Vol. 51, No. 3/4, (1991), pp. 147-198.
Golden, Peter B., An Introduction to the History of the Turkic Peoples, Wiesbaden 1992.
Han, Christina, “Cremation and body burning in Five Dynasties China”, Journal of Chine Studies, No. 55, July 2012, pp. 1-22.
Henning, W. B., “Argi and the ‘Tokharians’”, Bulletin of the School of Oriental Studies, University of London, Cambridge University Press, Vol. 9, No. 3, (1938), pp. 545-571. ICOMOS 2004, https://whc.unesco.org/en/list/1004/documents/
Karcaubay, Sartkojauli & Karcaubay, Cantekin, “Göktürk’ün toprak halkı”, Atlas, S. 238, (İstanbul 2013), pp. 62-76.
Kızlasov, İ.L. “Naçalo obsujdeniya materiaolb grobnitsı Mayhan-Ul”, Voprosı Tyurkologii, No. 2, (Moskva 2012), pp. 95-110.
Kubarev, Gleb V., Kultura Drevnih Tyurok Altaya – po Materialam Pogrebalnıh Pamyatnikov, Novosibirsk 2005.
Kubarev, Gleb V., “Pogrebalnıye pamyatniki drevnih Tyurok v doline r.Har-Yamaatın-gol (Severo-zapadnaya Mongoliya)”, Arheologiçeskiye Vesti, No: 22, (Sankt Peterburg 2016), pp. 115-129.
Mackerras, Colin, “Uygur-Tang Relations 744-840”, Central Asian Survey, Vol. 19, No. 2, (2000), pp. 223-234.
Mau-Tsai, Liu, Çin Kaynaklarına Göre Doğu Türkleri, (Çev.: Ersel Kayaoğlu – Deniz Banoğlu), Selenge Yayınları, 2. Baskı, İstanbul 2011.
Oçir, A. & Erdenebolt, L. Şoroon Bumbagarın Bunhant Orşuulga (The Tomb of Shoroon Bumbagar), Xarxorum Muzey, Kharakhorum 2018.
Oçir, A. & Odbaatar, Ts. & Erdenebold, L., & Anhbayar, B., Mongol Ulsın Hutag Dah Uygurçuudın Arheologiyn Dursgal, Mongolın Umdesniy Muzey Publication Ulaanbaatar 2019.
Seregin, N.N., ““Elitnıye” pogrebalnıye kompleksı Tyurkskogo vremeniv Mongolii: itogi i perspektivı issledovaniy”, Teoriya i Praktika Arheologiçeskih İssledovanıy, No. 2 (18), İzdatelstbo Altayskogo Gosudarstvennogo Universiteta, (Barnaul 2017), pp. 60-74.
Sartkojauly, K. & Oçir, A. & Erdenbold, R. & Karjaubayuly, J., “Drevnetyurskiy mavzoley rannego srednevekovya”, Voprosı Tyurkologii, No. 2, (Moskva 2012), pp. 80-94.
Solongo, Saran & Ochir, Ayudai & Tengis, Saran & Fitzsimmons, Kathryn & Hublin, Jean-Jacques, “Luminescence dating of mortar and terracotta from a Royal tomb at Ulaankhermiin Shoroon Bumbagar, Mongolia”, Science and Technology of Archaeology Research, Vol. 2, Issue 2, (2016), pp. 234-242.
Taşağıl, Ahmet, Gök-Türkler II (Fetret Devri 630-681), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1999.
Tekin, Talat, Orhon Yazıtları, Türk Tarih Kurumu Publications, Ankara 1988.
Yılmaz, Anıl, “Some remarks on the term balbal of Ancient Turks”, Cihannuma, Sayı IV/1, (2018), pp. 1-18.
Yılmaz, Anıl, “Bilge Kağan’a atfedilen taç ve (Doğu) Gök Türklerin Budizm’e yaklaşımı”, Art-Sanat, No. 11, (2019), pp. 393-414.
Zhenping, Wang, “Ideas concerning diplomacy and foreign policy under the Tang Emperors Gaozu and Taizong”, Asia Major, Vol. 22, No. 1, (2009), pp. 239-285.