Roger Ackroyd Cinayeti’nin Piyasadan Toplatılmasının Sorumlusu Kim? Eleştirmen mi Çevirmen mi?

Çeviri eleştirisi, yalnızca Türkiye’de değil, dünyada da Çeviribilim’in tartışmalı bir alanıdır. Yazılmış çeviri eleştirilerinin çoğu, kaynak ve erek metin karşılaştırması sonucu oluşan yanlışlar listesi ve çevirmenlerin çeviri sürecinde verdikleri kararları etkileyen erek kültür ve erek okuyucunun ihtiyaçları, beklentileri ve yapısı gibi faktörleri göz ardı eden birer inceleme olmaktan kurtulamamıştır. Bu yazının amacı, Gönül Suveren’in Agatha Christie’nin The Murder of Roger Ackroyd romanının çevirisi üzerine biri Celal Üster, diğeri ona cevap niteliğinde Çağlar Tanyeri tarafından yazılmış olan iki çeviri eleştirisini Eleştirel Söylem Çözümlemesi çerçevesinde incelemektir. Bu iki eleştiri yazısı, daha önce yayınlanmış diğer çeviri eleştirilerinden ayrılmaktadır çünkü Celal Üster’in eleştirisi Gönül Suveren’in çevirisinin Altın Kitaplar tarafından piyasadan toplatılmasına neden olmuştur. Bu yazı yalnızca iki çeviri eleştirisinin söylemleri arasındaki farklılıkları değil, aynı zamanda bazı öznelerin söylem içinde ve söylem üzerinde oluşturdukları güç sayesinde böylesi bir sonuca sebebiyet verebileceğini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Çeviri Eleştirisi, Eleştirel Söylem Çözümlemesi, edebiyat çevirisi, çevirmen, editör

Who is to blame for the Withdrawal of Roger Ackroyd Cinayeti from Circulation? The Critic or the Translator?

Translation criticism has been a controversial area in the field of Translation Studies in Turkey, as it has been throughout the rest of the world. Many, if not most, translation criticisms that have appeared so far have been little more than a list of errors, the result of a strict comparison between the source text(s) and target text(s). These comparisons often fail to take into consideration the external factors that translators pay attention to in their translation processes, such as the composition, knowledge, expectations and requirements, etc. of the target culture and the target audience. In this paper, I will analyze, within the framework of Critical Discourse Analysis, the discourse of two criticisms of Gönül Suveren’s translation of Agatha Christie’s novel The Murder of Roger Ackroyd. One is by the translator and editor Celal Üster, and the other – a response to Üster’s – is by Çağlar Tanyeri, a translator and scholar of Translation Studies. This particular incident may actually be considered a singular case as Celal Üster’s criticism ultimately led to the withdrawal of Gönül Suveren’s translation from circulation by the publishers, Altın Kitaplar. This paper attempts to show how their discourses differ in various aspects and also draws attention to how the power some agents may possess in and over discourse may have catastrophic results, such as the one in this case.

Keywords:

Translation Criticism, Critical Discourse Analysis, literary translation, translator, editor,

PDF

___

Aksoy, B. (2001). Çeviride çevirmen seçimleri ışığında çeviri eleştirisi. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 18(2), 1-16.
Bulut, A. K. & Gürses, S. (2019). Ömrünü çeviriye adayan iki kadın: Gönül ve Gülten Suveren Kardeşler. In Ş. Tahir Gürçağlar (Ed.), Kelimelerin Kıyısında: Türkiye’de Kadın Çevirmenler (pp. 246-276). İstanbul: İthaki Yayınları.
Demirkol Ertürk, Ş. (2019). Ambrose Bierce’ın Şeytanın Sözlüğü yapıtının Türkçe çevirilerinde mizah öğelerinin aktarımı. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Blimler Enstitüsü Dergisi, 21(1), 11-33.
Dizdar, D. (1992). Metis Çeviri’de çeviri eleştirisi. Metis Çeviri, 20-21, 124-134.
Fairclough, N. and Wodak, R. (1997). Critical discourse analysis. In T. A. van Dijk (Ed.), Discourse Studies: Multidisciplanary Introduction. London: Sage Publications.
Karantay, S. (2003). Çeviri eleştirisi: Sorunlar, ilkeler, uygulamalar. In M. Rifat (Ed.), Çeviri Seçkisi I: Çeviriyi Düşünenler (pp.165-175). İstanbul, Dünya Yayıncılık.
Paker, S. (2003). Çeviride ‘yanlış/doğru' sorunu ve şiir çevirisinin değerlendirilmesi. In M. Rifat (Ed.) Çeviri Seçkisi I: Çeviriyi Düşünenler (pp.153-164). İstanbul, Dünya Yayıncılık. Paker, S. (1988). Çeviri eleştirisinin kuramla ilişkisi üzerine bazı düşünceler. Metis Çeviri, 4, 116-121.
Tanyeri, Ç. (2003, October 30). Celal Üster ve Gönül Suveren ya da çeviri ve çeviri eleştirisi. Cumhuriyet Kitap. p. A8.
Tahir Gürçağlar, Ş. (2005). Kapılar: Çeviri tarihine yaklaşımlar. İstanbul: Scala Yayıncılık.
Tahir, Ş. (2000). Çeviri eleştirisi eğitiminde iki kavram: Yanlış ve varsayımsal kurgu. In T. Kurultay (Ed.) Forum: Türkiye’de Çeviri Eğitimi, (pp.107-113) İstanbul, Sel Yayıncılık.
Üster, C. (2003a). Agatha Christie Cinayet. Radikal Kitap. Retrived 15.5.2019 from http://www.radikal.com.tr/Default.aspx?aType=EklerDetay&ArticleID=855199&Date=01.06.2008&CategoryID=40
Üster, C. (2003b). Soylu bir davranış. Radikal Kitap. Retrived 15.5.2019 from http://www.radikal.com.tr/Default.aspx?aType=EklerDetay&ArticleID=855220&Date=01.06.2008&CategoryID=40
van Dijk, T. A. (2001). Critical discourse analysis. D. Schiffrin et al. (Eds.), The Handbook of Discourse Analysis. (pp. 352-371). Massachusetts, Blackwell Publishing.
van Dijk, T. A. (1997). Discourse as interaction in society. In T. A. van Dijk (Ed.), Discourse Studies: A Multidisciplanary Introduction Volume 2 (pp.1-38). London: Sage Publications.