Çeviri Sosyolojisi Işığında Engelli Çevirmenler: Fenomenolojik Yaklaşım ile Görünmeyeni Görünür Kılmak

Engelli bireylerin gelişen teknoloji ile geleneksel olarak istihdam edildikleri mesleklerden farklı alanlara yöneldikleri; ancak bu alanlarda ayrımcılıkla karşılaştıkları gözlemlenmiştir. Bu mesleklerden biri de çevirmenliktir. Engelli çevirmenlerin mesleki alanda nasıl konum aldıklarına vurgu yapan bu çalışma, Çeviri sosyolojisi ve Pierre Bourdieu’nün kavramlarından yararlanarak Fenomenolojik yaklaşımı araç edinmiştir. Çeviri sosyolojisi, çeviri pratiğine dahil olan bütün eyleyicileri ilişkisellik içinde inceler; Fenomenolojik yaklaşım ise bireylerin deneyimlerine ışık tutarak onları görünür kılar. Bunu gerçekleştirmek için de sahanın sesine kulak vermek gerekir. Bu araştırmada görme ve ortopedik engelli beş çevirmen ile derinlemesine yüz yüze görüşmeler yapılmış; kaydedilen görüşmelerin çeviri yazıları incelendikten sonra iki tema öne çıkmıştır. Bu temalardan biri engelli çevirmenlere işverenlerinin ve akademik eğitimleri sırasında öğretim elemanlarının gösterdiği ön yargılı yaklaşımlardır. Bu ön yargı beraberinde ayrımcılığı getirerek engelli çevirmenlerin yeterli mesleki eğitimden yoksun kalmalarına sebep olmaktadır. Diğer tema ise başta Bilgisayar Destekli Çeviri (BDÇ) araçları ve ders materyalleri olmak üzere engelli çevirmenlerin önlerindeki erişilebilirlik engelidir. Erişilebilirliğin kamuya açık bütün kurumların yerine getirmesi gereken bir zorunluluk olmasına rağmen engelli çevirmenlerin hem eğitimleri hem de çalışma hayatları sırasında erişilebilirlik engeline takıldıkları ortaya çıkmıştır. Bu çalışma, engelli çevirmenlerin alandaki dezavantajlı konumları ve karşılaştıkları sorunları görünür kılarak akademi ve sektörde farkındalık yaratmayı amaçlamaktadır. Çevirmenlik eğitimi ve mesleği önündeki engellerin kaldırılmasıyla şimdiye kadar yalnızca belli başlı alanlarda istihdam edilen engelli bireylerin yetenekleri ve eğitimleri doğrultusunda istedikleri mesleklerde çalışmalarının da önü açılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Çeviri sosyolojisi, engelli çevirmenler, Fenomenolojik yaklaşım, Bourdieu, habitus

Translators with Disabilities in the Light of the Sociology of Translation: Making the Invisible Visible with the Phenomenological Approach

It has been observed that persons with disabilities are turning to professions other than they have traditionally been employed; however, they have been increasingly subject to discrimination. One of these new professions is translatorship. This study underlining how translators with disabilities take position in the professional field utilizes the sociology of translation and the concepts of Pierre Bourdieu while applying the phenomenological approach. The sociology of translation investigates all actors taking part in the practice of translation in relationality; whereas phenomenological approach sheds light to the lived experience of individuals and makes these experiences visible. It is of utmost importance to do a field study to achieve this. In the framework of this study, we conducted face to face in-depth interviews with five translators with a visual or orthopedic disability. Analyzing the transcripts of the recorded interviews, we have brought two main themes to the foreground. The first theme is concerned with the prejudiced approach of the employees and professors towards the translators with disabilities. This prejudice brings along discrimination, which causes translators with disabilities to be deprived of the necessary professional training and knowledge. The other theme is the barrier of accessibility including but not limited to Computer-Aided Translation Tools (CATT) and course materials. Although accessibility is a legal obligation to be fulfilled by all institutions open to the general public, it has been concluded that translators with disabilities come across the accessibility barrier during both training and employment. This study aims to make their disadvantageous position and problems they encounter in the field visible as well as raise the awareness of both the academia and the sector. Thus, translators with disabilities who have been employed only in certain positions so far will be able to find the opportunity to be employed in any profession they choose in line with their training and abilities.

Keywords:

The sociology of translation, translators with disabilities, phenomenological approach, Bourdieu, habitus,

PDF

___

Bogenç Demirel, E. (2014). Çevirinin Bourdieu sosyolojisiyle yapılanan yüzü, çeviri sosyolojisi. Cogito, 76, 402-416.
Bourdieu, P. & Wacquant, L. (2010). Düşünümsel bir antropoloji için cevaplar. (Nazlı Ökten, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
Bourdieu, P. (2013). Bilimin toplumsal kullanımları. (Levent Ünsaldı, Çev.). Ankara: Heretik Yayıncılık.
Bourdieu, P. (2015). Devlet üzerine. (Aslı Sümer, Çev.). İstanbul: İletişim Yayıncılık.
Creswell, J. W. (2007). Qualitative inquiry and research design. Thousand Oaks: Sage.
Durkheim, E. (2013). The rules of sociological method and selected texts on sociology and its method. Steven Lukes (Ed). (W. D. Halls, Çev.). Hempshire: Palgrave Macmillan.
Erişilebilirlik İzleme ve Denetleme Yönetmeliği. (2013, 20 Temmuz). Resmi Gazete. (Sayı: 28713). Erişim adresi: http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/07/20130720-9.htm
Figiel, W. (2015). Teaching translation and interpreting to students with vision impairments. Paulina Pietrzak & Mikołaj Deckert (Ed.). Łódź Studies in Language: Constructing Translation Competence, 39, 193–207. doi:10.3726/978-3-653-05760-7
Figiel, W. (2018). Levelling the playing field with (in)accessible technologies?. Między Oryginałem a Przekładem, 24(41), 75-88. doi:10.12797/MOaP.24.2018.41.04
Gouanvic, J. (2010). Outline of a sociology of translation informed by the ideas of Pierre Bourdieu. MonTI 2: Applied Sociology in Translation Studies. (L. Schultz, Çev.). O.D. Fouces & E. Monzo (Ed.). Universidad de Alicante, 2, 119-129. doi:6035/MonTI.2010.2.6
Kellett Bidoli, C. J. (2003). The training of blind students at the SSLMIT Trieste. The Interpreters’ Newsletter, 12, 189–199. Erişim adresi: http://hdl.handle.net/10077/2483
Moustakas, C.E. (1994). Phenomenological research methods. Thousand Oaks: Sage
Rodriguez Vazquez, S., Fitzpatrick D. & O’Brien S. (2018). Is Web-Based Computer-Aided Translation (CAT) Software usable for blind translators. K. Miesenberger & G. Kouroupetroglou (Ed.), Computers Helping People with Special Needs. ICCHP 2018. Lecture Notes in Computer Science (ss. 31-34). Springer, Cham. doi:10.1007/978-3-319-94277-3_6
Rodriguez Vazquez, S. & Mileto, F. (2016). On the lookout for accessible translation aids: current scenario and new horizons for blind translation students and professionals. Journal of Translator Education and Translation Studies (TETS), 1(2). 115-135. Erişim adresi: https://archive-ouverte.unige.ch/unige:88953
Seidman, I. (2006). Interviewing as qualitative research: A guide for researchers in education and the social sciences. New York: Teachers College Press.
Sela-Sheffy, R. (2008). The rranslators’ personae: Marketing translatorial images as pursuit of capital. Meta, 53(3), 609– 622. doi:10.7202/019242ar
Sela-Sheffy, R. (2014). Translator’s identity work: Introducing micro-sociological theory of identity to the discussion of translator’s habitus. G.M. Vorderobermeier (Ed.), Remapping Habitus in Translation Studies (ss. 43-55). Amsterdam: Rodopi.
Simeoni, D. (1998). The pivotal status of the translator’s habitus. Target, 10(1), 1-39. doi:10.1075/target.10.1.02sim