Türklerdeki "Zımni Sözleşme" Kavramlaştırması Bağlamında 15 Temmuz'u Okumak

Ş.Mardin, Türklerde yöneten-yönetilen ilişkisini “zımni sözleşme” kavramlaştırmasıyla açıklamaktadır. Bu kavram, yöneticilerle halk arasında, sahip olunan değerlerden kaynaklanan ve onları aynı amaçta birleştiren birlikteliği anlatmaktadır. Ancak Tanzimat’la başlayan batılılaşma süreciyle, bu birliktelikte bir kırılma yaşanmış ve “zımni sözleşme” bozulmuştur. Halkın değerlerine dayanarak “zımni sözleşme” olgusunu ihyaya çalışan demokrat yöneticiler çıkmışsa da, bunlar çeşitli şekillerde engellenmiştir. “Zımni sözleşme” ihya süreci, 2000’li yıllarda halkın bilinçlenip yöneticilerle iletişimlerinin artmasıyla birlikte, tekrar kendini gösterdi. Ancak bu dönemde de, bu buluşmaya son vermek isteyen girişimler 15 Temmuz kalkışmasıyla zirve yaptı. Ancak demokrasi kültürüyle şekillenen milletin basireti, bu kalkışmaya karşı demokrasisini korudu ve millet-devlet birlikteliğini herkese gösterdi. 15 Temmuz Direnişinde, halkın bilinçlenmesinin yanı sıra, yöneticilerin halktan kopuk bir “devletlû” yerine, halkla karşılıklı duygudaşlık içerisinde (özellikle devletin başı olarak Cumhurbaşkanı’nın, devlet-millet birlikteliğinin ifadesi olarak halka doğrudan temas eden ve halkla devletin sıkı sıkıya bağlanmasını sağlayan tarz ve söylemlerinin) kendilerini görmelerinin büyük etkisi oldu. Yıllarca kendilerine ve değerlerine yapılanlara karşı ses çıkaramayan milletin, devletin başından gelen “sokağa çıkın” talebine anında cevap vermesi, 150 yıldır bozulmuş olan devletle arasındaki “zımni sözleşme” olgusunun yeniden oluştuğunun göstergesi oldu. Kısacası, “Astınız, zehirlediniz, yedirtmeyiz!” ifadesiyle sloganlaşan 15 Temmuz Direnişi, zımni sözleşme bağlamında özgün Türk yöneten-yönetilen ilişkisinin yeniden ihyaya başladığının tescillenmesi anlamına gelmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Zımni Sözleşme, 15 Temmuz

PDF

___

Akdağ, M. (1993). Celali İsyanları. İstanbul: Cem Yayınları.

Akın, İ. (1979). Kamu Hukuku. İstanbul: İ.Ü. Hukuk Fakültesi.

Aksakal, H. (2010). Türk Modernleşmesinin Ambivalant Doğası: Modernleşme, Milliyetçilik, Medeniyet İlişkisi Üzerinden Türkiye’yi Okumak. Zeitschrift für die Welt der Türken, V. 2, N. 1,255-256

Atatürk, M. K. (1997). Söylev ve Demeçleri I-III. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayını

Aslan, S. ve Yılmaz, A. (2001). Tanzimat Döneminde Osmanlı Bürokratik Yapı ve Düşüncenin Değişimi. C.Ü. İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, (Doç.Dr. F. Aydoğanın Anısına), C. 2, (1), 287-297.

Arslan, Z. (2005). Anayasa Teorisi. Ankara: Seçkin Yayınları.

Avcıoğlu, D. (1993). Türklerin Tarihi. C.I, İstanbul: Tekin Yayınevi.

Başgil, A. F. (2006). 27 Mayıs İhtilali ve Sebepleri. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.

Berkes, N. (2002). Türkiye’de Çağdaşlaşma. İstanbul: Doğu-Batı Yayınları.

Bertelsmann Transformation Index (BTI) (2010). https://www.bti-project.org/en/home/ (Erişim Tarihi: 15.01.2019).

Bilge, M. (2011). Türkiye’de Demokrasi Kültürü: Siyaset ve Toplum. TSA, Yıl: 15, (3), Aralık, 49-60.

Cezzar, M. (1965). Osmanlı Tarihinde Leventler. İstanbul: İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi

Çınar, M. (2006). Kültürel Yabancılaşma Tezi Üzerine. Toplum ve Bilim, (105), 153–166.

Dursun, D. (1992). Din Bürokrasisi. İstanbul: İşaret Yayınları.

Dursun, D. (2018). Türkiye’nin Siyasal Hayatı. İstanbul: Beta.

Eryılmaz, B. (1992). Tanzimat ve Yönetimde Modernleşme. İstanbul: İşaret Yayınları.

Eryılmaz, B. (1993). Osmanlı Devletinde İktidar ve Muhalefet. İlim ve Sanat, 35-36.

Findley, C. V. (1996). Kalemiyeden Mülkiyeye (Çev.: G. Çağalı Güven). İstanbul: Tarih V. Yurt Yay.

Genç, R. (1981). Karahanlı Devlet Teşkilatı. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.

Hacib, Y. H. (1947), Kutadgu-Bilig. (Haz: Arat, R. R.) (Metin). C.I, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınlar

Hakyemez, Y. Ş. (2012). Türkiye’de Son 10 Yılda (2002-2012) Demokratikleşme Sürecinde Atılan Adımlar. Yılmaz, M ve Beriş, H. E. (Ed.), Türkiye’nin Demokratik Dönüşümü içinde, Ankara: SDE Yay.

Hamidullah, M.(1979). İslam’da Devlet İdaresi. Ankara: Nur Yayınları.

Huntington, S. P. (2005). Medeniyetler Çatışması ve Dünya Düzeninin Yeniden Kurulması (Çev: Soydemir, C. ve Turhan, M.). İstanbul: Okuyan Us Yayınları.

İnalcık, H. (1964). Tanzimat’ın Uygulanması ve Sosyal Tepkileri. Belleten, C. XXVIII, (112), 623-690.

İnalcık, H. (1994). Sultanizm Üzerine Yorumlar: Weber’in Osmanlı Siyasal Sistemi Tiplemesi. Dünü ve Bugünüyle Toplum ve Ekonomi Dergisi, (7), 5-26.

İnalcık, H. (2001). Türk Tarihinde Türe ve Yasa Geleneği. Doğu Batı Dergisi, Kasım- Aralık, (13), 157-175.

İnalcık, H. (2014). Devlet-i Aliye (Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-II). İstanbul: İş Bankası Yay.

Kafesoğlu, İ. (1987). Türk Bozkır Kültürü. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü

Kafesoğlu, İ. (1997). Türk Milli Kültürü. İstanbul: Ötüken Yayınları.

Kala, M. E. (2016). Darbeye Kafa Tutmanın İnsani İmkânı: Sosyal Bünyeyi İnşa Etmek ve Ona Dost Olmak. Adam Akademi, C.6, (2), 21-36

Kalaycıoğlu, Ersin (1995). Türkiye'de Siyasal Kültür ve Demokrasi, Özbudun, E., Kalaycıoğlu, E. ve Köker, L.( Ed.), Türkiye'de Demokratik Siyasal Kültür içinde , Ankara: Türk Demokrasi Vakfı.

Karatepe, Ş. (1993). Darbeler, Anayasalar ve Modernleşme. İstanbul: İz Yayıncılık.

Karpat, K. H. (1967). Türk Demokrasi Tarihi. İstanbul: İstanbul Matbaası.

Karpat, K. H. (1996). Türk Demokrasi Tarihi-Sosyal, Ekonomik, Kültürel Temeller. İstanbul: AFA Yay.

Kaynak, M. (2006). Darbeli Demokrasi/Olaylar ve Çözümlemeler. İstanbul: Timaş Yayınları

Kılıç, Y. (2015). Hobbes, Locke ve Rousseau’da “Doğa Durumu” Düşüncesi. Temaşa Erciyes Üniversitesi Felsefe Bölümü Dergisi, (2), 97-117.

Kolukırık, S. (2008). Türk Modernleşme Sürecinde Merkezin Dönüşümü: Yerelden Küresele Yeni Kimlik Arayışları. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık, (18), 133-146.

Köni, H. ve Özdemir, G. (2014). 11 Years of Justice and Development Party Government: Facts and Prospects. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, C. 3, (6), 1-14.

Köseoğlu, N. (1997). Devlet “Eski Türklerde, İslam’da ve Osmanlı’da”. İstanbul: Ötüken Yayınları.

Lewis, B. (1992). İslâm’ın Siyasal Dili (Çev. F. Taşar). İstanbul: Rey Yayınları.

Lewis, B. (1993). Modern Türkiye’nin Doğuşu (Çev.: M. Kıratlı). Ankara: TTK Yayınları.

Mardin, Ş. (1990). Bediüzzaman Said Nursi Olayı. İstanbul: İletişim.

Mardin, Ş. (1993). Türkiye'de Din ve Siyaset-Makaleler 3. İstanbul: İletişim.

Mardin, Ş. (1995). Türk Modernleşmesi -Makaleler 4 (Der.: M. Türköne ve T. Önder). İstanbul: İletişim.

Mardin, Ş. (1999). Türkiye’de Toplum ve Siyaset-Makaleler 1 (Der.:M.Türköne ve T.Önder). İstanbul: İletişim.

Mardin, Ş. (2004). Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu (Çev. M. Türköne, F.Unan ve İ.Erdoğan). İstanbul: İletişim.

Mardin, Ş. (2007). Din ve İdeoloji. İstanbul: İletişim.

Ocak, A. Y. (1996). Babailer İsyanı: Aleviliğin Tarihsel Altyapısı. İstanbul: Dergah Yayınları.

Ögel, B. (1988). Türk Kültürünün Gelişme Çağları. İstanbul: Türk Dünyası Araştırma Vakfı Yayınları.

Öğün, S. S. (2004). Türk Politik Kültürü. İstanbul: Alfa Yayınları

Önderman, M. (2007). Türkiye’de Paranoid Ethos. İstanbul: Filiz Kitapevi.

Özalp, O. N. (2008). Türkiye Demokrasilerin Neresinde? Demokrasi Tiplemeleri Işığında Türkiye Örneğine Yeni Bir Bakış Denemesi. İÜHFM, C. LXVI, (2), 129- 162.

Özdemir, G. (2000). Tanzimat Döneminde Muhalefet Düşüncesi ve Yeni Osmanlılar. Sakarya Ü. SBE, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2000.

Özdemir, G. (2009). Türklerde Egemenlik Anlayışı ve Yöneten-Yönetilen İlişkisi (Osmanlı Dönemi'ne Kadar). U.Ü. İİBF Dergisi, C. XXV, (2), 103-124.

Özdemir, G. (2014). Weberyan Anlamda Türklerde Otorite Ve Meşruiyet İlişkisi. Akademik İncelemeler Dergisi, C.9, (2), 69-90.

Özdemir, G. (2018). Türk Siyasi Kültürü Bağlamında Hükümet Sistemlerine İlişkin Bir Değerlendirme. Oğuz-Türkmen Araştırmaları Dergisi, C.1, (2), Aralık, 45-86.

Özdemir, G. (2018). Huntington’un Demokratikleşme Dalgaları Bağlamında Türk Demokratikleşmesine Bakış Ve 15 Temmuz’un Önemi. Türkiye Siyaset Bilimi Dergisi, C.1, (1), 17-35.

Rayyıs, Z. (1990). İslam’da Siyasi Düşünce Tarihi. İstanbul: Nehir Yay.

Safa, P. (1990). Türk İnkılâbına Bakışlar. İstanbul: Ötüken Neşriyat.

Sözen, S. (2011). Türkiye’de Demokratikleşme ve Kamu Yönetimi Reformu: Son On Yıla Genel Bir Bakış. Türk İdare Dergisi, (473), Aralık, 133-148.

Şirvani, H. H., (1965). İslam’da Siyasi Düşünce ve İdare (Çev.: Kuşçu, K.), İstanbul: İrfan Yayınları.

Turan, İ. (1986). Siyasal Sistem ve Siyasal Davranış. İstanbul: Der Yayınları.

TDK (2019). Türk Dil Kurumu Sözlüğü, http://www.tdk.gov.tr (Erişim Tarihi: 10.01.2019)

Uluç, V. (2014). Liberal - Muhafazakâr Siyaset ve Turgut Özal'ın Siyasi Düşüncesi. Yönetim Bilimleri Dergisi, C.12, (23), 107-140.

Yıldırım, Y. (2016). Kemal Tahir'de Kadro, Darbe ve Halk Hareketi Kavramları Perspektifinden 15 Temmuz Girişimi. Bartın Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, C.1, (1), Haziran, 86-112

Yıldırım, Y. (2007). Şerif Mardin Düşüncesi Işığında Türk Modernleşmesi Açısından Sivil Toplum ve Osmanlı Kaynakları, Yayınlanmamış Doktora Tezi, MSGSÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Yılmaz, A. (2000). Modern Demokrasi -Gelişimi ve Sorunları. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.