Osmanlı-Safevi Rekabetinin Osmanlı Resmî İdeolojisine Etkisi

XVI. yüzyılda bir “dünya devleti” olan Osmanlı Devleti’nin kuruluş ve işleyişinde İslam dininin etkisi tartışmasız bir gerçektir. Fakat, özellikle “klasik dönem” ile kurumsallaştığını düşündüğümüz devlet yapısının ve resmi ideolojinin oluşmasında, dinî faktörlerden çok siyasî faktörler etkili olmuştur. Osmanlı-Safevî, yani Sünnî-Şiî çatışması bunun en belirgin örneğidir. Başlangıçta Sünnî İslam yorumunda ısrarcı olmayan Osmanlı devlet idaresi, Safevî Devleti’nin Şiîliği temel devlet ideolojisi olarak belirleyip bunun mücadelesini vererek kuruluşuyla, Sünniliğin en koyu savunucusu olmuştur.

The Impact of the Ottoman-Safavid Rivalry on the Official Ideology of the Ottomans

It is an undeniable reality that Islam affected the establishment and development of the Ottoman Empire that became a worldwide empire in the XVIth century. In fact, political factors rather than religious factors were effective on the formation of the state and official ideology especially institutionalized in the “classical age”. Otoman-Safavid, e.i Sunnite-Shiite conflict is the clearist example of the process. Ottoman government, not insisted on the Orthodox Islam at the beginning, had become the most radical advocator of the Sunnite after the Safavids adopted the Shi’a as the basic ideology of their state.

Keywords:

Ottoman-Safavid Rivalry, Ottoman Official Ideology Sunnite-Shiite Conflict,

PDF

___

BARTHOLD, W. W. – KÖPRÜLÜ, Fuad, İslam Medeniyeti Tarihi, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, İstanbul 1940.
CEVİZCİ, Ahmet, “İdeoloji”, Felsefe Sözlüğü, Paradigma Yayıncılık, İstanbul 2005, s. 893.
FİNDLEY, Carter V., Dünya Tarihinde Türkler, çev. Ayşen Anadol, Kitap Yayınevi, İstanbul 2006.
GÖKSU, Erkan, Türk Hakimiyet Telakkisinin Tekamülü, EKEV Akademi Dergisi, Yıl:13, Sayı:40, s. 187-206.
HINZ, Walter, Uzun Hasan ve Şeyh Cüneyd, çev. Tevfik Bıyıklıoğlu, Ankara 1948.
HODGSON, Marshall, İslam’ın Serüveni, III, çev. Kurul, İz Yayıncılık, İstanbul 1995.
IMBER, Colin, “Osmanlı Hanedan Efsanesi”, Söğüt’ten İstanbul’a, (ed.) Oktay Özel -Mehmet ÖZ, İmge, Ankara 2000, s. 243-270.
IMBER, Colin, Şeriatten Kanuna Ebussuud ve Osmanlı’da İslami Hukuk, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2004.
İNALCIK, Halil, “Osmanlılarda Saltanat Veraseti Usulü ve Türk Hakimiyet Telakkisiyle İlgisi”, AÜSBF Dergisi, c. XIV, no: 1 (Mart 1959), s. 69-93.
İNALCIK, Halil, “State and Ideology under Sultan Süleyman I”, The Middle East and the Balkans under the Ottoman Empire-Essays on Economy and Society, Bloomington 1993, s. 70-94.
İNALCIK, Halil, Osmanlı İmparatorluğu: Klasik Çağ (1300-1600), İstanbul 2006.
KARAMAN, Hayrettin, “Osmanlı Hukukunda Mezhep Tercihi”, Osmanlı, VIII, Yeni Türkiye Yayınları, s. Ankara 1999, s. 187-195.
KÜÇÜKDAĞ, Yusuf, “Osmanlı Devleti’nin Şah İsmail’in Anadolu’yu Şiileştirme Çalışmalarını Engellemeye Yönelik Önlemleri”, Osmanlı, I, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, s. 269-281.
KÜTÜKOĞLU, Bekir, Osmanlı-İran Siyasî Münasebetleri 1578-1612, İstanbul Fetih Cemiyeti, İstanbul 1993.
LEKESİZ, HULUSİ, “Osmanlılarda Sünnî-Hanefî Geleneğin Oluşumunda Ulemanın Rolü”, Osmanlı, VII, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, s. 80- 84.
LEWIS, BERNARD, Ortadoğu, http://books.google.com.tr 08.11.2010
LINDNER, Rudi Paul, Ortaçağ Anadolu’sunda Göçebeler ve Osmanlılar, İmge, Ankara 2000.
OCAK, Ahmet Yaşar, “Osmanlı Siyasî Düşüncesi”, Osmanlı Medeniyeti Tarihi, I, (Ed.) Ekmeleddin İhsanoğlu, 159-193.
OCAK, Ahmet Yaşar, Osmanlı Toplumunda Zındıklar ve Mülhidler, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1998.
ÖZ, Mehmet, “Klasik Dönem Osmanlı Siyasi Düşüncesi: Tarihi Temeller ve Ana İlkeler”, www.hacettepe.edu.tr.
ROSENTHAL, E. I. J., Ortaçağda İslâm Siyaset Düşüncesi, çev. Ali Çoksu, İstanbul 1996.
TAŞAĞIL, AHMET, “Türkiye’nin Orta Asya Türk Cumhuriyetleri ile İlişkilerinin Dünü, Bugünü ve Yarını”, Stratejik Araştırmalar Dergisi, Şubat 2004 sayı:3, s. 19-44, http://www.tsk.tr/SAREM/Dergiler/2004/SAD3.pdf 08.11.2010
SÜMER, Faruk, Safevî Devleti’nin Kuruluşu ve Gelişiminde Anadolu Türklerinin Rolü, Selçuklu Tarihi ve Medeniyeti Enstitüsü Yayınları, Ankara 1976.
UNAN, Fahri, İdeal Cemiyet, İdeal Devlet, İdeal Hükümdar, Lotus Yayınları, Ankara 2004.
UNAN, Fahri, Kuruluşundan Günümüze Fatih Külliyesi, TTK, Ankara 2003.
UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı İmparatorluğu, II, TTK, Ankara 1988.
YAZICI, Nesimi, “Safevîler”, MEBİA, X, Eskişehir 1997, s. 53-59.
YAZICI, Nesimi, “Şah İsmail”, MEBİA, X, Eskişehir 1997, s. 275-279.