Halk Biliminin İşlevsel Çözümleme Modellerine Göre Yâran Geleneği

Çankırı, kökleri çok eskilere dayanan geleneksel kültürün korunup tüm canlılığıyla yaşatıldığı yörelerimizden biridir. Çankırı’nın geleneksel kültürünün altın halkalarından birini oluşturan halkalardan biri ise yâran geleneğidir. Yâran hem şekil, yapı ve içerik özellikleri hem de oluşma, işlev ve fonksiyon özellikleri açısından kültürel aktarım bağlamında işlevsel teoriyle ilişkilendirilebilir. Bağlam merkezli halk bilimi kuramlarından biri olan işlevsel teori, halkbilimi çalışmalarında edebî yaratmalara ve kültürel olgulara bakış açısını oldukça genişletmiş, halkbilimi unsurlarının iyi tanınması ve değerlendirilmesi açısından geniş bir yorumlama imkânı kazandırmıştır. Bu bağlamda Yâran geleneğinin kültürel aktarımdaki önemi “işlevsel teori” ışığında bilimsel açıdan ele alınması ve değerlendirilmesi Çankırı yâran geleneği ile ilgili halkbilimi çalışmalarına katkı sağlayacaktır.

Yaran Tradition With Regard to the Functional Analysis Models of Folklore

Cankiri is one of the territories in which the traditional culture has been preserved and kept with all its liveness. Yaran tradition forms one of the golden rings of traditional culture of Cankiri. In terms of features of shape, structure, content, formation and function, Yaran is within the area of interest of functional theory in the context of cultural transmission. Functional theory, one of the context-based folklore theories, has broadened its perspective on literary creations and cultural phenomenon in folklore studies considerably and enabled a broad interpretation in the sense of better recognition and evaluation of folkloric elements. On that note, discussing and evaluating the importance of cultural transmission of Yaran scientifically in the light of “ functional theory” will contribute to the study of folklore connected with Cankiri yaran tradition.

Keywords:

Functional analysis model, yaran tradition Cankiri folk culture.,

PDF

___

Absarılıoğlu, A. (2004). “Âhilik Teşkilatı ve Yâran Meclisleri İle İlişkisi”, Yâran Kültürü ve Çankırı, T.C. Çankırı Valiliği II. Çankırı Kültürü Bilgi Şöleni Bildirileri, 17-18 Eylül 2004, Çankırı
Absarılıoğlu, A. (2012). Dünya Kültür Mirasımız Yâran, Çankırı: Çankırı Valiliği Yayınları.
Bascom, W. R. (2010). “Folklorun Dört İşlevi”. (Çeviren: Ferya ÇALIŞ). Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2. (Editör: M. Öcal OĞUZ ve Selcan GÜRÇAYIR), Ankara: Geleneksel Yayınları.
Başer, T. (?). Çankırı Karatekin Uluları. Ankara: Ajans Türk Matbaası
Başgöz, İ. (1996). “Protesto: Folklorun Beşinci İşlevi (Fonksiyonu)”. Folkloristik: Umay Günay Armağanı, Haz.: Özkul Çobanoğlu-Metin Özarslan. Ankara: Feryal Matbaası.
Cerrahoğlu, M. (2012). “Âşık Edebiyatında Eleştiri/ Çukurovalı İki Aşığın (Âşık Feymanî ve Âşık İmamî) Sözde Ermeni Soykırımına Cevabı”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Sayı: 20, s. 285-294, Cilt: 9, Yıl: 2012.
Çağatay, N. (1996). “Ahiliğin Ortaçağ Anadolu Toplumuna Etkileri”, I. Uluslararası Ahilik Kültürü Sempozyumu Bildirileri, Ankara: TC. Kültür Bakanlığı Yayınları.
Çobanoğlu, Ö. (2010). Halk Bilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş, Ankara: Akçağ Yayınları.
Ekici, M. (2004). Halk Bilgisi (Folklor) Derleme ve İnceleme Yöntemleri, Ankara: Geleneksel Yayınları.
Malinowski, B. (1992). Bilimsel Bir Kültür Teorisi, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
Özkan, O. (2002). Çankırı Gelenekleri ve Yâran Kültürü, Çankırı: Kayıkçı Matbaacılık Yay. San. Tic. Ltd. Şti.
Tezcan, M. (1989). Sosyal Değişme Sürecinde Çankırı Yâran Sohbetleri, Ankara
Türkçe Sözlük (2011). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.