Memlük Devleti'nin Doğu Akdeniz'deki Önemli Siyasi Faaliyetleri

Kızıl Deniz ve Akdeniz’e komşu olan Memlûk Devleti aynı zamanda Uzak Doğu ile Avrupa arasında uzanan ticaret güzergâhı üzerinde kilit konumda bulunmaktaydı. Sahip oldukları bu konum, Memlûkler için bir yandan avantajken öte yandan değişik siyasi güçlerin hedefi olabilmesi sonucunu da doğuruyordu. Bu yüzden Memlûkler, karada ve denizde sağlam durmak durumundaydılar. 1250 ila 1517 arasında Mısır ve Suriye başta olmak üzere varlık gösteren Memlûkler için Doğu Akdeniz, Anadolu’daki güçler ve Avrupalılarla kurulan siyasi ve ticari münasebetlerin mühim bir havzasıdır. Memlûklerin Doğu Akdeniz politikasının, ülke topraklarını genişletmekten çok, bu toprakların müdaafası amacına münhasır olduğunu söyleyebiliriz. Bu durum 15. asırda değişiklik gösterir. Bu yüzyılda Alâiye’nin satın alınması, Kıbrıs ve Rodos Seferleri, Memlûkler için önceki asırların tersine Doğu Akdeniz’de muharip olunan yıllardır. Bununla beraber söz konusu muharip tavır, aynı asrın sonlarından devletin yıkılışına kadar yine etkisini yitirir. Makalemizde bu çerçevede, Memlûklerin Doğu Akdeniz politikası; Haçlılar, Anadolu Beylikleri, Kıbrıs ve Avrupalılar ile münasebetleri ele alınacaktır

Anahtar Kelimeler:

Memlûkler, Doğu Akdeniz, Haçlılar, Alâiye, Anadolu Beylikleri

The Mamluks' Important Political Activities in the Eastern

The Mamluks, neighbour to the Red Sea and the Mediterranean Sea, was located on the trade route extending between the Far East and Europe. On the one hand, its position was an advantage but a disadvantage on the other, which would possibly turn it into an appealing target for various political powers. For this reason, the Mamluks must save their strength both on land and in seas. For the Mamluks who had a substantial dominance particularly over Egypt and Syria from 1250 till, The East Mediterranean Sea was an important basin for the sustainability of the powers in Anatolia and the political and economic relations with Europe .The East Mediterranean policy of the Mamluks aimed to defend their own territory rather than to conquer new ones. This policy changed in the 15th century. The purchase of Alaiye and the campaigns to Cyprus and Rhodos marked the onset of the warring years for the Mamluks. Nevertheless, the belligerent attitude lost its impact from the end of this century to the collapse of the state. The present paper discusses the policy of the Mamluks, the Crusades, Anatolian Principalities (Beylics), Cyprus and the relations with the Europe

Keywords:

The Mamluks, Eastern Mediterranean, Crusades, Alaiye, Anatolian Principalities,

PDF

___

Ağır, A. M., Memlûk Sultanı el-Melik ez-Zâhir Seyfeddin Çakmak Dönemi (1438- 1453), Basıl- mamış Doktora Tezi, İzmir 2010.
Aktan, Ali, “Memlûk-Haçlı Münasebetleri”, Belleten, 1999, c. 63, S.237, s. 411-452.
Altan, E., “Kıbrıs Haçlı Krallığı 1191-1489”. Türkler, 2002, c. 6, s. 695-700.
Arık, O., “Menteşeoğulları”, Tarihte Türk Devletleri. c. 2, Ankara 1987, s. 503-506.
Âşık Paşazâde, Tevârîh-i Âl-i Osman, (haz. Kemal Yavuz-M. A. Yekta Saraç), İstanbul 2007.
Âşûr, S. A., ez-Zâhir Baybars, Kahire 1963.
Atiya, A.S., The Crusade in the Later Middle Ages, New York 1965.
Ayalon, D., “Memluklar ve Deniz Kuvvetleri”, (çev. Salih Özbaran), İÜEFD, c. XXV, 1971, s. 39-50.
Ayaz, F.Y., “Türk Memlukler Döneminin Büyük Emîrlerinden Yelboğa el-Ömerî (ö. 768/1366) ve İdaredeki Nüfuzu”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 16/1, 2007, s. 81-100.
el-‘Aynî, B.M., Ikd’ul-Cumân fî Tarih Ehle’z-Zaman, (yay. Abderrâzik et-Tantâvî el-Karmût), Kahire 1985.
Baybars el-Mansûrî ed-Devâdâr, Zubdet el-Fikre fî Tarih el-Hicre, (yay. D.S. Richards), Berlin 1998.
Buharalı, E., “Kıbrıs’ta İlk Türkler veya Kıbrıs’ın Memlûk Hakimiyetine Girişi”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, S. 95, İstanbul 1995, s. 82-120.
Çetin, Altan, “Memlûklerin Kıbrıs ile İlişkileri”, Adalya, S. 14, 2011, s. 327-344.
Çiftçioğlu, İ., “Siyasi Gelişmeler Ekseninde Karamanlı- Kıbrıs ve Venedik Ticari İlişkileri”, Aka- demik Araştırmalar Dergisi, S. 32, 2007, s. 142–155.
Cuveynî, Ata Melik., Tarih-i Cihan Güşâ. (çev. Mürsel Öztürk), Ankara 1988.
Doukas, M., Tarih Anadolu ve Rumeli 1326-1462, (çev. Bilge Umar), İstanbul 2008.
Erten, S.F., Antalya Vilayet Tarihi. İstanbul 1940.
Fuess, A., “Rotting, Ships and Razed Harbors: The Naval Policy of the Mamluks”, Mamluk Studies Review Back, c. 5, 2001, s. 45-71.
Hasan-ı Rumlu, Ahsenu’t-Tevârîh, (çev. Mürsel Öztürk), Ankara 2006.
Heyd, Wilhelm V., Yakın Doğu Ticaret Tarihi, (çev. Enver Ziya Karal), Ankara 2000.
Hill, G., A History of Cyprus. c. II, Cambridge 1948.
Hoca Sadeddin Efendi, Tâcu’t-Tevârih. c. III, (haz. İsmet Parmaksızoğlu), Ankara 1992.
Holt, Peter M., Haçlılar Çağı II. Yüzyıldan 1517’ye Yakındoğu, (çev. Özden Arıkan), İstanbul 1999.
İbn Batuta, Tuhfetu’n-Nuzzâr fi Garaibi’l-Emsâr, c. I, sadeleştiren ve (haz. Mümin Çevik), İs- tanbul 1983.
İbn Dokmak, el-Cevher es-Semîn fî Siyer el-Hulefâ ve’l-Mulûk ve’s-Selâtîn, basım yılı-yeri yok.
İbn Hacer, Inbâi’l-Gumr bi-Ebnâi’l-Umr, c. 8, (yay. Abdulvehhab el-Buharî), Beyrut 1986.
İbn Haldun, Kitâbu’l-Iber ve Divanu’l Mubtedâ ve’l Haber, c. V, Beyrut 1992.
İbn Tagriberdi, en-Nucûm ez-Zâhire fî Mulûk Misr ve’l-Kâhire, c. XIV, 16 cilt, (yay. Dâru’l- Kütübi’l-Mısrıyye), Kahire 1929-1956.
İnalcık, H., “The Emergence of The Ottomans”, The Cambridge History of Islam, c. I, 2008, s. 263-291.
İnalcık, H., “Batı Anadolu’da Yükselen Denizci Gazi Beylikleri, Bizans ve Haçlılar”, Uluslar Arası Batı Anadolu Beylikleri Sempozyumu Bildirileri, Balıkesir 2005, s. 20-41.
İbn İyas, Bedâî ez-Zuhûr fî Vakâî ed-Duhûr, c. I, 3 cilt, (yay. Muhammed Mustafa Ziyade), Kahire 1960-1963.
el-Kalkaşandî, Ahmed b. Ali, Subh el-A’şâ fî Sınâat el-İnşâ, c. V, 14 cilt, (yay. Muhammed Ab- durrasul İbrahim), Kahire 1913-1920.
Kanat, C., “Memlûk Sultanı ez-Zâhir Çakmak’ın Rodos Seferleri 1440-1443-1444”, Prof. Dr. İsmail Aka Armağanı, İzmir 1999, s. 392-406.
Kanat, C., “Bahrî Memlûklar Zamanında Hüküm Süren Çerkez Asıllı Bir Sultan: Baybars el- Caşnigîr 1309-1310”, TİD, 1998, S. XIII, s. 97-120.
Kırzıoğlu, M. F., “Eretna-Ogullari”, Tarihte Türk Devletleri, c. II, Ankara 1987, s. 495-502.
Kofoğlu, S., Hamidoğulları Beyliği, Ankara 2006.
Konyalı, İ.H., Karaman Tarihi, İstanbul 1967.
Kopraman, K.Y., “Mısır Memlûkleri (1250–1517)”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, c. I, İstanbul 1992, s. 433-543.
Lloyd S.- Storm, D.R., Alanya, (çev. Nermin Sinemoglu), Ankara 1964.
el-Makrîzî, Takiyuddin A., Kitâb es-Sulûk li-Ma’rifet Duvel el-Mulûk, c. I/2, 4 cilt, yay. Mu- hammed Mustafa Ziyade - Said Abdulfettah Asûr, Kahire 1938–1956, 1971–1972.
Merçil, E., “Alâiye Beyliği”, DİA, c. 2, İstanbul 1989, s. 332-333.
Neşrî, M., Kitâb-i Cihan-Nümâ, c. II, (yay. Faik R. Unat - Mehmed A. Köymen), Ankara, 1995.
Oruç Beg, Oruç Beg Tarihi, (yay. Nihal Atsız), İstanbul 1972.
Pryor, John H., Akdeniz’de Coğrafya, Teknoloji ve Savaş, (çev. Füsun Tayanç-Tunç Tayanç), İstanbul 2004.
Sayrâfî, Nuzhet en-Nufûs ve’l-Ebdân fî Tevârîh ez-Zaman, c. II, 4 cilt, (yay. Hasan Habesî), Kahire 1970-1973, 1994.
Spuler, B., İran Moğolları, (çev. Cemal Köprülü), Ankara 1987.
Sümer, F., “Karaman-Oğulları (Karamanlılar)”, (çev. M. Akif Erdoğru), Türk Dünyası Enstitüsü Dergisi, S. 100, İstanbul 1996, s. 67-81.
Şikârî, Karamannâme, (yay. Mehmet Sözen - Necdet Sakaoglu), İstanbul 2005.
Tansel, S., Sultan II. Bâyezit’in Siyasi Hayatı, İstanbul 1996.
Tekindağ, Ş., “Karamanlıların Gorigos Seferi (1367)”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, c. VI/9, 1954, s. 161-174.
Tekindağ, Ş., “Memlûk Sultanlığı Tarihine Toplu Bir Bakış”, İÜEFTD, 1971, S. XXV, s. 1-38.
Telci, C., Ayasulug. İstanbul 2010.
Tezel, H., Anadolu Türkleri’nin Deniz Tarihi. c. I, İstanbul 1973.
Togan, Z.V., “Moğollar Devrinde Anadolu’nun İktisadî Vaziyeti”, Türk Hukuk ve İktisat Tarihi Mecmuasi, c. I, İstanbul, 1931 s. 1-42.
Turan, O., “Orta Çağlarda Türkiye-Kıbrıs Münasebetleri”, Belleten, c. 18, S. 110, Ankara 1964, s. 223-226.
Turan, Ş., Türkiye – İtalya İlişkileri I, Ankara 2000.
Tursun Bey, Tarih-i Ebu’l-Feth, (haz. Ahmet Tezbaşar), 1974, basım yeri yok.
Ulker, N., İzmir Şehri Tarihi, İzmir 1994.
Uzunçarşılı, İ.H., Osmanlı Devleti Teşkilâtına Medhal, Ankara 1988.
Uzunçarşılı, İ.H., Anadolu Beylikleri, Ankara 1988.
Varlık, M.C., “Anadolu Beylikleri”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, c. X, İstanbul 1992, s. 23-129.
Yinanç, M. H., Düsturnâme-i Enverî’ye Medhal, İstanbul 1929.
Yinanç, M. H., “Alaiye”, İslam Ansiklopedisi, c. I, Eskişehir 1997, s. 288.
Wittek, P., Menteşe Beyliği. (çev. Orhan Şaik Gökyay), Ankara 1944.
Zachariadou, Elizabeth A., “The Catalans of Athens and the Beginning of Turkish Expansion in the Aegean Sea”, (çev. Serdar Çavuşdere), AÜDTCFTD, 2009, s. 235-254.
Zachariadou, Elizabeth A., Trade and Crusade Venetian Crete and The Emirates of Menteshe and Aydin (1300-1415), Venice 1983.
Zeklâme, E., el-Memâlîk fî Mısr, Kahire basım yılı yok.