Cezayirli Gâzi Hasan Paşa’nın Çanakkale Civarındaki Eserleri

Öz Cezayirli Gazi Hasan Paşa Osmanlı döneminin ünlü devletadamlarından biridir. Hasan Paşa 18. yüzyılın ikinci yarısında kaptan-ıderyalık ve sadrazamlık görevlerinde bulunmuş; özellikle denizcilikalanındaki başarıları ve kahramanlıklarıyla “gâzi” ünvanını almıştır.Cezayirli Gazi Hasan Paşa ülkenin birçok yerinde hayır eserleriinşa ettirerek onları vakıflarla desteklemiştir. Onun beş adet vakfiyesibilinmektedir. Bu vakfiyelere göre Hasan Paşa; İstanbul’da çok sayıdaçeşme, bir cami, mektep ve Kalyoncular kışlası, Vize, Limni, Sakız, İstanköyve Rodos’ta dinî ve sosyal yapılar inşa ettirmiştir. Vakfiyelerde, yukarıdasayılan yerlerden başka Çanakkale çevresinde de hayır eserleri yaptırdığıve bunlar için gelirler tahsis ettiği görülmektedir. Paşa’nın Çanakkalecivarındaki eserlerinin başında Nara burnunda yaptırdığı cami, tekke,hamam ve çeşmeler gelmektedir. Bunlardan başka Çanakkale (Kal’a-iSultaniye) şehri içinde iki çeşme, Kilitbahir’de bir çeşme, Ezine’ye bağlıSultanhisarı nahiyesinde bir cami, Yerkesiği’nde çiftlik, konak, hamamgibi binalar yaptırmıştır. Vakfa gelir getirmek üzere Gelibolu’da bir ev,Kilitbahir, Nara gibi yerlerde dükkanlar, Yerkesiği ve Kalabaklı civarındadeğirmenler tahsis etmiştir.Cezayirli Gazi Hasan Paşa’nın Çanakkale civarındaki yapılarındangeriye sadece Yerkesiği’ndeki harap konak ile Nara’da askeri alandakorunan iki çeşmenin kitabesi kalmıştır. Buna karşılık Nara’daki cami, tekke,hamam, Çanakkale şehrindeki ve Kilitbahir’deki çeşmeler ile Sultanhisarınahiyesindeki cami ile Yerkesiği çiftliği ve hamam gibi yapılar ortadankalkmıştır. Hasan Paşa’nın zaman zaman ikamet ettiği Yerkesiği’ndekikonak, kule tarzı mimarisiyle araştırmacıların ilgisini çekmiştir. Bu tarzkule-ev yapıları özellikle Ege denizi çevresinde Ortaçağ’dan itibarengörülebilmektedir. Türk mimarisinde 15. yüzyıldan Manisa Sarayı’ndakikule ev bu türün erken örneklerindendir. Geç Osmanlı mimarisinde iseözellikle Batı Anadolu’da böyle yapılarla karşılaşılmaktadır.