Çanakkale’de Zarara Uğrayan Konsolosluk Mülkleri ve Eşyaları Meselesi (1914-1922)

Öz Çanakkale, I. Dünya Savaşı içerisinde en kritik savaşlara sahneolmuştur. Çanakkale stratejik önemine binaen askeri bölge ilanedilmiş ve buradan devlete zararlı olabilecek her türlü düşman unsuruzaklaştırılmıştır. Bu kapsamda konsolosluklar da zaman içerisindebölgeden kaldırılmışlardır. Konsoloslukların bina ve eşyaları savaştaciddi ölçüde zarar görmüş, sağlam kalabilenler İstanbul’a nakledilmiştir.Konsolosluk binaları ise zaman zaman askeri ihtiyaçlar için kullanılmıştır.Zira savaşta askeri ihtiyaçlar her zaman ön planda olmuştu. Bu süreçteOsmanlı Hariciyesi uluslararası konsolosluk hukukuna azami ölçüde riayetedilmesi hususunda askeri ciheti uyarmış, ileride uluslararası alandadevleti sıkıntıya düşürecek hareketlerden uzak durulması konusundaikazlarda bulunmuştur. Nitekim konsolosluk binaları ve eşyaları Çanakkalesavaşları sonrası Osmanlı Devleti için ciddi bir sorun teşkil etmişti.Meselenin çözümü için bir mülkiye müfettişi görevlendirilmiş ve Heyet-iTahkikiye kurulmuştur. Şuray-ı Devlet ve Meclis-i Vükela’ya kadar sorunaksetmiş, sorumlular hakkında adli süreç başlatılmıştır.

PDF

___

DH.EUM.5.Şb. 33/29, 33/36, 48/9, 58/14, 61/35, 73/50, 75/51, 76/19, 79/12.
DH.EUM.ECB. 32/8.
HR.İM. 246/42.
DH.İ.UM. 19-19/1-2/1; 19-19/1-2/2; 19-3/1-14/2.
DH.İ.UM.EK. 123/7/1.
HR.SYS. 2165/1.
Adıtatar, Funda, İzmir İngiliz Konsolosluğu ve Siyasi Faaliyetleri (1878-1914), Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Doktora Tezi, İzmir 2011.
Akpınar, Mahmut, Osmanlı Devleti’nde Şehbenderlik Müessesesi, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Sivas 2001.
Aybay, Rona, Tarih ve Hukuk Açısından Konsolosluk, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2009.
Çankaya, Ali, Yeni Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler, c. III, Mars Matbaası, Ankara 1968-1969.
Çelik, Recep, “Çanakkale Savaşları Sırasında Halkın Durumu”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı Çanakkale Muharebeleri 100. Yıl Özel Sayısı, sayı: 18 (Bahar 2015), ss. 411-430.
Erdönmez, Celal, “Tanzimat Devrinde İngiltere Konsoloslarının Kıbrıs’taki Faaliyetleri (1839-1856)”, Bilig, sayı: 58 (Yaz 2011), ss. 91-118.
Gunning, Lucia Patrizio, The British Consular Service in the Aegean and the Collection of Antiquities for the British Museum, Ashgate Publishing, England 2009.
Kalfa, Şahabettin, “Çanakkale’nin Konsolosları”, Çanakkale 1915, Magazine No: 7 (Aralık 2010), ss. 56-61.
Kocabaşoğlu, Uygur, Majestelerinin Konsolosları, İletişim Yayınları, İstanbul 2004.
Kodaman, Timuçin- Akçay, Ekrem Yaşar, “Kuruluştan Yıkılışa Kadar Osmanlı Diplomasi Tarihi ve Türkiye’ye Bıraktığı Miras”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, sayı: 22 (Aralık 2010), ss. 75-92.
“Konsolosluk İlişkileri Hakkında Viyana Sözleşmesi (24 Nisan 1963)”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, c. 6, sayı: 2 (1986), ss. 248-298.
Kulu, M. Mustafa, “Çanakkale’de GörevYapan İngiltere Konsolosları ve Vekilleri (1829-1914)”, Çanakkale I Savaşı ve Tarihi (Uluslararası Çanakkale Kongresi) , İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları, İstanbul 2006, ss. 427-442.
Polatcı, Türkan, “Ermeni Olaylarında Yabancı Konsoloslukların Rolü”, Ermeni Araştırmaları, sayı: 47 (2014), ss. 103-122.
Samur, Sebahattin, “XX. Yüzyıla Girerken Osmanlı Devleti’nde Konsoloslar ve Konsolosluklar”, Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 9 (1996), ss. 97-110.
Savaş, Ali İbrahim, Osmanlı Diplomasisi, 3F Yayınevi, İstanbul 2007.
Yeşilyurt, Yahya, “Osmanlı Devleti’nde Ermeni Tercümanların Rolü: Luigi Damato Vakası”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, sayı: 20 (Bahar 2014), ss. 261-282.
Yılmaz, Özgür, “Victor Fontanier’nin Trabzon Konsolosluğu (1830-1832)”, OTAM, sayı: 35 (Bahar 2014), ss. 153-195.