Çanakkale Vilâyetine Mübadillerin Yerleştirilmesi (1923-1930): Tasfiye Talepnamelerine Göre Bir İnceleme ve Değerlendirme

Öz 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşından itibaren Milli Mücadele yıllarına kadar Balkanlar’dan Anadolu’ya sürekli olan göçler, zaferin kazanılmasının ardından Türkiye ile Yunanistan arasında zorunlu bir göç antlaşmasını gerektirmiştir. Antlaşmaya uygun olarak 1923-1925 yılları arası yaşanan büyük mübadele ve sonrasında Türkiye’ye devam eden göçler, sadece uzun bir göç tarihi olan Türk toplumu için değil dünya çapında büyük bir göç hareketi olarak kabul edilmektedir. Mübadele esnasında gerek Türkiye gerekse Yunanistan mübadillerin uygun yerlere yerleştirilmesi, ihtiyaçlarının karşılanması ve tüketici durumdan üretici hale getirilmesi için oldukça büyük çaba sarf etmiştir. Söz konusu dönem ile ilgilenen araştırmacılar açısından mübadillerin geldiği ve yerleştirildiği yerleri tespit etmek, geldikleri yerlerdeki emlak ve diğer menkullerinin kayıtlarını incelemek büyük önem arz etmekte olup, dönemin birinci derecedeki kaynakları arasında olan bu kayıtlar, Başbakanlık Cumhuriyet Arşivinde tasnif edilerek, “Muhtelit Mübadele Komisyonu Tasfiye Talepnameleri Kataloğu” adı altında ilgililerin hizmetine sunulmuştur. Bu çalışmada Tasfiye Talepnamelerinden yararlanılarak Çanakkale’deki mübadele ve mübadillere ilişkin istatiksel bilgilerde kullanılmak suretiyle somut bilgilerin elde edilmesine çalışılmış; Tasfiye Talepnameleri ve diğer kaynaklarla birlikte Çanakkale’ye yapılan mübadele hakkında özellikle yerel tarih ve göç tarihi çalışmalarına katkı sağlanması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Türkiye, Çanakkale, Mübadele, Mübadil, Tasfiye Talepnamesi

PDF

___

Kaynakça Resmi Yayınlar Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Çanakkale Vilayeti Tasfiye Talepnameleri. Kitap ve Makaleler AĞANOĞLU, H.Yıldırım (2013). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Balkanların Makus Talihi:Göç, İstanbul:İz. ARI, Kemal (2014). Büyük Mübadele Türkiye’ye Zorunlu Göç (1923-1925), İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yay. ATABAY, Mithat (2015). “1877-1950 Yılları Arası Çanakkale’ye Göçler”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, Sayı:3. BAKLACIOĞLU, Nurcan Ö. (2010). Dış Politika ve Göç, İstanbul:Derin BİBER, Tuğba E. (2015). “XX.Yüzyılda Yunanistan’dan Türkiye’ye Türk Göçleri”,Türk Dünyasında Sürgün ve Göç, Yayına Haz: Nesrin Sarıahmetoğlu-İlyas Kemaloğlu,İstanbul:Türk Kültürüne Hizmet Vakfı. Cemal Paşa Hatırat (1996). Yayına Hazırlayan:Metin Martı, İstanbul:Arma. ÇELEBİ, Ercan (2006). “Mübadillerin Yunanistan’daki Mal Kayıtları ve Muhtelit Mübadele Komisyonu Tasfiye Talepnameleri, ÇTTAD, V,12. ÇAM, Fatih (2014). Avrupa Birliği Göç Politikaları, İstanbul:Alter. EMGİLİ, Fahriye (2014). “Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi’nin Türkiye Cumhuriyeti’nin Millî İktisadının Oluşumundaki Etkisi”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(18). EMGİLİ, Fahriye (2011) Yunanistan’dan Mersin’e: Köklerinden Koparılmış Hayatlar, İstanbul: Bilge Kültür Sanat. ERDAL, İbrahim (2006) “Türk-Yunan Nüfus Değişiminde Türk Mübadillere Yapılan Yardımlar”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Araştırmaları Dergisi, C.XXV, Sa:40. FIRAT, Melek (2016). “Yunanistan’la İlişkiler”, Türk Dış Politikası (1919-1980), C.I, Editör:Baskın Oran, İstanbul: İletişim. GERAY, Cevat (1970) “Türkiye’de Göçmen Hareketleri ve Göçmenlerin Yerleştirilmesi”, Âmme İdaresi Dergisi, III/4. HALAÇOĞLU, Ahmet (1995). Balkan Harbi Sırasında Rumeli’den Türk Göçleri, Ankara:TTK. İNAN, C.E.(2016). “Türkiye’de Göç Politikaları: İskan Kanunları Üzerinden Bir İnceleme”, Göç Araştırmaları Dergisi, 2(3). MACAR, Elçin (2015). “Yunanistan’dan Anadolu’ya Göç:Nüfus Mübadelesi”, Türkiye’nin Göç Tarihi, Derleyenler:M.Murat Erdoğan-Ayhan Kaya, İstanbul:BilgiÜnv. McCARTHY, Justin (2012). Ölüm ve Sürgün, Ankara:TTK. ÖZTÜRK, Gülin (2016.) Tasfiye Talepnameleri Işığında Mübadillerin Yerleştirilmesi: Adana Örneği, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXXI/1. SADAK, Necmettin S.(1924). “Muhaceret Siyaseti”, Akşam, 15 Ocak 1924, “Mübadelede Yeni Bir Safha”,Akşam, 27 Ekim 1924. UÇAROL, Rıfat (1995). Siyasi Tarih, İstanbul:Filiz. www.canakkale.gov.tr Erişim Tarihi:17.7.2018.