Birinci Dünya Savaşı’nda Doğu Cephesinin Lojistik Organizasyonu: 3. Menzil Müfettişliği

Öz Tarihin her döneminde orduların lojistik ihtiyaçlarının yeterince karşılanması ve bütünleme hizmetlerinin sorunsuz bir şekilde yürütülmesi harplerin gidişatına doğrudan tesir etmiştir. Bu durum, I. Dünya Savaşı gibi ordu mevcudunun milyonlara ulaştığı ve lojistik ihtiyaçların çoğalıp farklılaştığı bir dönemde daha da önem kazanmıştır. Çağın gereksinimlerine uygun olarak modern bir geri hizmet sistemi kurmayı amaçlayan Osmanlı Devleti, Balkan Savaşları öncesinde Alman lojistik sistemini esas alarak yeni bir geri hizmet organizasyonu oluşturmaya çalışmıştır. Menzil Teşkilatı adı verilen bu yeni sistem, ilk olarak Balkan Savaşları’nda uygulamaya konulmuş; ancak, sistemin işleyiş ve uygulanışına vakıf yeterli personel bulunmadığından menzil sistemi bu ilk sınavında başarısız olmuştur. I. Dünya Savaşının başlamasıyla Menzil Teşkilatı, yürürlükte bulunan 1911 tarihli Menzil Nizamnamesine göre yeniden ihdas edilmiştir. Böylece her ordunun her türlü lojistik ihtiyacı, ordu harekât alanının hemen gerisinde teşkil edilen Menzil Müfettişliklerince karşılanmıştır. Bu çalışma, Doğu cephesinde Ruslara karşı mücadele eden 3. Ordunun bütünleme faaliyetlerini gerçekleştiren 3. Menzil Müfettişliğinin kuruluşu, idari yapısı ve işleyişini konu edinmiştir. Çalışmanın konusu, harbin başlangıcından 18 Aralık 1917 tarihli Erzincan Mukavelenamesinin imzalanmasına kadar geçen süre ile sınırlandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

I. Dünya Savaşı

PDF

___

ATASE, BDH, Kls. 1131, Dos. 39, Fih. 1-11, 1-17, 1-21. ATASE, BDH, Kls. 1135, Dos. 57, Fih. 4-3, 4-4, 4-5, 4-6. ATASE, BDH, Kls. 1138, Dos. 69, Fih. 1-37, 1-45, 1-52, 1-53, 1-57, 1-65, 1-67, 1-69, 1-72. ATASE, BDH, Kls. 1139, Dos. 74, Fih. 11 ATASE, BDH, Kls. 1129, Dos. 29, Fih. 10, 10-2. ATASE, BDH, Kls. 2407, Dos. 1, Fih. 3. ATASE, BDH, Kls. 2817, Dos. 53, Fih. 1, 1-1. ATASE, BDH, Kls. 3055, Dos. H1, Fih. 1, 1-1, 1-1a, 1-10a. ATASE, BDH, Kls. 3055, Dos. H13, Fih. 4-1 ATASE, BDH, Kls. 3055, Dos. H2, Fih. 2-3, 2-4, 25. ATASE, BDH, Kls. 3055, Dos. H4, Fih. 2-4. ATASE, BDH, Kls. 3055, Dos. H6, Fih. 1. ATASE, BDH, Kls. 3055, Dos. H8, Fih. 3-9. ATASE, BDH, Kls. 3055, Dos. H10, Fih. 5-31, 5-53. ATASE, BDH, Kls. 3055, Dos. H11, Fih. 6. ATASE, BDH, Kls. 1131, Dos. 39, Fih. 1-3, 1-11, 1-17, 1-25, 1-27. ATASE, BDH, Kls. 74, Dos. 376, Fih. 1-85. ALPMANSÜ, Yusuf (1985) “Birinci Dünya Savaşı Öncesi Menzil Teşkilatı ve İdari Faaliyetlerin Yürütülmesi Esasları”, Askerî Tarih Bülteni Dergisi, C. 10, S. 19, Gnkur. Basımevi, Ankara. ALMAN YARBAY GUZE (2007) Birinci Dünya Savaşı’nda Kafkas Cephesi’ndeki Muharebeler, Yay. Haz. Alev Keskin, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yay., Ankara. ÇAKMAK, Fevzi (2005) Birinci Dünya Savaşında Doğu Cephesi, Genelkurmay Basımevi, Ankara. ÇELOĞLU, Yavuz Selim (2018) Çanakkale Cephesi’nde Askeri Nakliye Hizmetleri: Beşinci Ordu Menzil Teşkilatı, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Elazığ. İLTER, AZİZ SAMİH (2007) Birinci Dünya Savaşında Kafkas Cephesi Hatıraları (Yay. Haz: Zekeriya Türkmen-Elmas Çelik), Genelkurmay Basımevi, Ankara. İŞBİLİR, Ömer (1996) XVII. Yüzyıl Başlarında Şark Seferlerinin İaşe, İkmal ve Lojistik Meseleleri, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul. KARAGÖZ, Mevlüt (2019) “Osmanlı Sefer Organizasyonlarında ve Birinci Dünya Savaşında Menzil Hizmetleri”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, S. 35, İstanbul, ss. 27-56. MENZİL HİDEMÂTI NİZAMNAMESİ (1327), Matbaa-i Askeriye, İstanbul.. MENZİL HUDUDU HİDEMÂTI HAKKINDA TALİMAT (1331), Matbaa-i Askeriye, İstanbul. MENZİL MÜESSESATI HAKKINDA TARİFAT (1332), Matbaai Askeriye, İstanbul. MUZAFFER (Erkȃn-ı Harp Binbaşısı) (1 Şubat 1920), “Harbi Umumide Menzilcilik”, Mecmua-i Askeriye, c. 1, S. 11, ss. 411-421. MUZAFFER (Erkȃn-ı Harp Kaimakamı) (1339) Harb-i Umumiden Alınan Bazı Malumat ve Tecarübden Seferber Ordularda ve Menzillerde Geri Hidemât Rehberi, Matbaa-i Askeriye, Dersaadet. T.C. GENELKURMAY BAŞKANLIĞI (1985) Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi Osmanlı Devri Birinci Dünya Harbi İdari Faaliyetler ve Lojistik, X’uncu Cilt, Genelkurmay Basımevi, Ankara. TEVFİK SALİM (Mütekaid Doktor Tümg.), “Büyük Harpte Kafkas Cephesindeki Sıhhi Vaziyete Dair Bir Tetkik”, Askeri Mecmua, s. 489. TÜCCARZÂDE İBRAHİM HİLMİ (2012) Balkan Harbi’ni Niçin Kaybettik?, Yay. Haz. Mecit Yıldız & Hamdi Akyol, İz Yayıncılık, İstanbul. ŞAHİN Mustafa (2015), “Çanakkale Cephesi’ndeki Türk Ordusunun Menzil Teşkilatı ve Askeri Ulaştırma Hizmetleri”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı Dergisi, Yıl 13, S. 18, Çanakkale, ss. 271-298.