Amerikalı Bir Gazetecinin Gözüyle Çanakkale Deniz ve Kara Savaşları: George Abel Schreiner ve Çanakkale Günlükleri

George Abel Schreiner I. Dünya Savaşı’nın başında Amerikan Associated Press Ajansı adına İstanbul’a gelir ve özel izinle Çanakkale’de deniz savaşlarını ve Gelibolu’da kara savaşlarını yerinde izler. Bir yandan ajansına cepheden haberler gönderirken, bir yandan da bir günlük tutar. I. Dünya Savaşı henüz sona ermeden 1918 yılında New York’ta From Berlin to Bagdad adıyla yayınlanan bu günlük, adından olsa gerek, Çanakkale Savaşları ile ilgili literatürde ihmal edilmiştir. Oysa bir gazeteci ama aynı zamanda eski bir asker olarak Schreiner’in günlükleri savaşın askeri boyutu hakkında olduğu kadar siyasal ve toplumsal boyutları hakkında da zengin ve çarpıcı ayrıntılar içermektedir. Bu çalışmada G. A. Schreiner’in gözünden Çanakkale Savaşları değerlendirilmektedir. Amerikalı muhabirin gözlem ve tespitleri farklı perspektifleri yansıtan savaş sırasında tutulmuş başka günlükler ya da savaştan sonra yazılmış başka anılarla karşılaştırılmıştır. Ayrıca Schreiner’in gözlem ve tespitlerinin Çanakkale Savaşları konulu literatürdeki yeri ve bu literatüre muhtemel katkıları üzerinde durulmuştur.Anahtar Kelimeler: I. Dünya Savaşı, Çanakkale Deniz Savaşları, Gelibolu Kara Savaşları, Savaş Günlüğü.Nawal Wars of Dardanelles and Land Battles of Gallipoli from the Eye of an American Journalist: George Abel Schreinerand His DiaryAbstractGeorge Abel Schreiner comes to Istanbul at the beginning of the World War I on behalf of the American Associated Press Agency and observes naval wars in Dardanelles and land battles in Gallipoli by special permission. While he dispatches news from the front to his agency, he also keeps a diary. This diary, which is published in New York in 1918 before the end of the World War I under the name of “From Berlin to Bagdad”, has been neglected in the literature about Dardanelles and Gallipoli wars. Whereas diaries of Schreiner as a journalist and also as an old soldier, include rich and stunning details about the political and social dimensions of the war as well as its military aspects.In this study, Dardanelles and Gallipoli wars are evaluated from the eye of G. A. Schreiner. The American reporter’s observations and theses are compared with the other diaries reflecting different perspectives kept during the war and with the memories written after the war. Besides, the place of Schreiner’s observations and theses in the literature of Dardanelles and Gallipoli wars is stressed and possible contribution of them to this literature is focused. Keywords: World War, Çanakkale Naval War, Gallipoli Land War, War Diary.

Anahtar Kelimeler:

I. Dünya Savaşı, Çanakkale Deniz Savaşları, Gelibo

George Abel Schreiner comes to Istanbul at the beginning of the World War I on behalf of the American Associated Press Agency and observes naval wars in Dardanelles and land battles in Gallipoli by special permission. While he dispatches news from the front to his agency, he also keeps a diary. This diary, which is published in New York in 1918 before the end of the World War I under the name of “From Berlin to Bagdad”, has been neglected in the literature about Dardanelles and Gallipoli wars. Whereas diaries of Schreiner as a journalist and also as an old soldier, include rich and stunning details about the political and social dimensions of the war as well as its military aspects.In this study, Dardanelles and Gallipoli wars are evaluated from the eye of G. A. Schreiner. The American reporter’s observations and theses are compared with the other diaries reflecting different perspectives kept during the war and with the memories written after the war. Besides, the place of Schreiner’s observations and theses in the literature of Dardanelles and Gallipoli wars is stressed and possible contribution of them to this literature is focused

Keywords:

World War Çanakkale Naval War, Gallipoli Land War, War Diary,

PDF

___

Arşiv
Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Dâhiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Evrak Odası Kalemi Evrakı.
Kitaplar
Abdullah Fevzi Efendi, Çanakkale Cephesinde Bir Müderris(Yay. Haz. Ali Osman Koçkuzu), İz yay., İstanbul 2011.
Albayrak, Muzafer -Yılmazer, Tuncay,Sorularla Çanakkale Muharebeleri I, Yeditepe Yay., İs- tanbul 2007.
Alganer, Haydar Mehmet Çanakkale Kara Savaşları Günlüğü, Deniz Basımevi, İstanbul 2010.
Bartlett, EllisAshmead, Çanakkale Gerçeğ i(Çev. Yüzbaşı Rahmi; Yay. Haz. Muzafer Albayrak), Yeditepe Yay., İstanbul, İstanbul 2007.
Bayur, Yusuf Hikmet,Türk İnkılâbı Tarihi, Cilt III, Kısım II, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1991.
Bursalı Mehmet Nihat, Büyük Savaşta Çanakkale Seferi, İlhami-Fevzi Matbaası, İstanbul 1926.
Çanakkale Savaşının Bilinmeyen Cephesi: Hava Savaşları(Haz. Turan Tanyer), Türkiye Baro- lar Birliği, Ankara 2010.
Erickson,Edward J.,Size Ölmeyi Emrediyorum! Birinci Dünya Savaşında Osmanlı Ordusu(Çev. M. Tanju Akad), Kitap Yay., İstanbu, 2011.
Görgülü, İsmet,On Yıllık Harbin Kadrosu 1912-1922 , Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1993.
Herbert,Aubrey Morgenthau, Henry, Çanakkale / Devler Ülkesinde Devler Savaşı(Çev. Seyf Say), Yeditepe Yay., İstanbul 2007.
Hersing, Otto,Çanakkale Denizaltı Savaşı(Çev. Bülent Erdemoğlu), Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul 2009.
Koyuncu,A. Keskin,Ö. -Sönmez,C. S.,Çanakkale Savaşları Bibliyografyası, Atatürk Araştır- ma Merkezi, Ankara 2010.
Mayın Grup Komutanı Binbaşı Nazmi Beyin Günlüğüyle Çanakkale Deniz Savaşları(Yay. Haz. E. Şimşek A. Güner), Deniz Basımevi, İstanbul 2010.
Morgenthau, Henry,AmbassadorMorgenthausStory, DoubleDay, Page&Company, New York 1919.
Mühlman, Carl,Çanakkale Savaşı / Bir Alman Subayının Anıları(Çev. Sedat Umran), Timaş Yay., İstanbul 2009.
Oglander,C. F. Aspinall,Çanakkale Muharebeleri / İngilizlerin Gelibolu Seferinin Resmi Tarihi (Terc: Muharrem Feyzi), Kanaat Kütüphanesi, İstanbul 1932.
Schreiner, George Abel,From Berlin toBagdad, Harper&Brothers, New York 1918.
Schreiner, George Abel,Te CraftSinister , Harper&Brothers, New York 1920.
Stern, Robert C.,Destroyer Battles / Epics of Naval Close Combat, Seaforth Publishing, Barn- sley 2008.
Swing, Raymond,GoodEvening!: A Professional Memoir , Harcourt, Brace& World,New York, 1964.
Tevfk Rıza Bey, Çanakkale Günlükleri(Yay. Haz. T.Doğruöz-Y.Yücetürk-R.Gündoğdu), Kırk- lareli Üniversitesi Yay., Kırklareli 2012.
VonSanders, Liman,Türkiyede Beş Sene , Yeditepe Yay., İstanbul 2006.
Winter,Jay -Prost, Antoine,Te Great War in History / DebatesandControversies, 1914 totheP- resent, Cambridge UniversityPress, New York 2005.
Yazman, Mehmet Şevki,Bir Subayın Kaleminden Türk Çanakkale / Cephaneniz Yoksa Süngü- nüz Var, Yeditepe Yay., İstanbul 2008.
Makaleler
Albayrak, Muzafer, Çanakkale Savaşları Sırasında İstanbulda Sosyal Hayat ve Alınan Askeri Tedbirler, Gelibolu / Tarih, Efsane ve Anı(Ed: İ. G. Yumuşak-M. İlhan, İstanbul Medeniyet Üniversitesi, İstanbul 2013.
Duman, Selçuk, Hüsameddin Beyin Çevirilerine Göre Çanakkale Savaşları, Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, Sayı XXXIII, Bahar 2013.
Erdemir, Lokman,Çanakkale Boğazı Müstahkem Mevkii İntepe Topçu Grubundan Bir Suba- yın Günlüğü, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, Yıl 11, Sayı 14, Bahar 2013.
Esenkaya, Ahmet,Çanakkale Cephesinde 19 Mart-24 Nisan 1915 Günleri, Çanakkale Araş- tırmaları Türk Yıllığı, Yıl 11, Sayı 14, Bahar 2013.
Semiz, Yaşar, Çanakkale Denizaltı Savaşı (Nisan-Mayıs 1915) / Sultanhisar ve Muâvenet-i Milliyenin Başarıları, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 9, 2001.
Toumarkine, Alexandre,Tanıklığın Önemi: Çanakkale Üzerine Osmanlı Savaş Anıları, Gal- lipoli in Retrospect 90 Years On / 90. Yıl Dönümünde Çanakkale Savaşlarını Düşünürken, Çanakkale 18 Mart Ünivrsitesi, Çanakkale, 2005.
Uzun, Ali,Çanakkale Savaş Alanının Coğraf Özellikleri ve Bazı Doğa Olaylarının Savaşın Ka- derine Etkisi, Gelibolu / Tarih, Efsane ve Anı(Ed: İ. G. Yumuşak-M. İlhan, İstanbul Mede- niyet Üniversitesi, İstanbul 2013.